جزئیات تخلفات و سرقت علمی: بیشترین سهم تخلف ازآن دانشگاه‌های علوم‌پزشکی بود/ حکم تعلیق متخلفان در دانشگاه آزاد اسلامی صادر شده است

دکتر ابراهیم واشقانی فراهانی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، درباره حذف برخی مقالات پژوهشگران ایرانی از سوی مجله نیچربا بیان اینکه «بخش خبری نشریه نیچر با بخش اشپرینگر نیچر متفاوت است»، گفت: پدیده تقلب علمی پدیده‌ای بسیار ناپسند و جهانی است و به هر میزان که باشد قابل قبول نیست. طبق آخرین بیانیه‌ای که ناشر اشپرینگر در پی اعتراض‌های کتبی ما بر روی سایت خود منتشر کرده است، این پدیده مختص به کشور ایران نیست و یک پدیده جهانی است.»

او افزود: «گزارش منتشر شده از این منظر سیاسی است که بسیاری از کشورهای دیگر در این ناهنجاری اخلاق حرفه‌ای دخیل بودند، اما متاسفانه نام ایران در این مقاله بزرگنمایی شد.»

واشقانی گفت: «ما از سپتامبر 2016 از سوی ناشر اشپرینگر در جریان این موضوع قرار گرفته بودیم، این ناشر مستنداتی به ما ارائه کرد که پیرو آن رایزنی‌هایی با تیم ناشر اشپرینگر برای حل این معضل داشتیم. در اکتبر 2016 نیز مستندات جدید به ما ارائه شد. در نمایشگاه اخیر فرانکفورت نیز با تیم ناشر اشپرینگر مذاکره حضوری داشتیم تا راه‌حلی برای جلوگیری از بداخلاقی‌ها و تقلب‌های علمی پیدا کنیم اما ناگهان این خبر منتشر شد.»

او ادامه داد: «در نتیجه می‌توان گفت این حرکت یک حرکت سیاسی برای مخدوش کردن چهره علمی ایران است. هرچند به هیچ وجه این نوع بداخلاقی‌های علمی قابل قبول نیست اما باید بگوئیم که مقاصد سیاسی پشت گزارش‌هایی از این دست پنهان است.»

بیشترین سهم تخلف علمی مربوط به دانشگاه‌های وزارت بهداشت است

او در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار آنا افزود: «متاسفانه بعضی از همکاران به دانشگاه آزاد اسلامی کم‌لطفی می‌کنند، به عنوان مثال وزارت بهداشت در مصاحبه‌ای درباره تقلب علمی اعلام کرد که این مقاله‌ها مربوط به دانشگاه آزاد اسلامی، وزارت علوم و تعدادی نیز متعلق به وزارت بهداشت بود. در حالی که آمارها به روشنی نشان می‌دهد از 58 مقاله‌ای که در لیست تقلب علمی مقالات ایرانی اعلام شد بیشترین سهم از آن دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، سپس مربوط به دانشگاه‌های وزارت علوم و در رتبه آخر دانشگاه آزاد اسلامی بود.»

واشقانی همچنین تصریح کرد: « تعداد دانشگاه‌های درگیر وزارت علوم در این تخلفات علمی بسیار پایین بود اما سهم این دانشگاه‌ها زیاد بود، به عنوان مثال سهم دانشگاه تهران با 94 مورد، بیشتر از سایر دانشگاه‌های وزارت علوم بود.»

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «در مجموع از این 58 مورد مقاله، آدرس‌دهی مربوط به دانشگاه آزاد اسلامی 63 مورد بود. به عبارتی با توجه به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی با 33هزار عضو هیات علمی تمام‌وقت و 35هزار عضو هیات علمی نیمه‌وقت بیشترین سهم از نظر تعداد اعضای هیات علمی و با 500 هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی بیشترین سهم را از نظر تحصیلات تکمیلی در کشور دارد و نیز با افزودن 14هزار عضو فعال باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی به این میزان، می‌بینیم که سهم این دانشگاه در تخلف علمی کمتر از وزارت بهداشت و وزارت علوم بود.»

از 22 تخلف یک دانشجو، فقط یک مورد به اسم دانشگاه آزاد و 21 مورد مربوط به دانشگاه پزشکی بقیةالله بود

او افزود: «یکی از مسئولان محترم وزارت بهداشت در مصاحبه‌ای گفته بود یکی از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین سهم را در تقلب علمی داشته است! این درست نیست زیرا اگرچه این فرد دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی بود اما از 22 مورد تخلفی که این فرد انجام داده بود فقط یک مورد به اسم دانشگاه آزاد اسلامی و 21 مورد مربوط به دانشگاه علوم‌پزشکی بقیةالله بود.»

واشقانی سهم افرادی که به عنوان نویسنده مسئول در این 58 مقاله دخالت داشتند را اعلام کرد و گفت: «سهم اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این تخلفات 3 مورد به عنوان نویسنده مسئول بود. همچنین از مجموع چند صد هزارنفری اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، دانشجویان این دانشگاه، اعضای باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی و دانش‌‌آموختگان این دانشگاه، فقط اسم 29 نفر آمده است. از این 29 نفر 5 عضو هیات‌علمی، 4 عضو باشگاه پژوهشگران جوان و 20 نفر دانشجو بودند.‌ از این 20 دانشجو نیز فقط 3 نفر دانشجوی فعلی دانشگاه آزاد اسلامی هستند و بقیه دانشجویانی هستند که از سال 89 تا 93 فارغ‌التحصیل شده‌اند و جز یک مورد این مقالات هیچ ارتباطی با موضوع پایان‌نامه این افراد نداشت.»

او افزود: «ما اکنون در حال پیگیری هستیم که این افراد اصلا به چه مجوزی اسم دانشگاه آزاد اسلامی را در آدرس دهی اعلام کردند، در حالی که موضوع مقاله آن‌ها ارتباطی با پایان‌نامه این افراد نداشت.»

تشکیل کمیته برای بررسی تخلفات علمی به دستور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی درباره برخورد با متخلفان گفت: «ما باید در بیان واقعیت‌ها امانت‌دار باشیم و مسائل را شفاف اعلام کنیم. به دستور دکتر حمید میرزاده رئیس دانشگاه آزاد اسلامی کمیته ویژه‌ای برای بررسی این موضوع تشکیل شد، این کمیته روز شنبه با توجه به دفاعیات اولیه‌ای که از سوی متخلفان ارائه شد، این موضوع را بررسی کرد. برای اعضای هیات علمی که نویسنده مسئول بودند حکم تعلیق صادر شد تا در بررسی‌های آینده درباره آن‌ها تصمیم‌گیری نهایی انجام شود. درباره دانشجویان شاغل در دانشگاه آزاد اسلامی نیز پرونده به کمیته تخلفات دانشجویی ارجاع شد تا دفاعیات دقیق‌تر این افراد شنیده شود و متناسب با سهمی که در این موضوع داشتند درباره آن‌ها تصمیم‌گیری شود.»

او افزود: «درباره 2 نفر عضو هیات علمی که نویسنده مسئول نبودند اما در این مقالات سهم زیادی داشتند نیز تصمیم‌گیری شد تا زمان بررسی‌های دقیق‌تر حکم تعلیق آن‌ها صادر شود. دفتر حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی پیگیری‌های لازم برای برخورد با دانشجویانی که دانش‌آموخته دانشگاه آزاد اسلامی بودند اما بدون اطلاع دانشگاه آزاد اسلامی از نام این دانشگاه در آدرس‌دهی استفاده کردند را انجام می‌دهد. در مورد 4 نفری که از باشگاه پژوهشگران جوان در این مسئله دخیل بودند نیز تصمیم گرفته شد که عضویت این افراد در باشگاه لغو شود.»

برخورد پارادوکسیکال با دانشگاه آزاد اسلامی

واشقانی در ادامه از برخورد پارادوکسیکال و دوگانه‌ با دانشگاه آزاد اسلامی ابراز تاسف کرد و گفت: «به عنوان نمونه وقتی بحث جایگاه دانشگاه آزاد اسلامی در انتشار مقالات مطرح می‌شود، متأسفانه برخی مراکز حاضر نمی‌شوند اسم دانشگاه آزاد اسلامی را بیاورند و می‌گویند دانشگاه آزاد اسلامی متشکل از واحدهای متعدد است و نمی‌توان رتبه‌های علمی آنان را با هم جمع کرد، اما وقتی بحث تخلفات پیش می‌آید، تغییر رویکرد می‌دهند و خطای چند واحد را به کل دانشگاه آزاد اسلامی تعمیم می‌دهند تا بدین طریق کلیت این دانشگاه را به زعم خود زیر سوال ببرند که این قطعا رفتاری دوگانه و پارادوکسیکال است.»

پر کردن خلا‌های قانونی با آئین‌نامه‌های مورد نیاز برای جلوگیری از بداخلاقی‌های علمی

معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد وزارت بهداشت و وزارت علوم نیز این موضوع را پیگیری می‌کنند و ادامه داد: «این موضوع در سطح کلان و ملی بررسی می‌شود. در تصمیم‌گیری‌ها باید خلا‌های قانونی را با آئین‌نامه‌های مربوط پر کنیم تا جلوی چنین بداخلاقی‌های علمی گرفته شود. البته باید از طرف دیگر مراقب باشیم در دامی که دشمن برای متوقف کردن ما در عرصه دانش پهن کرده است، وارد نشویم؛ زیرا در حقیقت رشد علمی ما خوشایند دشمنان انقلاب و نظام نیست، به همین خاطر، نباید برای این حل این مشکل به سمتی پیش برویم که اعلام کنیم انتشار مقاله در مراجع بین‌المللی ارزش ندارد.»

واشقانی گفت: «مقام معظم رهبری بارها تأکید کردند که نباید شتاب رشد تولیدات علمی کشور یعنی انتشار مقالات علمی‌ پژوهشی کم شود، البته ایشان تأکید کردند که باید کیفیت مقالات ما نیز بالا برود تا به عنوان مرجع علمی شناخته شویم. ایران در منطقه از نظر انتشار مقاله رتبه نخست را دارد، امیدواریم سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان به گونه‌ای باشد که رشد و شتاب علمی کشور آسیب نبیند، از طرفی تعداد ارجاعات و مستندات افزایش پیدا کند تا کیفیت مقالات بالا برود.»

او افزود: «مقام‌ معظم رهبری تأکید کردند که باید آثار انتشار مقالات را در اقتصاد مقاومتی و اقتصاد دانش‌بنیان ببینیم. در نتیجه رویکردها باید به نحوی باشد که نتایج این تولیدات علمی وارد چرخه تولید شود و رشد و شکوفایی‌‌اش را در اقتصاد کشور و بهزیستی مردم نمایان کند.»