۱ بهمن در دنیای علم چه خبر؟

***

یکم بهمن ۱۳۵۳ خورشیدی، دکتر محمد قریب، پزشک و بنیان‌گذار طب اطفال مدرن در ایران دار فانی را وداع گفت. او نخستین بیمارستان تخصصی کودکان، مرکز طبی کودکان تهران، را تأسیس کرد و به عنوان یکی از اولین پزشکان متخصص این حوزه شناخته می‌شود. قریب تحصیلات خود را در فرانسه ادامه داد و در سال ۱۳۱۴ نخستین ایرانی بود که کنکور انترنی بیمارستان پاریس را با موفقیت گذراند. او در دوران فعالیت خود به تدریس در دانشگاه تهران و اداره بخش اطفال در بیمارستان‌های مختلف مشغول بود و چندین کتاب علمی منتشر کرد.

قریب در طول زندگی حرفه‌ای خود علاوه بر فعالیت‌های پزشکی، به سیاست و انتقاد از رژیم شاه نیز پرداخت و به دلیل امضای بیانیه‌ای پس از واقعه ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از دانشگاه اخراج شد. او در سال ۱۳۵۱ به سرطان مثانه مبتلا شد و در ۱ بهمن ۱۳۵۳ در بیمارستان مرکز طبی کودکان درگذشت. خدمات علمی و اجتماعی او موجب دریافت چندین نشان و افتخار از جمله لژیون دونور از دولت فرانسه و نشان درجه اول فرهنگ از وزارت آموزش و پرورش شد. آرامگاه او در قبرستان شیخان قم قرار دارد.

گالیله در انتظار دادگاه تفتیش عقاید

۲۰ ژانویه ۱۶۳۳ میلادی برابر با یکم بهمن ۱۰۱۱ خورشیدی، گالیله در سن ۶۸ سالگی خانه‌اش را در فلورانس ایتالیا ترک کرد تا در رم با کمیته تفتیش عقاید روبه‌رو شود. چندماه بعد از این تاریخ، در ۲۲ ژوئن ۱۶۳۳، او تحت تهدید و بازجویی در برابر تفتیش عقاید کمر خم کرد و اعتقادش را مبنی‌بر اینکه زمین به دور خورشید می‌چرخد توبه کرد. رد مدل زمین‌مرکزی مورد پذیرش کلیسای رم که صدها سال همچون سندی آسمانی اجرا می‌شد به محکوم‌شدن گالیله در دادگاه تفتیش عقاید منجر شد و رد عقیده‌اش جان او را از سوزانده‌شدن در آتش حفظ کرد.

پوکی استخوان

 ۲۰ ژانویه ۱۹۹۴ میلادی برابر یکم بهمن ۱۳۷۲ خورشیدی، نتایج آزمایش ژنی در نیچر گزارش شد که می‌توانست احتمال پوکی استخوان را در سنین پایین پیش‌بینی کند. این بیماری استخوان‌ها را ضعیف می‌کند، اما به‌گفته محققان استرالیایی که در آن سال این گزارش را منتشر کردند، اگر نقص ژنتیکی زود تشخیص داده شود، می‌توان اقدامات پیشگیرانه را مدت‌ها پیش‌از شروع بیماری انجام داد. این بیماری به شکستگی استخوان‌هایی منجر می‌شود که به‌دلیل از دست‌دادن مقدار بیش‌از حد بافت استخوانی، قدرتشان را از دست داده‌اند. از هر سه زن بالای ۵۰ سال یک زن و از هر پنج مرد بالای ۵۰ سال یک مرد مبتلا به این بیماری است و به‌همین‌علت ۲۰ اکتبر به‌عنوان روز جهانی مقابله با پوکی استخوان نامگذاری شده است.

اعلام کشف تپ‌اختر

۲۰ ژانویه ۱۹۶۹ میلادی برابر با یکم بهمن ۱۳۴۷ خورشیدی، روزنامه نیویورک‌تایمز خبر کشف اولین تپ‌اختر نوری را که اخترشناسان دانشگاه آریزونا چند روز پیش‌ازآن، در ۱۶ ژانویه شناسایی کرده بودند منتشر کرد. این کشف نتیجه یک‌سال جست‌وجو با‌استفاده از شیوه چرخش‌نمایی (استروبوسکوپی) بود. با این اعلام، رصدخانه‌های دیگر بلافاصله مطلع شدند و چشمک‌زدن فلش‌های نوری این تپ‌اختر را رصدخانه مک‌دونالد و تلسکوپ بازتابی قدرتمند ۸۴ اینچی در رصدخانه ملی کیت‌پیک در آریزونا تایید کردند. این ستاره با سرعتی حدود ۳۰ بار در ثانیه چشمک می‌زند. تپ‌اختر به گروهی از ستاره‌های نوترونی چرخانی گفته می‌شود که با سرعت بسیار زیادی دوران می‌کنند و پالس‌های مداومی از انرژی تابشی همراه با خطوط میدان مغناطیسی قوی را ساطع می‌کنند.

دومین انسانی که قدم بر ماه گذاشت

۲۰ ژانویه ۱۹۳۰ میلادی برابر با یکم بهمن متولد ۱۳۰۸ خورشیدی، ادوین یوجین باز آلدرین، دومین انسانی که قدم بر سطح ماه گذاشت به‌دنیا آمد. این فضانورد آمریکایی علاقه‌بر قدم‌گذاشتن بر سطح ماه توانست رکورد فعالیت خارج از فضاپیما را هم به نام خودش ثبت کند. آلدرین به‌عنوان خلبان سابق نیروی هوایی ایالات متحده در کره، یکی از سومین گروه از فضانوردان منتخب ناسا در اکتبر ۱۹۶۳ بود. ۱۱ نوامبر ۱۹۶۶، او با فضاپیمای جمینای۱۲ به‌همراه خلبان فرماندهی جیمز لاول برای انجام ماموریتی ۴ روزه به فضا رفت و طی این ماموریت آلدرین با حضور پنج‌ساعت‌ونیم پیاده‌روی فضایی رکورد جدیدی برای فعالیت خارج از فضاپیما را ثبت کرد. آلدرین خلبان ماژول ماه در آپولو ۱۱ بود که در ۱۶ جولای ۱۹۶۹به فضا پرتاب شد. این اولین ماموریت سرنشین‌دار فرود ماه بود و آلدرین دومین انسانی بود که پس‌از نیل آرمسترانگ در ۲۰ جولای ۱۹۶۹ قدم به خاک گذاشت و ۲ ساعت ۱۵ دقیقه روی سطح ماه قدم زد. شخصیت باز لایت‌یِر در انیمیشن داستان اسباب‌بازی با الهام از باز آلدرین خلق شده است.