جو زمین کجا پایان می‌یابد و فضا در چه نقطه‌ای آغاز می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری آنا، پرسش درباره نقطه‌ آغاز فضا یکی از سوالات جالب و چالش‌برانگیز علم نجوم است. درک این مسئله به ما کمک می‌کند تا بهتر بفهمیم که زمین در کجا به پایان می‌رسد و فضا از کجا آغاز می‌شود اما آیا واقعاً مرزی مشخص و قابل شناسایی بین جو زمین و فضا وجود دارد؟ پاسخ به این سوال به سادگی ممکن نیست و نیازمند درک دقیق از مفهوم جو زمین و مرزهای فضایی است.

بیشتر بخوانید

آسمان شب برای مبتدی‌ها!

آسانسورهای فضایی: مفهومی علمی-تخیلی یا واقعیت آینده؟ +فیلم

ستارگان دارند ناپدید می‌شوند!

جو زمین لایه‌های مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. در بالای سطح زمین، لایه‌ای به نام تروپوسفر (Troposphere) وجود دارد که ما در آن زندگی می‌کنیم و بخش عمده‌ای از پدیده‌های جوی مانند باران و باد در این لایه رخ می‌دهد. بالاتر از تروپوسفر، لایه‌های دیگری نظیر استراتوسفر (Stratosphere)، مزوسفر(Mesosphere)، و ترموسفر (Thermosphere) قرار دارند. هر کدام از این لایه‌ها با افزایش ارتفاع رقیق‌تر می‌شوند تا به جایی برسند که به لایه‌ی نهایی، یعنی اگزوسفر (Exosphere) می‌رسیم. اگزوسفر آخرین لایه‌ی جو است که در ارتفاع حدود ۶۰۰ کیلومتری سطح زمین به پایان می‌رسد.

و اما تعریف علمی و رسمی مرز بین زمین و فضا! یکی از معروف‌ترین و پرکاربردترین تعاریف، خط کارمان (Kármán Line)  است. این خط در ارتفاع حدود ۱۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد و به‌عنوان مرز بین جو و فضا شناخته می‌شود. تئودور فون کارمان (Theodore von Kármán) مهندس و فیزیکدان هوافضا، این مرز را پیشنهاد داد و آن را جایی تعریف کرد که در آن هوا به حدی نازک می‌شود که نیروی برآر (Lift) دیگر برای پشتیبانی از پرواز هواپیماها کافی نیست و به جای آن باید از نیروی گریز از مرکز (Centrifugal Force) برای باقی ماندن در مدار استفاده کرد.

با این حال خط کارمان تنها یک تعریف قراردادی است و بسیاری از دانشمندان با آن موافق نیستند. در حقیقت، جو زمین تا هزاران کیلومتر در فضا ادامه دارد و ذرات گازی با چگالی بسیار پایین حتی تا فاصله‌های بسیار دورتر از این خط یافت می‌شوند. برخی از محققان مرز فضای واقعی را در ارتفاع حدود ۸۰ کیلومتر می‌دانند، زیرا در این ارتفاع شهاب‌سنگ‌ها  به دلیل اصطکاک با جو می‌سوزند و این نشان می‌دهد که جو هنوز در این ارتفاع وجود دارد.

این عدم توافق بر سر نقطه‌ی آغاز فضا باعث پیچیدگی‌های زیادی در قوانین فضایی و مالکیت آن شده است. کشورها و شرکت‌ها در حال حاضر در مورد استفاده از فضا و ماهواره‌ها قوانینی را اعمال می‌کنند، اما وقتی مرز مشخصی برای شروع فضا نداریم، چالش‌هایی در حقوق بین‌المللی به وجود می‌آید. همچنین برای برنامه‌های سفرهای تجاری فضایی نیز تعیین این مرز اهمیت دارد، چرا که می‌تواند بر تعرفه‌ها و استانداردهای ایمنی تأثیر بگذارد!

در نهایت، شاید پاسخ نهایی به این سوال که "فضا از کجا شروع می‌شود و زمین کجا پایان می‌یابد؟" به توافق بین‌المللی بستگی داشته باشد، نه به یک مرز علمی دقیق. این مرز در واقع یک خط مشخص نیست، بلکه منطقه‌ای انتقالی است که با پیشرفت‌های علمی و فناوری ممکن است در آینده با دقت بیشتری تعیین شود.