معلم از بُعد کمیت/ قصه پرغصه کمبود ۸۰ هزار معلم!

گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ یکی از دغدغه‌های اصلی آموزش و پرورش فقدان نیروی انسانی کارآزموده است. کمبود معلم به حدی رسیده که دیگر از آن تحت عنوان بحران یاد می‌کنند. پس بی علت نیست که علیرضا منادی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در نامه‌ای به محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری نسبت به کمبود معلم در سال تحصیلی جدید هشدار داده بود.

کلاس‌های بدون معلم آموزش‌وپرورش را با بحران مواجه می‌کند

نامه‌ای که در فرازهایی از آن آمده است: «با وجود استخدام و جذب نیروی انسانی قابل توجه صورت گرفته در طی دو سال اخیر به دلیل خروج نیروی انسانی از طریق بازنشستگی به طور قطع در آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ کلاس‌های بدون معلم آموزش و پرورش را دچار بحران خواهد کرد و این موضوع بارها توسط نمایندگان مجلس تذکر داده شده است.»

علیرضا منادی سفیدان رییس کمیسیون تحقیقات و آموزش مجلس شورای اسلامی درباره موضوع کمبود معلم در مهرماه سال جاری گفت: متاسفانه موضوع کمبود معلم واقعیتی است که سال گذشته نیز با آن مواجه بوده‌ایم. ما زمانی که ۱۲ میلیون دانش‌آموز داشتیم بیش از یک میلیون معلم داشتیم، این درحالیست که بسیاری از معلمان بازنشسته شده‌اند به طبع مهرماه قطعا با کمبود معلم مواجه خواهیم شد.

مبلغ حق‌التدریس‌ها را افزایش دهید

رئیس کمیسیون تحقیقات و آموزش مجلس شورای اسلامی راه‌های حل این مشکل را در افزایش مبلغ حق‌التدریس‌ها می‌داند معتقد است: این امر سبب خواهد شد تا انگیزه تدریس به صورت حق‌التدریس علاوه بر موظفی‌های خودشان داشته باشند.

منادی سفیدان دیگر راه‌حل جبران کمبود نیروی انسانی را در تبدیل وضعیت ۲۴ هزار معلم خرید خدمات عنوان کرد و ادامه داد: همانطور که قول داده‌اند این افراد به کار معین تبدیل وضعیت شوند باید این امر را محقق کنند. به علاوه اینکه ما  تعداد قابل توجهی از معلمانی که در نهضت سابقه دارند و سرباز معلم بوده‌اند یا در پیش‌دبستانی‌ها مشغول به فعالیت بوده‌اند و از این نوع معلم‌ها زیاد داریم که به صورت برون‌سپاری، حق‌التدریسی و ساعتی کار می‌کنند این افراد اکثرا گزینش شده هستند و الان برای اینکه با مشکل در مهرماه مواجه نشویم باید سریعا این معلمان را ساماندهی کنند و به طور مثال حداقل دو برابر حقوق حق‌التدریسی‌ها را اضافه کنند تا از ظرفیت معلمان شاغل فعلی استفاده شود. اگر از این طریق کمبود معلم رفع نشد و باز هم لازم بود به سراغ بازنشستگان بروند.

افزایش دانش آموز و عدم توسعه امکانات

رئیس کمیسیون و تحقیقات آموزش مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: با توجه به میزان جذبی که از دانشگاه فرهنگیان صورت گرفته است و خروجی دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان قطعا ما با کمبود معلم مواجه خواهیم شد. متاسفانه سازمان امور استخدامی با اینکه می‌دید این مشکل وجود دارد، اما راهکار‌های خوبی را ارائه نداد ما در سال پیش سر همین موضوع با سازمان امور استخدامی با مشکل مواجه شدیم. وزیر آموزش و پرورش امکانات می‌خواست که سازمان امور استخدامی به آن‌ها نیرو نداد و بعد هم دلایلی را مطرح می‌کنند مبنی بر اینکه بررسی‌های استراتژیک، این اجازه را نمی‌دهد در حالی که وقتی ۴ میلیون دانش‌آموز زیاد شده است و معلم نه تنها زیاد نشده بلکه کم هم شده است، حتما کمبود معلم داریم. مردم که به استراتژی سازمان امور استخدامی کاری ندارند، وقتی دانش‌آموز زیاد می‌شود معلم نیز باید زیاد شود.

کلاس‌های ۵۰ الی ۶۰ نفره‌ای داریم که یک معلم دارد، چراکه مدرسه معلم ندارد، این بسیار خطرناک است و باید از الان برای مهرماه اقدام کنند.

شاخص‌های نیازسنجی معلمان

حمید طریفی حسینی معاون سابق آموزش ابتدایی در پاسخ به پرسش میزان درباره اظهارات اخیر رئیس کمیسیون تحقیقات و آموزش مجلس شورای اسلامی مبنی بر بیش از ۷۰ تا ۸۰ هزار کمبود معلم در مهرماه امسال، بیان کرد: شاخص‌ها برای برآورد این مهم مشخص و معین است. باید دید مقامی که چنین اظهارنظری داشته چه شاخص‌هایی را به عنوان متر و معیار مورد سنجش قرار داده است، اما استاندارد‌ها در این مورد مشخص است.

وی با بیان اینکه بسیاری از نیرو‌های ما از سوی خرید خدمت‌ها، حق‌التدریس‌ها و... تامین می‌شود، تصریح کرد: با توجه به چنین موضوعی عملا برآورد دقیق از اینکه کمبود نیروی انسانی چه میزان است تا ۱۰ مهر ممکن نیست.

پیشتر نیز مراد صحرایی وزیر آموزش و پرورش سابق بیان کرده بود: برای مهر امسال به ۱۷۶ هزار معلم جدید نیاز داریم کسری ۳۰۰ هزار نفری را به این عدد رسانده‌ایم. در این دولت بیش از ۳۰۰ هزار ردیف استخدامی صادر شده که بیش از ۱۵۰ هزار ردیف مربوط به وزارت آموزش و پرورش بوده است.

این در حالی است که مرکز آمار ایران اعلام کرده است؛ شهریورماه ۱۴۰۳ بیش از ۷۲ هزار معلم بازنشسته می‌شوند و این عدد با کمبود‌های پیشین به ۱۷۶ هزار نفر می‌رسد.

اثرات نامطلوب افزایش روند بازنشستگی معلمان در سال‌های آینده

بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه با اشاره به کمبود این تعداد معلم در ابتدای سال تحصیلی گفته است: این وضعیت همراه با افزایش روند بازنشستگی معلمان و افزایش جمعیت دانش‌آموزی، اثرات نامطلوبی بر روند تأمین نیروی انسانی در سال‌های آینده خواهد داشت؛ به‌نحوی که همواره وزارت آموزش و پرورش برای آغاز سال تحصیلی با کمبود شدید معلم روبه‌رو بوده است.

افزایش جمعیت دانش‌آموزی و خروج خدمت از طریق بازنشستگی از جمله عواملی است که این روزها منجر به بروز نگرانی شده است. در واقع، جمعیت دانش‌‌آموزی ابتدایی در یک حالت بحرانی قرار دارد. این جمعیت ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر را رد کرده است؛ تعداد دانش‌آموزان متوسطه اول ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار، متوسطه دوم ۳ میلیون، ۶ میلیون و ۸۰۰ در مقطع متوسطه دوم، ۳ میلیون نفر از ابتدایی هستند و در پنج سال آینده جمعیت متوسطه افزایش پیدا خواهد کرد و باید برای دبیرستان و هنرستان‌ها برنامه‌ریزی کنیم.

آموزش و پرورش با افزایش نرخ حق‌التدریس، ایجاد اشتیاق برای استمرار خدمت بازنشستگان و به‌کارگیری نیروهای خرید خدمات درصدد است تا با این بحران به‌درستی مواجه شود.

باید برای جبران کمبود نیروی انسانی از بازنشستگان استفاده کنیم

علی فرهادی، سخنگوی آموزش و پرورش نیز در یک نشست خبری که با اصحاب رسانه داشت، اظهار کرد: در بحث نیروی انسانی ما در سال ۱۴۰۰ بیش‌از ۶۰ هزار نفر بازنشسته و در سال ۱۴۰۱  حدود ۵۱ هزار بازنشسته و در سال ۱۴۰۲ نزدیک به  ۷۲ هزار نفر بازنشسته داشتیم. همچنین مطابق نامه سازمان اداری استخدامی آموزش و پرورش موظف شده بودیم که برای جبران کمبود نیروی انسانی از بازنشستگان استفاده کنیم.

سن بازنشستگی در وزارت آموزش‌وپرورش چند است؟

وی با اشاره به سن بازنشستگی، ادامه داد: سن بازنشستگی در وزارت بین ۴۸ تا ۵۲ سال است. معلم عزیزی که در دانش‌سرا تربیت معلم درس خوانده باشد در ۴۲ سالگی می‌تواند بازنشسته شود و از لحاظ سنی جوان هستند و در اوج توانایی تجربه و مهارت معلمی هستند. مطلوب ما این است برای جبران کمبود معلم از خود عزیزان استفاده کنیم و اولویت با آقایان بود. این بخشنامه به زودی اصلاح خواهد سد و دغدغه و نگرانی معلمان مرتفع خواهد شد.

فرهادی با بیان اینکه بیش از ۵۰ درصد بازنشستگان درخواست استمرار خدمت داشتند، ابراز کرد: دو تصمیم در دولت سیزدهم گرفته شد، هر کدام از بازنشستگانی که تقاضای استمرار خدمت داشته باشند، معنی آن این نیست که بازنشستگان تا سن ۶۰ سالگی بمانند. هر عزیزی استمرار خدمت داشته باشد، یک ماه حقوق به عنوان پاداش دریافت خواهد کرد و یک حالت انگیزشی ایجاد می‌شود.

سخنگوی آموزش و پرورش با بیان اینکه برای اضافه تدریس با حق‌التدریس معلمان طرحی داشتیم، اضافه کرد: به سازمان اداری استخدامی اعلام کردیم تا ۲ برابر افزایش داشته باشیم. به عزیزی که در روستا کار میکرد، حق التدریس بیشتری پرداخت کنیم. این طرح اصلاح شد و قرار شد عزیزانی که حق‌التدریس می‌گیرند، به جای ۹ ماه ۱۰ ماه حق‌التدریس پرداخت کنیم. عوامل انگیزشی ایجاد کردیم که مهری آرام و موثر داشته باشیم.

حال با وجود اظهارات هر دو طرف مجلس و دولت، دستکم باید تا ۱۰ مهرماه صبر کرد و دید که آیا فرمول محاسباتی دولت شاخص‌های کمبود معلم را بالا خواهد برد یا چرتکه مجلس حقیقت کمبود معلم را درست هشدار داده بود. گرچه در این میان ساحت نظام تعلیم و تربیت کشور، ممکن است با یک اشتباه محاسباتی دچار مشکلات عدیده شده و در مقابل نیز عکس ماجرا.