۸ مهر در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۸ مهر برابر ۲۹ سپتامبر را ورق می‌زنیم. 

***

تاسیس سرن 

۲۹ سپتامبر ۱۹۵۴ میلادی برابر با ۸ مهر ۱۳۳۳ خورشیدی، پیمان تاسیس سرن به امضای ۱۲ کشور غرب اروپا رسید. سرن سرواژه از عبارتی فرانسوی به‌معنا شورای پژوهش‌های هسته‌ای اروپا است. پس‌از تاسیس سرن، این آزمایشگاه که در آغاز بنا بود صرفا در حوزه مطالعات هسته اتم‌ها باشد به مطالعات فیزیک انرژی‌های بالا وارد شد. این سازمان که در شهر ژنو در مرز میان سوئیس و فرانسه قرار دارد به معروف‌ترین شتابگر ذرات دنیا با نام برخورددهنده بزرگ هادرون (ال‌اچ‌سی) مجهز است. ال‌اچ‌سی در تونلی با محیط ۲۷ کیلومتر و در عمق ۱۷۵ متری زیر مرز سوئیس‌ بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۸ میلادی با مشارکت ۱۰هزار دانشمندان ۱۰۰ کشور ساخته شد. از مهم‌ترین دستاوردهای این برخورددهنده می‌توان به کشف بوزون هیگز در سال ۲۰۱۲ اشاره کرد. بوزون هیگز یک ذره بنیادی اولیه دارای جرم است که مشاهده تجربی آن موجب شد پژوهشگران درباره چگونگی جرم‌دارشدن ماده به‌دست ذرات بنیادی بدون جرم دیگر، توضیح دهند. همچنین در سال ۱۹۸۹ تیم برنرز لی، دانشمند انگلیسی مخترع شبکه وب جهان‌گستر (www) که در آن‌زمان در سرن کار می‌کرد پروژه فرامتنی جهانی را پیشنهاد کرد که به‌عنوان وب جهان‌گستر شناخته می‌شد و به افراد اجازه می‌داد با به اشتراک گذاشتن دانش در وب از اسناد فرامتن با یکدیگر همکاری کنند.  

مبدع مقیاس سختی موهس   

۲۹ سپتامبر ۱۸۳۹ میلادی برابر با ۸ مهر ۱۲۱۸ خورشیدی، فردریش موهس‌، کانی‌شناس آلمانی که مقیاس موهس را برای مقایسه مهار کانی‌های معدنی ابداع کرد درگذشت. سنجش درجه سختی موهس یکی از مهم‌ترین آزمایش‌ها برای تعیین میزان سختی کانی‌ها است. در این سنجش، سختی ۱۰ کانی به‌عنوان مبنای مقیاس سختی انتخاب شده‌‌اند. در رتبه‌های ۱ تا ۳ سختی تالک، گچ و کلسیت قرار دارند و در رتبه‌های ۸ تا ۱۰ که بیشترین درجه سختی را دارند توپاز (شامل زمرد و آکوامارین)، کوراندوم (ازجمله انواع یاقوت کبود و یاقوت) و الماس ایستاده‌اند. الماس به‌دلیل استفاده متداول برای ابزارهای برش شناخته می‌شود، زیرا چهار برابر سخت‌تر از حتی کوراندوم است. طلا و نقره در محدوده ۲.۵ تا ۳ قرار دارند. موهس این مقیاس سختی غیرخطی را در سال ۱۸۱۲ پیشنهاد کرد. تا سال ۱۸۲۰، مقیاس او به‌طور گسترده بین کانی‌شناسان رواج یافت.  

مخترع موتور دیزل 

۲۹ سپتامبر ۱۹۱۳ میلادی برابر با ۸ مهر ۱۲۹۲ خورشیدی، رودولف کریستین کارل دیزل مهندس آلمانی درگذشت. دیزل موتور احتراق داخلی را اختراع کرد. او پس‌از مطالعه موتورهای احتراق داخلی چهارزمانه ساخت  نیکولاس اتو، به موتوری اندیشید که به حد ترمودینامیکی تعیین‌شده ازسوی نیکلا سعدی کارنو، فیزیکدان و مهندس فرانسوی نزدیک شود. او دریافت که اگر سوخت سیلندر با فشار ثابت منبسط شود، می‌تواند به حد کارنو نزدیک شود. دیزل در سال ۱۹۱۳ به زندگی خودش پایان داد. جسدش  مدت کمی پس‌از آنکه سوار کشتی بخار مانش بود در دریا پیدا شد. به احتمال زیاد این خودکشی از افسردگی به‌دلیل ازدست دادن کنترل بر اختراعش و پس از دریافت انتقادات زیادی در مجلات مهندسی آلمان به دلیل نظریه‌هایش نشأت گرفته بود. 

انریکو فرمی 

۲۹ سپتامبر ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۸ مهر ۱۲۸۰ خورشیدی، انریکو فرمی فیزیکدان ایتالیایی به‌دنیا آمد. شهرت فرمی برای تحقیقاتش در واپاشی بتا و طراحی اولین رآکتور هسته‌ای و گسترش نظریه کوانتومی است و برای برای تلاش‌هایش در حوزه رادیواکتیوی، جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۳۸ را دریافت کرد. فرمی سال ۱۹۴۴ به‌عنوان مشاور رابرت اوپنهایمر در پروژه منهتن و ساخت بمب اتم شرکت داشت. او علاوه‌بر جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۳۸ در سال ۱۹۵۴ هم مدال ماکس پلانک را دریافت کرد. گاز فرمی (گازهای الکترونی)، فرمیون‌ها (گروهی از ذرات بنیادی) و همچنین عنصر شیمیایی فرمیوم در بزرگداشت انریکو فرمی نام‌گذاری شده‌‌اند. کمیسیون انرژی اتمی آمریکا در یادبود این دانشمند بزرگ، جایزه ۳۷۵هزار دلاری انریکو فرمی را پایه‌گذاری کرد که همه‌ساله اعطا می‌شود.