دستاوردهای محصولات تحقیقاتی سلول‌های بنیادی کشور معرفی شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، امیرعلی حمیدیه دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی از آخرین دستاوردهای محصولات تحقیقاتی این حوزه خبر داد و گفت: تاکنون بیش از هفت محصول تحقیقاتی در حوزه سلول‌های بنیادی در آستانه ورود به بازار قرار دارند و بیش از 20 محصول که عمدتاً در زمینهٔ تولید مواد اولیه موردنیاز هستند، موفق به تجاری‌سازی و فروش محصول خود شده‌اند.
در این راستا عملیاتی کردن طرح‌ها و ورود برخی محصولات تحقیقاتی به بازار از دیگر دستاوردهای اخیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی است که هر یک از آن‌ها پتانسیل و خلاقیت نیروی انسانی نوآور در این حوزه را نشان می‌دهد. هر یک از این محصولات با کاربردهای مهم خود یکی از مشکلات در حوزه درمان را حل کرده است و نشان از توانمندی ایران و صرف فعل "ما می‌توانیم" دارد. البته با تولید داخل هر یک از این محصولات گامی در جلوگیری از خروج ارز نیز برداشته شد. در ادامه به‌اختصار درباره برخی از این محصولات توضیحاتی ارائه‌شده است.
تاکنون بیش از 20 محصول تحقیقاتی تجاری‌سازی شده است. از محصولات تحقیقاتی که موفق به تجاری‌سازی و فروش شده می‌توان به محصولات زیر اشاره کرد.
تولید مهم‌ترین مکمل‌های رشد سلول‌های بنیادی 
تجاری‌سازی هفت فاکتور رشد نوترکیب، تولید و تجاری‌سازی بیش از 20 فاکتور رشد نوترکیب توسط شرکت رویان زیست تک پژوه و متخصصین پژوهشگاه رویان GDNF, KGF, SCF, PDGF AA, FGF-4, BDNF, OSM, NT-3, IL-3, IL-2 FGF-8, FGF-10, FLT3LG, IGF, Shh, BMP-4, EGF, hLIF, mLIF, bFGF و VEGF که این فاکتورهای رشد کاربرد فراوانی در کشت و فرآوری سلول‌های بنیادی دارند و در صورت رعایت تولید GMP برخی از آن‌ها کاربرد بالینی دارد. 

شرکت دانش‌بنیان دارو درمان برنا نیز موفق به تولید فاکتور رشد کراتینوسیتی (KGF) نوترکیب شده است. از این فاکتور رشد جهت درمان لک‌های پوستی در لوسیون‌ها و پمادهای مصرفی درماتولوژی استفاده می‌شود.
محصول دیگر در این حوزه که بازار خوبی را ایجاد کرده تولید فاکتور رشد فیبروبلاستی (FGF) نوترکیب است. این فاکتور یکی از مهم‌ترین مکمل‌های رشد سلول‌های بنیادی در محیط کشت است که هر ۲۵ میکروگرم از آن ۴۰۰ دلار هزینه دارد و خوشبختانه اکنون توسط شرکت دانش‌بنیان دارو درمان برنا تجاری شده و فرمول تولید صنعتی آن جهت استفاده در یک پماد سوختگی به یک شرکت داروسازی داخلی نیز فروخته‌شده است.
همچنین تجاری‌سازی محیط کشت جنین و اسپرم جهت مصارف IVF را باید نام برد که توسط شرکت ژن و سلول فناوران اطلس رستاک تولیدشده است که محصول مشابهی به نام embryo cul  توسط یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان توانست در فن بازار سال ۱۳۹۶ جشنواره سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی محصول خود را جهت تولید انبوه به شرکت توفیق دارو واگذار کند و هم‌اکنون وارد بازار شده است.

در مرحله بعد باید به محصولاتی تحقیقاتی که در آستانه ورود به بازار است، اشاره کرد هفت محصول در این مرحله قرار دارند که توضیح آن‌ها در ادامه آمده است.
ساخت دستگاه اولترا سانتریفیوژ جهت جداسازی اجزای سلولی با دور ۸۰۰۰۰ در دقیقه در این لیست قرار دارد که توسط مرکز جامع سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی قطب آذربایجان تولید شد. باید در مورد این محصول در نظر داشت که پیش‌ازاین دستگاه دور ۴۰۰۰۰ در دقیقه توسط همین تیم ساخته‌شده بود. محصول جدید امسال موفق به کسب جایزه از سوی شورای عطف شد.
محصول بعدی که در آستانه ورود به بازار قرار دارد دستگاه جداکننده سلولی بر پایه فعال‌سازی مولکول‌های آنتی‌بادی اتصال یافته به ذرات مغناطیسی Magnetic Activated Cell Sorter: MACS است. چنین دستگاهی توسط کمپانی Miltenyi Biotec آلمانی تولید می‌شود و با فروش انحصاری در دنیا مواجه است به‌طوری‌که سبد محصولات آن فروش ۶ میلیارد دلاری در جهان دارد. شرکت دانش‌بنیان طب و صنعت رهیاب توانسته با جمع‌آوری نیروهای متخصص از رشته‌های مختلف در حال حاضر علاوه بر تولید دستگاه پایه MACS، ۲ نوع کیت مرتبط با آن را نیز تولید کند.

ساخت سوزن نمونه‌برداری سلول‌های بنیادی خون‌ساز از مغز استخوان: موردی بعد که باید به آن اشاره کرد ساخت سوزن نمونه‌برداری سلول‌های بنیادی خون‌ساز از مغز استخوان است که توسط شرکت دانش‌بنیان ریز فناوران باران، بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان تولید شد. برای تشخیص، تعیین مرحله پیشرفت بیماری، پیگیری روند درمان و در کل برداشت مغز استخوان از بافت استخوانی نیاز به این سوزن نمونه‌برداری دارد که خوشبختانه فناوری تولید آن در داخل حاصل شد.
همچنین آنتی‌بادی‌های مونوکلونال علیه شاخص‌های سلول‌های بنیادی مزانشیمی، سلول‌های بنیادی القایی و سلول‌های بنیادی رویانی شامل Tra-1-60, NANOG, CD105, CD90 و CD29 نیز تولیدشده و در آستانه ورود به بازار است. شرکت دانش‌بنیان سیتو متین ژن تولیدکننده محصول است. ذکر این نکته درباره آن حائز اهمیت است که قیمت هر ۱۰ میکروگرم از این آنتی‌بادی‌های مونوکلونال جهت مصرف آزمایشگاهی حدود ۱۰۰۰ دلار است.
ساخت دستگاه خودکار تزریق اسپرم به تخمک (میکرو اینجکت) نیز توسط شرکت دانش‌بنیان فناوری نوین قرن انجام شد این شرکت آمادگی تولید انبوه دستگاه را در صورت اخذ سفارش دارد. این اقدام مانع خروج ارز از کشور می‌شود؛ چراکه نمونه ژاپنی این دستگاه که در بازارهای جهانی حضور گسترده‌ای دارد دارای قیمت پایه ۱۰۰ هزار دلار است.
محصول بعدی که در آستانه ورود به بازار قرار دارد، تولید انکوباتور کشت سلول توسط شرکت دانش‌بنیان سلول بافت زیست است. در حال حاضر انکوباتور CO2 مرطوب با کارایی دقیق توسط این شرکت تولیدشده است و قابلیت استفاده در اتاق‌های تمیز کشت سلولی را نیز دارد. قیمت فروش این دستگاه در حدود یک‌سوم مشابه خارجی آن است.

ساخت دستگاه بیوراکتور کشت سلول‌های شناور و غیر‌چسبنده توسط شرکت دانش‌بنیان سلول بافت زیست نیز در آستانه ورود به بازار قرار دارد. این دستگاه برای کشت و تکثیر سلول‌های بنیادی خون‌ساز و انواع سلول‌های ایمنی قابلیت استفاده دارد.
اما پتنت‌های ثبت‌شده از مجموع طرح‌های فناورانه ارسالی به ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی، شامل این هفت طرح است.  

طراحی و تولید داربست‌های نانو الیاف پلی کاپرو لاکتون/پلی وینیل الکل به‌منظور مهندسی بافت غضروف در این حوزه قرار دارد.
همچنین تولید ساختار مهندسی‌شده دولایه متشکل از پرده آمنیوتیک و فیبروئین ابریشم با هدف‌ ترمیم ضایعات پوستی تمام ضخامت پتنت دیگری است که در این دسته قرار دارد.
از دیگر پتنت‌های ثبت‌شده توسط ستاد می‌توان به پلی‌الکترولیت‌های پلیمری جدید ساخته‌شده بر مبنای پلی (اتراترکتون) سولفونه شده، ساخت بافت مصنوعی ضربان دار قلبی با استفاده از تکنیک انکپسولاسیون سلول‌های قلبی جنین مرغ در ماتریکس خارج سلولی، صنعتی‌سازی نمونه آزمایشگاهی اسکنر پرینتر و چیپ میکروآرایه، فرایند دسلولاریزاسیون و مهندسی بافت تراشه باقابلیت کاربرد انسانی و روش نوین مهندسی بافت ریه توسط دستگاه پرفیوژن اشاره کرد.
البته باید به این نکته اشاره کرد که برخی طرح‌های پژوهشی و فناوری حمایت‌شده توسط ستاد منجر به تولید محصول نشده است، اما با انتشار مقالات در مجلات معتبر بین‌المللی باعث ارتقای رتبه ایران در حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی شده‌اند. بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران در سال 2018 در رتبه چهاردهم دنیا قرار گرفت و در سطح منطقه با پیشی‌گرفتن از رژیم اشغالگر قدس و ترکیه جایگاه اول را در اختیار داشته باشیم. 

انتهای پیام/4107/خ