اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی اطلاعی از وضعیت جامعه ندارند/ کاهش دغدغه‌های ملی در نگاه مردم

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ مهدی گلشنی فارغ‌التحصیل مقطع دکتری دانشگاه کالیفرنیای آمریکا بنیان‌گذار و رئیس گروه فلسفه علم در دانشگاه صنعتی شریف است. وی مسئولیت‌های علمی و فرهنگی زیادی را در نهادها و سازمان‌های مهم کشور عهده‌دار بوده است. قرآن و علوم طبیعت، از علم سکولار تا علم دینی، علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یکم، تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، گزارش پژوهش ملی ایران و جهانی شدن، علم، دین و فلسفه، خداباوری و دانشمندان معاصر غربی: چالش‌ها و تبیین‌ها، توسعه پایدار در پرتو جهان‌بینی اسلامی از جمله عناوین تالیفات دکتر گلشنی است.

با دکتر گلشنی درباره عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی و علل ناکارآمدی این شورا به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه متن این گفت‌گو را می‌خوانید.

*شورای عالی انقلاب فرهنگی بنا بود برای دگرگونی فرهنگی ایجاد شود، از نگاه شما در حال حاضر در چه وضعیتی هستیم؟

- شورای عالی انقلاب فرهنگی، از شخصیت‌های فرهنگی صاحب شأن در کشور تشکیل شده است، شورا باید دانشگاه و جامعه را رصد کند و از وضعیت آنها اطلاع داشته باشد اما من نمی‌بینم این رصد وجود داشته باشد.

در حال حاضر شورای عالی انقلاب فرهنگی باید رصدی از جامعه داشته باشد. شاید این کار حدود یک سال به طول بیانجامد اما ارزش دارد. بعد از رصد کلی برای رفع مشکلات برنامه‌ریزی شود. برخی فکر می‌کنند چون روند عمومی طی می‌شود همه چیز سر جای خودش و مرتب است، در صورتی که اصلا اینگونه نیست. باید برای فرهنگ جامعه برنامه‌ریزی کرد.

بُعد اسلامی در دانشگاه‌ حاکم نیست

صداوسیما وظیفه روشنگری دارد. بررسی کنند در دانشگاه‌ها چه می‌گذرد؟ اصلا بُعد اسلامی در دانشگاه‌ حاکم نیست. وقتی که مسائل را مطرح می‌کنیم برخی افراد به دلیل مسئولیت‌هایی که دارند خوششان نمی‌آید و فکر می‌کنند باید طوری وانمود کرد که همه چیز مرتب است و سرجای خودش قرار دارد، این مشکل جامعه است.

ما تا زمانی که نپذیریم مشکل داریم هیچ گاه مشکلات‌مان بر طرف نمی‌شود. تفاوت‌ ما با غرب چیست؟ زمانی که بنده کمبریج بودم، بحران اقتصادی وجود داشت. روسای بانک‌ها اقرار کردند که برداشت‌شان از موضوعی اشتباه بوده و منجر به این بحران شده است. مسئولان ما نیز همین که اقرار کنند اشتباه کرده‌‌ا‌ند و در فکر علاج باشند فوری حل می‌شود، ولی باید ببینند مساله وجود دارد؟ من نمی‌بینم مسائلی که وجود دارد برای برخی مطرح و مهم باشد. باید به مشکلات رسیدگی شود.

*شما همواره به عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی انتقاد داشتید؛ دلیل ناکارآمدی شورا از نظر شما چیست؟

بی‌فرهنگی در دانشگاه موج می‌زند، بی‌اخلاقی در جامعه را شاهد هستیم، به هرحال نهادی در کشور باید این مشکلات را رصد کنند. بله برخی آسیب‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح می‌شود؛ به عنوان مثال چقدر طلاق وجود دارد، آمار اعتیاد در کشور چه تعداد است؛ این گزارش‌ها می‌رسد اما وضعیت اخلاقی جامعه، اینکه مردم مراعات یکدیگر را نمی‌کنند، اینکه برخورد مقامات مستکبرانه است، مصالح ملی در محیط‌های آکادمیک مطرح نیست، مردم درگیر مسائل معیشتی هستند، موضوعات مهمی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه داشته آنها را رصد کند و به‌دقت زیر نظر قرار دهد، ببینید در جامعه و دانشگاه چه خبر است؟

رفتار شورای عالی انقلاب فرهنگی به گونه‌ای است که گویی همه‌چیز مرتب است و هیچ مشکلی وجود ندارد. بنده بیش از 40 سال در دانشگاه هستم، هیچ‌گاه در این مدت وضعیت فرهنگی این‌گونه نبوده است. اینکه پارتی‌بازی، رابطه دوستانه حاکم باشد؛ بی‌توجهی به مشکلات حاکم باشد، به شکایات توجه نشود، مسئولین پاسخگو نباشند، تاکنون وجود نداشته است.

برخی مسئولین مستکبرانه عمل می‌کنند، انگار تنها خودشان دانای کل هستند و همه‌چیز را می‌دانند. مشکل این است که افراد سطح بالایی سرکار نیستند. در بخش‌های مختلف مدیریتی کشور، آدم‌های بسیار معمولی و متوسط سرکار هستند. در صورتی که بارها در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفته‌ام رئیس دانشگاه باید بالاتر از متوسط دانشگاه باشد. صرف استاد بودن، نماز خواندن و روزه گرفتن کافی نیست شاید لازم باشد اما کافی نیست.

باید در دانشگاه فرهنگی حاکم باشد که اهالی دانشگاه دلخوش باشند. راننده تاکسی به من می‌گفت پیش از انقلاب در بانک کار می‌کردم و آنقدر رفتار رئیس بانک با کارمندان خوب بود که ما همیشه بیش از ساعت معمول کاری می‌کردیم. محیط جامعه ما امروز اینگونه نیست، مسائل و موضوعات فرهنگی، رسیدگی می‌خواهد.

درباره وضعیت فرهنگی جامعه و دانشگاه تا کنون گزارشی نشنیده‌ام

مسئولیت شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیدگی به فرهنگ است. بله عرض کردم، گزارشاتی از برخی اتفاقات جامعه می‌رسد، اما درباره وضعیت فرهنگی جامعه و دانشگاه تا کنون گزارشی ندیده و نشنیده‌ام.

اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی باید با استادان مصاحبه کنند، با تعداد زیادی دانشجو مصاحبه کنند، ببینند درد دل آنها چیست؟ در دانشگاه‌های کشور فرهنگ هرج‌ومرج حاکم است، نه می‌توان اسمش را فرهنگ اسلامی گذاشت، نه می‌توان اسمش را فرهنگ غربی گذاشت. هیچ‌کدام از اینها نیست، یک قسمت از هر فرهنگی گرفته شده‌است. اصلاً تاکنون وضعیت به این‌گونه نبوده است. در 10-15 سال اخیر وضعیت فرهنگی آشفته شده، به‌ویژه در این 5 سال اخیر که سطح فرهنگ در دانشگاه‌ها بسیار تنزل پیدا کرده است.

فرهنگ نیاز به رسیدگی دارد. راه رسیدگی به این وضعیت هم این است که شورای عالی انقلاب فرهنگی سالی چند جلسه با نخبگان دانشگاهی داشته باشند، حرف‌ها و گلایه‌ها را بشنوند، بعد از آن در جلسات خصوصی دنبال راهکار باشند تا بدانند دردهای مشترک چیست و مشکلات را علاج کنند.

آنقدر که به خودرو اهمیت داده می‌شود، به دانشگاه اهمیت داده نشده است

دولت هم متاسفانه توجهی که باید به دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش داشته باشد را نداشته، یا در اولویت قرار نداده است. آنقدر که به خودرو در کشور اهمیت داده می‌شود به دانشگاه اهمیت داده نشده است. به محض اینکه برجام به توافق رسید به سمت ماشین‌های فرانسوی و آلمانی سرازیر شدیم در حالی که مساله مهم‌تر رسیدگی به فرهنگ و دانشگاه‌ها است.

مردم جامعه ما می‌دانند که چه خبر است. وقتی می‌بینند در خیابان‌ها اینقدر ماشین‌های لوکس و میلیاردی و در طرف مقابل این همه فقیر وجود دارد، مشخص است که بر مردم اثر سوء می‌گذارد. چه کسی باید رسیدگی کند و در مقام علاج باشد؟ هم شورای عالی انقلاب فرهنگی، هم رسانه‌ها. رسانه‌ها باید از شخصیت‌های اهل علم و فضل دعوت کنند تا مسائل را تشریح نمایند و به جامعه خط بدهند، جامعه همینطور به حال خود رها شده است.

*با توجه به این نظرات، شما با شورای عالی انقلاب فرهنگی مشکل ندارید و کلیت آن را ناکارآمد نمی‌دانید؟ مشکل را از افراد و روند می‌دانید؟

روند کار مشکل دارد، حتی افراد هم همین افراد باشند اشکالی نیست. روند کاری که برای خودشان پیش گرفته‌اند درست نیست. یعنی این افراد و شورا از ظرفیتی که دارند، استفاده نمی‌کنند.

تکلیف شورای عالی انقلاب فرهنگ کاملا از ابتدا روشن بوده است. شورا وظیفه داشته به فرهنگ جامعه رسیدگی کند. بخشی از جامعه هم دانشگاه و آموزش و پرورش و ... است. در مورد کارکرد شورا ابهامی وجود نداشته است اما به این وظیفه در حد ظرفیت شورا پرداخته نشده است.

* مسئولین دغدغه حل معضلات را ندارند؟ نمی‌خواهند وظیفه‌شان را انجام دهند یا مصلحت‌اندیشی است؟

نه، اطلاعی از وضعیت موجود ندارند. جهل به اتفاقات دارند. فکر می‌کنند وضعیت عادی است. در جامعه دانشگاهی نیستند. برخی از اینها به دلیل اشتغالات زیاد نمی‌دانند در جامعه چه می‌گذرد؟ بروند رفتار افراد با یکدیگر، رعایت نکردن حرمت‌ها، مناظرات، تهمت‌ها و ... را ببینند.

اینها برای جامعه اسلامی عیب است، جامعه غیراسلامی این کارها را بکند تکلیف با خودشان است اما در جامعه اسلامی باید جلوی این رفتارها و آسیب‌ها گرفته شود.

*تشکل‌های دانشجویی در دیدار با مقام معظم رهبری پیشنهاد دادند که افراد جوان در شورای انقلاب فرهنگی به کار گرفته شوند، به نظر شما این تغییر می‌تواند موثر باشد و شورا را متحول کند؟

-خیر، آدم‌های پا به سن گذاشته‌ای در کشور هستند که بسیار جامع فکر می‌کنند. جوان‌هایی هم داریم که جامع فکر می‌کنند، مساله این است که جامعه‌نگری باید مطرح باشد. البته تعدادی از جوان‌ها در شورا حضور داشته باشند خوب است، اما جوان‌های متفکر.

حضور تعدادی از جوان‌ها در شورا خوب است؛ اما جوان‌های متفکر!

در دانشگاه‌ها می‌بینیم برخی جوان‌ها فقط در رویا به سر می‌برند، نه از شرایط جهانی اطلاع دارند، نه مسائل داخلی را رصد می‌کنند. شرط حضور جوانان مطلع بودن است. بنده دیدم جوان‌هایی که از اساتید مسن اطلاعات بیشتری دارند. بنابراین ملاک فقط سن نیست، اطلاعات، جامعیت، دغدغه فرهنگی داشتن، ملاک است. ممکن است کسی در مقاله‌نویسی و تخصص خودش، استاد درجه یک دانشگاه باشد اما اصلا اهل فرهنگ نباشد.

حل مسائل جامعه، یک نوع جامعه‌نگری می‌طلبد. رفت و آمد در جامعه، آشنا شدن با مشکلات مردم، رصد وضعیت جامعه از نزدیک، ‌مسائل مهمی است که یک فرد جامع و اهل فرهنگ باید توجه داشته باشد.

* اگر به همین منوال وضعیت پیش برود چه خواهد شد؟ و اینکه برای اصلاح امور چه باید کرد؟

اگر با همین روند پیش برویم به‌زودی شاهد سقوط علمی و فرهنگی خواهیم بود.مخصوصاً که غرب برای این کشور برنامه‌ریزی دارد. صریحاً برخی عوامل غرب بیان می‌کنند که برای ایران برنامه دارند و می‌خواهند افکار را مسموم کنند. به‌شدت ذهن‌ها را آلوده می‌کنند. به‌علاوه اینکه مردم اینقدر به اخبار تلگرامی و فضای مجازی عادت کرده‌اند که دائم باید به این چیزها مشغول باشند، خصم هم متوجه شده و خوراک مسموم می‌دهد تا مردم را از آینده کشور ناامید نماید.

در مقابل باید کارهایی انجام شود که به جامعه امید دهد. کدام برنامه غیر از صحبت دولتمردان که فقط پز می‌دهند برای این کار وجود دارد؟ چه برنامه‌ای روشنگری می‌کند و امید دهد. واقعاً این‌چنین چیزی وجود ندارد.بنابراین با این مدل سقوط علمی و فرهنگی قطعی است.

کار فرهنگی برای بازگشت به فرهنگ اصیل جامعه انجام نمی‌شود

به نظر من عوامل نفوذی به‌شدت کار می‌کنند، سخنان افراد و سران غرب را می‌شنویم که برنامه دارند فرهنگ ما را نابود کنند ولی در مقابل، کار فرهنگی برای مقابله و پیشگیری برنامه‌های آنها در کشور دیده نمی‌شود، نه حوزه انجام می‌دهد، نه دانشگاه. هیچ‌کدام از محیط‌هایی که بنده سراغ دارم، کار فرهنگی برای تغییر فرهنگ جامعه و بازگشت آن به فرهنگ اصیل جامعه انجام نمی‌دهند.

در جامعه امروز ما، پول حرف اول را می‌زند و غالب مردم دنبال استفاده‌های مادی و امور معیشتی هستند. در غرب کمتر از ایران این مسائل وجود دارد و علت پیشرفت آنها همین است، دغدغه ملی هم در آن کشورها بیشتر دیده می‌شود. در ایران متاسفانه دغدغه ملی کاهش یافته است.

مسئولین به خودشان اجازه نمی‌دهند از مردم معذرت خواهی کنند. حادثه‌ای رخ می‌دهد اما یکبار هم از ملت عذرخواهی نمی‌شود. درصورتی‌که به صدراعظم آلمان گفتند مسئول دفتر شما جاسوس روسیه بوده است، ضمن عذرخواهی از مردم، از مقام خود استعفا کرد و تبدیل به قهرمان ملی شد.

متاسفانه این فرهنگ در کشور ما وجود ندارد. تا روحیه انتقادپذیری نباشد جایگاه متملقین بالا می‌رود و فرقی بین انتقاد عیب‌جویانه و انتقاد سالم نمی‌گذارند و هر انتقادی را خصمانه تلقی می‌کنند درحالی‌که نقد آموزنده است کسانی که از روی دلسوزی نقد می‌کنند به مسئولین نفع می‌رساند اما کسانی که متملقانه رفتار می‌کنند تا زمانی که پست و سمت داشته باشند همراهشان هستند.

اگر قرار باشد وضعیت اصلاح شود راهش این است شورای عالی انقلاب فرهنگی در ظرفیت خودش رصدی از مسائل موجود در محیط خود انجام دهد.