اهمیت حکمت در فرآیند‌های حکمرانی/ ۸ ویژگی حکمرانی خوب چیست؟

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، در دوره دانش‌افزایی و توانمندسازی مسئولین و اعضای شورای بسیج اساتید کشور(چالش ها و فرصت ها؛ رویکردها و راهبردها) که در مشهد مقدس درحال برگزاری است، اظهار کرد: پس از جنگ جهانی دوم، دو قدرت بزرگ یعنی آمریکا و شوروی به عنوان ابرقدرت‌های جهانی شکل گرفتند. بسیاری از دانشمندان آلمان به آمریکا مهاجرت کردند و این کشور توانست قدرت بمب اتمی را به دست آورد که آن را در هیروشیما نشان داد.

وی ادامه داد: جنگ‌های متعددی مانند جنگ‌های کره و ویتنام نیز اقتدار نظامی آمریکا را به نمایش گذاشت. شوروی نیز در این زمینه عقب نماند و تا اواخر قرن بیستم به عنوان رقیب اصلی آمریکا باقی ماند. اما با فروپاشی شوروی در سال 1991، آمریکا به این نتیجه رسید که نیازمند مشارکت بیشتر مردم در حکمرانی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اهمیت انقلاب اسلامی ایران، افزود: انقلاب اسلامی ایران یک پدیده منحصر به فرد و کاملاً مردمی بود. این انقلاب نه از طریق نظامی‌گری، کودتا، حزب یا گروه خاصی، بلکه با مشارکت گسترده مردم و رهبری حضرت امام خمینی (ره) شکل گرفت. 

حجت الاسلام خسروپناه اضافه کرد: با وجودی اینکه در این انقلاب امام خمینی (ره) نقش کلیدی داشت، اما موفقیت انقلاب بدون حضور و همراهی مردم ممکن نبود. این مدل از انقلاب، به طور عمده بر اساس اتحاد امت و امامتی شکل گرفت.

وی با اشاره به تحولات در مدل‌های حکمرانی غربی، توضیح داد: آمریکایی‌ها با مشاهده ناکارآمدی مدل هرمی لیبرالیسم سرمایه‌داری، به مدل جدیدی از حکمرانی مشارکتی روی آوردند. در این مدل، دولت حضور حداقلی دارد و مشارکت نخبگان و مردم در سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، تصدی‌گری و نظارت و ارزیابی بیشتر است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: اصطلاح حکمرانی به جای حکومت‌داری مورد استفاده قرار گرفت و به مرور زمان، حکمرانی خوب یا Good Governance مطرح شد.

حجت الاسلام خسروپناه در ادامه به ویژگی‌های حکمرانی خوب اشاره کرد و گفت: حکمرانی خوب شامل هشت ویژگی اصلی است: مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخ‌گویی، مسئولیت‌پذیری، عدالت، وفاق عمومی و اثربخشی. این ویژگی‌ها به ظاهر بسیار مطلوب هستند، اما باید دقت کنیم که دکترین قوانین کجا نوشته می‌شود؟ بیشتر این دکترین‌ها در آمریکا تدوین می‌شوند و دیگر کشورها بر اساس آن عمل می‌کنند.

وی با تأکید بر تأثیرگذاری آمریکا در تدوین استانداردهای جهانی، افزود: استانداردهای جهانی بهداشت و مقررات مخابراتی نیز عمدتاً توسط آمریکا تدوین می‌شوند. حتی سند 2030 که در ایران نوشته شد، بر اساس دکترین‌هایی است که از سوی یونسکو و آمریکا ارائه شده است. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، افزود: مثلاً، پروتکل‌های بهداشتی برای مقابله با ویروس کووید-19 که از سوی سازمان‌های بهداشتی آمریکا تدوین شد، به سراسر دنیا ابلاغ شده است.

حجت الاسلام خسروپناه با اشاره به اهمیت عقلانیت در حکمرانی، گفت: برای داشتن حکمرانی مناسب، باید چهار جنبه عقلانیت یعنی عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش و عقل معاد را جمع کنیم. تنها در این صورت است که می‌توانیم به حکمرانی مطلوب و مؤثر دست یابیم.

اهمیت حکمرانی حکیمانه

وی با اشاره به اهمیت حکمت در فرآیندهای حکمرانی، بیان کرد: خداوند حکمت را به کسانی عطا می‌کند که صاحب عقل و بصیرت باشند. حکمت نتیجه‌ای جز خیر کثیر ندارد و خدا آن را به کسانی می‌دهد که دارای عقل نظری، عملی، معاش و معاد باشند.

حجت الاسلام خسروپناه افزود: دکترین حکمرانی ما باید بر پایه بنیان‌های فلسفی و اصول ایدئولوژیک باشد. اگر این اصول را بپذیریم، بسیاری از سیاست‌های ما در حکمرانی متفاوت خواهد بود. در دوران دفاع مقدس نیز ما با الگوهای حکمرانی حکیمانه توانستیم پیروز شویم. شهید عباس بابایی نمونه‌ای از این الگوهاست که با سادگی و تدبیر خود در میدان جنگ به موفقیت دست یافت.

وی با اشاره به اهمیت هوشمندسازی در حکمرانی، عنوان کرد: هوشمندسازی سامانه‌ها یکی از مهم‌ترین مسائل حکمرانی در کشور ماست. وقتی سامانه‌ها هوشمند نباشند، فساد شکل می‌گیرد. استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش فساد و افزایش کارآمدی در حوزه‌های مختلف کمک کند.

وی به ضرورت اولویت‌بندی مسائل کلیدی در حکمرانی علم و فرهنگ اشاره کرد و گفت: اولین گام در سیاست‌گذاری، کشف مسئله است. ما باید به مسائل کلیدی و اصلی حکمرانی علم و فرهنگ توجه ویژه داشته باشیم و برای حل آنها الگوهای مناسبی ارائه دهیم. هوشمندسازی حکمرانی و استفاده از هوش مصنوعی از جمله اولویت‌های اساسی ما در این زمینه است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به اهمیت حکمت در فرآیندهای حکمرانی، بیان کرد: خداوند حکمت را به کسانی عطا می‌کند که صاحب عقل و بصیرت باشند. حکمت نتیجه‌ای جز خیر کثیر ندارد و خدا آن را به کسانی می‌دهد که دارای عقل نظری، عملی، معاش و معاد باشند..

حجت الاسلام خسروپناه تصریح کرد: اگر ما حکمرانی خود را در زمینه‌های مختلف از جمله تولید، صنایع، فرهنگ و آموزش عالی بر مبنای حکمت بنا کنیم و یک رهبر حکیم در محور کار قرار دهیم، می‌توانیم به حکمرانی حکیمانه دست یابیم. این نوع حکمرانی به جای تصدی‌گری و نظارت سطحی، بر سیاست‌گذاری عمومی، تنظیم‌گری و ارزیابی دقیق مبتنی است.

وی افزود: دکترین حکمرانی ما باید بر پایه بنیان‌های فلسفی و اصول ایدئولوژیک باشد. اگر این اصول را بپذیریم، بسیاری از سیاست‌های ما در حکمرانی متفاوت خواهد بود. در دوران دفاع مقدس نیز ما با الگوهای حکمرانی حکیمانه توانستیم پیروز شویم. شهید عباس بابایی نمونه‌ای از این الگوهاست که با سادگی و تدبیر خود در میدان جنگ به موفقیت دست یافت.

حجت الاسلام خسروپناه با اشاره به اهمیت هوشمندسازی در حکمرانی، اظهار کرد: هوشمندسازی سامانه‌ها یکی از مهم‌ترین مسائل حکمرانی در کشور ماست. وقتی سامانه‌ها هوشمند نباشند، فساد شکل می‌گیرد. استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش فساد و افزایش کارآمدی در حوزه‌های مختلف کمک کند.