خوابِ تابستانی مراکز علمی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، نگاهی گذرا به دانشگاه‌های کشور در فصل تابستان، حکایت از فضای ملال‌آور آن‌ها در طول این تعطیلات نسبتاً طولانی می‌کند. هوای دانشگاه‌ها در فضای گرم تابستان، سردتر از همیشه می‌شود. کلاس‌های خالی از دانشجو، فضای دانشگاه را به محیطی اندوه‌آفرین و بی‌رمق مبدل می‌کنند و این در حالی است که دانشگاه‌ها به‌عنوان فضاهایی پویا و محیط‌های آموزشی که درجه بالایی از خلاقیت در آن‌ها وجود دارد نباید خالی از زندگی و تحرک بمانند.

به اعتقاد کارشناسان آموزشی و صاحب‌نظران حوزه آموزش عالی، فضای اغلب دانشکده‌های کشور به‌ویژه دانشکده‌های دولتی در فصل تابستان به‌طورکلی خالی از روح پژوهش و تحصیل می‌شود، به‌گونه‌ای که بخش‌های اداری و سایر قسمت‌هایی که انجام برنامه‌های پژوهشی و مطالعات تحقیقاتی منوط به حضور و فعالیت آن‌هاست نیز، از انجام فعالیت مستمر در این فضای راکد بازمی‌مانند. درصورتی‌که با اتمام زمان‌بندی استاندارد آموزش عالی در فضاهای دانشگاهی، در فصل تابستان فرصت‌های مناسبی برای انجام پژوهش‌های عمیق و مطالعات گسترده دانشجویان وجود دارد. به اعتقاد این کارشناسان تعطیلی زودهنگام و بی‌برنامه دانشکده‌های مختلف کشور در فصل تابستان، توقفی طولانی در فرآیند آموزشی در سطح تحصیلات تکمیلی ایجاد می‌کند.

تابستان‌ها فعالیت تعطیل می‌شود

«رضا سعیدی» یکی از این کارشناسان آموزشی است که معتقد است: «تعطیلات تابستانی و میان‌ترم در تمام نظام‌های آموزشی دنیا پیش‌بینی می‌شود، اما در این مدت، روند فعالیت‌های جاری مراکز آموزشی به شیوه فصول دیگر سال ادامه دارد و این‌گونه نیست که با آغاز تعطیلات تابستانی یا میان‌ترم، به‌طورکلی روند جاری و پویای فعالیت‌های دانشگاهی مختل شود یا تحت تأثیر فضای جدیدی که در دانشگاه ایجاد می‌شود، قرار گیرد.»

در حال حاضر بسیاری از برنامه‌ریزی‌های پژوهشی دانشگاهی، تحت تأثیر تعطیلات تابستانی قرار می‌گیرد و این امر قطعاً منجر به ایجاد وقفه طولانی‌مدت درروند تحقیقات پژوهشی می‌شود.

به اعتقاد این کارشناس آموزشی و تعدادی دیگر از صاحب‌نظران در حوزه آموزش عالی، از آنجا که در طول سال تحصیلی آموزشی به دلیل تراکم واحدهای درسی و زمان کوتاه برای ارائه این واحدها، مجالی برای تحقیق و پژوهش منسجم از نیروی دانشجویان باقی نمی‌ماند، باید این فرصت را در فصل تابستان که دانشجویان فراغت بیشتری دارند ایجاد کرد، درصورتی‌که در حال حاضر نه‌تنها این فرصت در مدت سه ماه تعطیلات تابستانی فراهم نمی‌شود، بلکه روند مطالعات پژوهش کلان‌تر دانشگاهی نیز با کندی مواجه می‌شود.

برخی از برنامه‌ریزی‌ها و پروژه‌های مطالعاتی دانشگاهی که در گروه‌های متشکل از دانشجویان کارشناسی ارشد و کارشناسی انجام می‌شود، در نبود امکانات موردنیاز در فصل تابستان به‌کل تعطیل‌ و ادامه کار به مهر موکول می‌شود.

واقعیت این است که از دانشجویی که دغدغه مسکن در تعطیلات تابستانی دارد یا روز و شب خود را در پانسیون‌ها و هتل‌های درجه سه می‌گذراند، نمی‌توان انتظار داشت که در این حوزه فعالیت چشمگیری داشته باشد.

عدم برنامه‌ریزی برای ترم تابستانی

برنامه‌ریزی مشخصی برای تعطیلات تابستان یا میان‌ترم دانشجویان وجود ندارد، به‌گونه‌ای که با اتمام امتحانات پایان‌ترم در خرداد و تیر، بدون توجه به نیازها و شرایط دانشجویان، خوابگاه‌ها به‌سرعت تخلیه‌ می‌شود و دانشگاه به حالت نیمه تعطیل درمی‌آید. اما این بی‌برنامگی تنها محدود به تعطیل خوابگاه‌ها نمی‌شود، بلکه در این میان نخستین جایی که روند فعالیت‌های خود را در نظام آموزشی دانشکده‌ها کند می‌کند، قلب علمی آن یعنی کتابخانه دانشگاه است. با آغاز تعطیلات تابستانی روند فعالیت کتابخانه‌های دانشکده‌های مختلف تغییر می‌کند و بسیاری از آن‌ها روزهای معینی را برای ارائه و تحویل کتاب اعلام و در سایر ایام هفته کتابخانه را تعطیل می‌کنند.

کارشناسان آموزشی تأکید می‌کنند که اغلب واحدهای عمومی درترم های تابستانی ارائه می‌شود و دانشکده‌های مختلف از ارائه دروس تخصصی در این ترم خودداری می‌کنند که این امر خود موجب کاهش کیفیت آموزش و بهره‌وری دانشجویان خواهد شد. به اعتقاد این کارشناسان اگر واحدهای عمومی تا این اندازه بی‌اهمیت هستند که در چند

جلسه اجباری‌ ترم تابستانی ارائه می‌شوند، اساساً چه نیازی برای ارائه آن‌ها وجود دارد.

واحدهای درسی که ترم‌های تابستانی ارائه می‌شوند اغلب باکلاس‌های کم تعداد از دانشجویان سپری‌شده و تعداد غیبت‌های دانشجویان در این ترم اغلب فراتر از سقف قانونی می‌رود و تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که دانشجویان اغلب، کلاس‌های ترم تابستانی را جدی نمی‌گیرند. این در حالی است که «راضیه صمیمی» مشاور آموزشی می‌گوید: «ترم تابستانی اغلب از اواسط تیر آغازشده و تا نیمه شهریور نیز به اتمام می‌رسد. به عبارت بهتر اغلب کلاس‌های درس در این زمان کوتاه از نظر تعداد جلسات به حدنصاب استاندارد نمی‌رسد. البته با استناد بر این مشکلات نمی‌توان به‌طور کل تشکیل کلاس‌های درس در ترم‌های تابستانی را انکار کرد اما باید تمهیدات جدیدی و برنامه‌ریزی‌های مدون و حساب‌شده‌ای در این زمینه از سوی مسئولان صورت گیرد.»

هرچند کارشناسان بر ضرورت ادامه فعالیت جاری دانشگاه‌ها در طول فصل تابستان تأکید می‌کنند. مسئولان تصمیم‌گیرنده در حوزه آموزش عالی معتقدند فصل تابستان تنها زمان موجود برای ساماندهی فضای فیزیک کلاس‌های درس و انجام تعمیرات اساسی است و در شرایطی که اقدامات اجرایی برای مرمت و تعمیر دانشگاه‌های کشور آغاز می‌شود، نمی‌توان فعالیت‌های جاری دانشگاه را به‌صورت عادی ادامه داد.

بی‌سرپناهی دانشجویان خوابگاهی در تابستان

«امان‌الله قرایی مقدم» آسیب‌شناس اجتماعی، دراین‌باره به آنا می‌گوید: «دانشگاه‌های ما به‌یک‌باره پس از اتمام امتحانات تعطیل‌ می‌شوند و خوابگاه‌ها نیز به حالت نیمه تعطیل درمی‌آیند، در صورتی‌که نظام آموزش عالی کشور برای پاسخگویی به نیاز دانشجویانی که به‌صورت میهمان در شهری دیگر سکونت کرده و اشتغال موقت یا دائمی دارند، تمهیدی نیندیشیده است. تعطیلات تابستانی برای گرایش دانشجو به انواع انحرافات اجتماعی یک فرصت طولانی است. ضمن اینکه بسیاری از دانشجویان هستند که در شهرهای محل تحصیل خود امکان سکونت در خانه‌های اقوام را ندارند و درنتیجه ناچار به سکونت در پانسیون‌ها یا خانه‌های گروهی با دوستان خود می‌شوند که این امر احتمال آسیب‌پذیری آن‌ها را افزایش می‌دهد. گرچه ضرورت تعمیرات اساسی خوابگاه‌های دانشجویی انکارناپذیر است اما روی دیگر سکه این است که هیچ مالکی حاضر نیست تنها برای دو ماه با یک دانشجوی بی‌ضمانت(!) قرارداد اجاره خانه امضا کند.

«سهراب سمندری» دانشجوی سال دوم کارشناسی در رشته تاریخ دراین‌باره می‌گوید: «در تعطیلات تابستان یا باید مرخصی گرفته و دو ماه از خیر کار بگذرم و یا اینکه دریکی از مهمانسراها و پانسیون‌ها سکونت کنم. درصورتی‌که این اماکن نیز قابلیت سکونت دایمی را ندارند.»

دانشجویان شاغل در تهران و سایر شهرهای بزرگ در تعطیلات دوماهه بعد خوابگاه‌ها با معضلات اساسی روبه‌رو می‌شوند. اگرچه برخی از دانشگاه‌ها در این زمینه با دانشجویان همکاری می‌کنند اما نبود ضوابط مشخص و برنامه‌ریزی هماهنگ، خود در این عرصه به مشکل جدی تبدیل‌شده است.

ضمن اینکه بسیاری از دانشجویان با توجه به پرداخت‌های پایین دستمزدهای کار دانشجویی توانایی پرداخت هزینه‌های سکونت در پانسیون را نیز ندارند.

در همین حال به اعتقاد تعدادی از کارشناسان آموزشی در حال حاضر، باید برنامه‌های منسجم و هدفمندی برای رفع مشکلات دانشجویان از سوی مسئولان متولی تدوین شود. زیرا دانشگاهی که امکان تحصیل برای دانشجویان غیربومی را فراهم می‌کند، باید ضامن امنیت و آرامش آن‌ها در طول دوران تحصیل نیز باشد.

خانواده‌ای که به پشتوانه امکانات دانشگاه، فرزند خود را برای تحصیل به شهر دیگری می‌فرستد، باید این اطمینان را داشته باشد که شرایط امن برای زندگی وی در مدت تحصیل فراهم است.