۲۴ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های  دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۴ شهریور برابر ۱۴ سپتامبر را ورق می‌زنیم. 

***

آشکارسازی امواج گرانشی 

۱۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی برابر با ۲۴ شهریور ۱۳۹۴ خورشیدی، رصدخانه امواج گرانشی لایگو در آمریکا اولین آشکارسازی امواج گرانشی را یک قرن پس‌از پیش‌بینی آنها انجام داد. رصدخانه امواج گرانشی تداخل‌سنج لیزری (لایگو) حدس آلبرت اینشتین را در نظریه نسبیت عام که در سال ۱۹۱۵ اعلام کرده بود در صدمین سالگرد ارائه‌اش تأیید کرد. اعتقاد بر این است که این امواج گرانشی- موج‌هایی در تار و پود فضازمان - ناشی از رویدادی عظیم است که در فاصله ۱.۳میلیارد سال نوری از ما محاسبه شده است. فیزیکدانان این امواج را این‌گونه توصیف می‌کنند که در کسر نهایی از ثانیه برخورد دو سیاهچاله و تبدیل آنها به یک سیاهچاله منفرد و پرجرم‌تر و چرخان به‌وجود می‌آیند. بخشی از جرم این سیاهچاله‌ها به انرژی‌ای تبدیل می‌شود که با انفجاری قوی از امواج گرانشی حمل می‌شود. 

جووانی کاسینی 

۱۴ سپتامبر ۱۷۱۲ میلادی برابر با ۲۴ شهریور ۱۰۹۱ خورشیدی، جووانی دومنیکو کاسینی، ریاضی‌دان و اخترشناس ایتالیایی‌فرانسوی درگذشت. کاسینی در سال ۱۶۷۲ رئا، دومین قمر بزرگ زحل را کشف کرد که نهمین قمر بزرگ منظومه خورشیدی است. به‌نظر می‌رسد که سطح این قمر برخوردی، از دهانه‌های آتشفشانی اشباع شده است. رئا هزارو۵۰۰ کیلومتر قطر دارد و قطر بزرگ‌ترین دهانه آن ۳۰۰ کیلومتر است. کاسینی همچنین سه قمر اصلی زحل را کشف کرد: یاپتوس، تتیس و دیون. در سال ۱۶۷۵، او کشف کرد که حلقه‌های زحل عمدتا  توسط شکافی باریک به دو قسمت تقسیم می‌شوند که از آن زمان به‌عنوان «بخش کاسینی» شناخته می‌شود. 

مخترع پیل لکلانشه   

۱۴ سپتامبر ۱۸۸۲ میلادی برابر با ۲۴ شهریور ۱۲۶۱ خورشیدی، جورجز لکلانشه، شیمی‌دان فرانسوی درگذشت. لکلانشه را بیشتر برای اختراع پیل لکلانشه می‌شناسند که اغلب از آن به بنیان باتری‌های خشک امروزی یاد می‌شود. در این پیل، از روی و گرافیت به‌عنوان دو الکترود و از منگنز دی‌اکسید و آمونیوم کلرید برای تولید نیرومحرکه استفاده شده است. لکلانشه این باتری را در سال ۱۸۶۶ اختراع و در همان‌سال اختراعش را ثبت کرد.  

گرت هاردین 

۱۴ سپتامبر ۲۰۰۳ میلادی برابر با ۲۴ شهریور ۱۳۸۲ خورشیدی، گرت هاردین، بوم‌شناس، میکروب‌شناس و نویسنده آمریکایی که به‌دلیل مقاله معروفش با عنوان تراژدی انبازه‌ها شهرت دارد، درگذشت. هاردین در ۱۳ دسامبر ۱۹۶۸ مقاله معروف تراژدی انبازه‌ها را مجله تخصصی ساینس منتشر کرد و در آن، مسائل زیست‌بوم و اخلاق اجتماعی را در قالب تمثیلی درباره کشاورزانی مطرح کرد که وقتی به آنها اجازه داده شد تا هر چقدر می‌خواهند در یک مزرعه دام‌های خود را چرا کنند، هریک به نفع خود عمل می‌کنند و مزرعه ویران می‌شود. ایده نفع شخصی فراتر از افراد به خانواده‌ها، روستاها، شرکت‌ها، صنایع یا ملت‌ها گسترش می‌یابد. مفهوم مشترک او شامل اکوسیستم‌ها، رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها، موجودات زنده یا منابع معدنی با اقداماتی چون صید بیش‌ازحد، جنگل‌زایی، کاهش منابع و انتشار گازهای گلخانه‌ای است. او به این نتیجه رسید که زمین هم به‌دلیل افزایش جمعیت نابود خواهد شد. تراژدی انبازه‌ها، نظریه‌ای اقتصادی است که موقعیتی را شرح می‌دهد که در آن، در یک سامانه منابعی مشترک بین مصرف‌کنندگانی وجود دارد که هریک فقط باتوجه به نفع شخصی خودشان عمل می‌کنند و به‌صورت مستقل و برخلاف صلاح مشترک کل مصرف‌کنندگان، با فعالیت‌های جمعی خود این منابع را به‌طورکامل مصرف می‌کنند. 

.