سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی در گفت‌وگو با آنا:
انتخاب رئیس جمهور آینده با چاشنی هوش مصنوعی/ فضای مجازی چگونه در تنور انتخابات می‌دمد؟
حسین دلیریان گفت: امروز عدالت یکی از مهمترین مباحثی است که همه نامزد‌ها به آن اشاره می‌کنند، فضای مجازی توانسته است بخشی از این دغدغه و چالش را حل کند به طوری‌که دسترسی مردم در یک روستای دورافتاده با افراد ساکن شهرهای بزرگ یکسان شده است.
خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ شبکه‌های اجتماعی در دهه‌های اخیر به یکی از قدرتمندترین ابزارها در زمینه سیاست و انتخابات تبدیل شده‌اند. این شبکه‌ها از طریق فراهم کردن بستر‌های ارتباطی و اطلاعاتی، تغییرات اساسی در شیوه‌های تعامل و تأثیرگذاری سیاسی ایجاد کردهاند.
این موضوع تا حدی در بین کاربران جهان تاثیر داشته که برخی بر این باورند پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا به واسطه اخبار و اطلاعاتی بود که این فرد در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کرد.
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و با توجه به اهمیت و تاثیر فضای مجازی در انتخابات با «حسین دلیریان» سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی گفت‌وگو کردیم. در ادامه متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانید:
فضای مجازی نوعی فضای حقیقی است
آنا: چگونه می‌توان از ظرفیت فضای مجازی برای افزایش مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری استفاده کرد و به طور کلی نقش فضای مجازی را در این عرصه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دلیریان: همانطور که حضرت آیت الله جوادی آملی فرمودند، امروز فضای مجازی به نوع و شکلی از فضای حقیقی تبدیل شده است و بر همین اساس جایگاه خود را در زندگی مردم پیدا کرده و در تمام دنیا به بخشی از زندگی مردم تبدیل شده است. به طوری‌که مردم به صورت مدام در حال رصد اطلاعات و چک کردن صفحات مجازی هستند و شاید بتوان گفت مانند غذا خوردن به امری اجباری و ناخودآگاه تبدیل شده است.
از این رو فضای مجازی به فضایی عام و کف جامعه‌ای و پرنفوذ تبدیل شده است. نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که در ۱۰ سال گذشته فضای مجازی در فضای انتخاباتی سراسر دنیا تحول ایجاد کرده و مثال‌های متعددی وجود دارد که رئیس جمهور یک کشور با یک اکانت در شبکه‌های اجتماعی توانسته در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود.
در دنیای امروز یک فرد می‌تواند با کمترین هزینه و زحمت و با یک اکانت پرنفوذ شبکه‌های اجتماعی در رقابت پیروز شود. این به این معناست که ساحت تبلیغات و رسیدن حرف به گوش مردم متفاوت شده است. در گذشته تبلیغات به صورت کاغذی بود و فضای انتخاباتی در سطح شهر‌ها خیلی ملموس بود، درحالی که امروز از تبلیغات سنتی به سمت تبلیغات در فضای مجازی حرکت کرده‌ایم چرا که این فضا کاملاً در دسترس است و همه افراد جامعه می‌توانند از آن استفاده کنند.
تحقق عدالت در بستر فضای مجازی
امروز عدالت یکی از مهمترین مباحثی است که همه نامزد‌ها به آن اشاره می‌کنند و همه مردم هم خواهان تحقق عدالت هستند، یعنی باید بتوانیم به سطحی از عدالت برسیم که به صورت مرتب ارتقا پیدا کند. فضای مجازی توانسته است بخشی از این دغدغه و چالش را حل کند به طوری‌که دسترسی مردم در یک روستای دورافتاده کشور به برنامه‌های نامزد‌ها، با افرادی که در شهرهای بزرگ ساکن هستند یکسان شده است؛ چرا که زیرساخت‌های دستیابی و دسترسی به عدالت با وجود فضای مجازی توسعه یافته است. در این معنا فضای مجازی توانسته تاحدی عدالت را برای بسیاری از افراد جامعه داوطلبان و ریاست جمهوری فراهم کند. این فضا باعث شده بسیاری از هزینه‌های کشور برای برگزاری انتخابات و حتی نامزد‌ها کاهش پیدا کند. امروز با استفاده از ظرفیت فضای مجازی نامزد‌ها می‌توانند پوستر تبلیغاتی تولید کنند و آن را در بستر شبکه‌های اجتماعی منتشر کنند که بخشی از مولفه‌های مثبت فضای مجازی در انتخابات است.
مردم در استانها و روستا‌ها به برنامه کاندید‌ها دسترسی دارند؛ اما پیش از این در دهه ۷۰ یا ۸۰ نامزد‌ها باید از منابع مالی خود هزینه می‌کردند تا با ارائه پوستر و بروشور به تبلیغات بپردازند. اکنون ستاد انتخاباتی به شکل گذشته در روستا و شهرستان‌ها وجود ندارد و یک ستاد مادر در یک مرکز استان وجود دارد که اقدامات لازم را آنجا انجام می‌دهند.
پایبندی نامزد‌ها به اصول اخلاقی در فضای مجازی
آنا: فعالیت نامزد‌های انتخاباتی و هوادارانشان در فضای مجازی باید چه الزاماتی داشته باشد تا شاهد یک فضای رقابتی سالم باشیم؟
دلیریان: فضای مجازی در کنار محاسن مولفه‌های منفی نیز دارد، طبیعتا در یک رقابت سیاسی ممکن است بد اخلاقی‌های انتخاباتی نیز در این فضا رخ دهد. ما در مرکز ملی فضای مجازی این فعالیت‌ها را رصد می‌کنیم. خوشبختانه بررسی‌ها نشان می‌دهد نامزد‌های ریاست جمهوری به اصول اخلاقی پایبند هستند. البته این صحنه بزرگ بازیگران دیگری هم دارد. حجم قابل توجهی از صفحات مربوط به مردم عادی است ولی برخی از صفحات مربوط به گروهک‌های تروریستی و دشمنان مردم ایران، قصد دارند با تولید محتوایی که خشم و نفرت را در جامعه بالا می‌برد روی مردم ایران اثر بگذارند.
بات‌ها در پشت پرده تخریب‌ها و توهین‌های انتخاباتی
با توسعه فضای مجازی بعضی بداخلاقی‌های انتخاباتی نیز مدرن شده و از انواع فناوری‌ها برای تشویش اذهان عمومی استفاده می‌شود مثل استفاده از ربات‌ها. طبق ارزیابی‌های انجام شده عدد قابل توجهی از تخریب‌ها و توهین‌ها توسط اکانت‌هایی انجام می‌شود که متعلق به ضد انقلاب و خارج کشور است و این کار را با استفاده از ربات انجام می‌دهند و باعث افزایش ضریب دهی به بعضی از توهین‌ها و لجن پراکنی‌های افراد سرشناس ضد انقلاب خارج از کشور در شبکه‌های اجتماعی می‌شود.
اکنون که با فضای این چنینی مواجه هستیم باید به اصل اساسی که رهبرمعظم انقلاب پیش از شروع فرآیند تبلیغات انتخاباتی اعلام کردند مبنی بر اینکه اخلاق انتخاباتی رعایت شود و افراد از لجن پراکنی خودداری کنند، توجه کنیم. این مفاهیم شعاری نیست و بر اساس ارزیابی‌ها انجام شده تاکنون حد قابل توجهی از رفتار‌های انتخاباتی مبتنی بر برنامه بوده است. در این دوره برنامه‌های تلویزیونی خوبی اجرا شده است که نامزد‌ها بیشترین زمان خود را صرف ارائه برنامه و راهکار، پیشنهاد و تبین نظرات می‌کنند و مردم می‌توانند با استفاده از ظرفیت فضای مجازی با نظرات و برنامه‌های نامزد‌ها آشنا می‌شوند.
تاثیرپذیری مردم از فضای مجازی
آنا: فضای مجازی چقدر در تصمیم گیری مردم برای انتخابات موثر است؟
دلیریان: فضای مجازی یک بستر عام است که نمی‌توان گفت تا چه اندازه و چقدر در تصمیم‌گیری مردم موثر است. اما امروز فضای مجازی بخشی از زندگی مردم است که رجوع به آن زیاد است و طبعیتاً افراد تاثیر پذیری زیادی از آن دارند و درصد بالایی از مردم اعتماد می‌کنند و بر مبنای آن تصمیم می‌گیرند.
آنا: مرکز ملی فضای مجازی تا چه اندازه با افرادی که در فضای مجازی اقدام به توهین و تخریب می‌کنند برخورد می‌کند؟
دلیریان: مرکز ملی به عنوان تنظیم‌گر تنظیم‌گران همه اصول و مبنایی که سایر تنظیم گران باید بر اساس آن عمل کنند را از تعیین می‌کند. به طور مثال بحث اخبار جعلی و فیک نیوز به وزارت ارشاد واگذار شد. ما در این دوره در مرکز ملی فضای مجازی ستاد انتخابات تشکیل دادیم و ارگان‌هایی که وظایف یا فعالیت‌های مبتنی بر فضای مجازی دارند را کنار هم جمع کردیم و به خروجی‌های خوبی رسیدیم. به‌طوری که امروز وزارت ارشاد فعالیت‌های خوبی در زمینه اخبار جعلی انجام داده و به رسانه‌ها برای جلوگیری از بازنشر اخبار جعلی، توهین‌ها و تخریب‌ها راهکار ارائه می‌دهد.
مرکز ملی فضای مجازی به عنوان متولی این حوزه بررسی‌های دقیقی انجام می‌دهیم و مرتبا ابعاد مختلف آن را به ستاد‌ها و مراج تصمیم‌گیر گزارش می‌دهیم و نکات را منتقل می‌کنیم.
دستیار‌هوش مصنوعی انتخاباتی به کمک مردم و نامزد‌ها آمد
آنا: مرکز ملی فضای مجازی چه اقداماتی را در زمینه انتخابات ریاست جمهوری انجام داده است؟
دلیریان: مرکز ملی فضای مجازی یک سیاست کلان را در انتخابات در نظر گرفت تا بتوانیم به توانمندسازی کاندیدا‌ها و ستاد‌های آنها کمک کنیم. یعنی برای ستاد‌ها یک سری ابزارها، داشبورد‌ها و آیتم‌هایی در نظر گرفتیم که بتوانند با استفاده از این ابزارها در انتخابات ظهور و بروز بهتری داشته باشند و برنامه‌های خود را بهتر به مردم ارائه کنند.
در این راستا، برنامه‌ریزی مفصلی را در مرکز ملی انجام دادیم و با رایزنی دستگاه‌های مختلف در کشور، دسترسی‌های مختلفی را ایجاد کردیم. این دسترسی‌هاا به مرور تحویل ستاد‌های کاندیدا‌ها شد و یک جلسه مفصل با نمایندگان هر کاندیدا گذاشتیم و گپ و گفت خوبی با آنها داشتیم و نظرات و نیاز‌های آنها را اخذ کردیم. همچنین رابط‌هایی را تعیین کردیم و در هر ستاد یک رابط از طرف ما و یک رابط از طرف خود ستاد معرفی شد تا نیاز‌ها را به صورت شبانه روز مطرح کنند و کار‌ها و آیتم‌هایی که به مرور در این بازه فراهم کردیم را به آنها منتقل کنیم که خوشبختانه ارتباط خوبی صورت گرفت.
چت بات هوش مصنوعی به سوالات انتخاباتی پاسخ می‌دهد
یکی از مواردی که در این راستا قابل اشاره است، سامانه و داشبوردی است که تحت عنوان «ای ستاد» برای نخستین بار در اختیار کاندیدا‌ها قرار گرفت که یک سری خدمات را به نامزد‌ها و مردم ارائه می‌کند. مثلاً شاید جایی را پیدا نکنید که در آنجا تمام اطلاعات را در مورد یک نامزد انتخاباتی یک جا دریافت کنید و هر چیزی که به ذهنتان می‌رسد در کوتاه‌ترین زمان در دست داشته باشید. این کار در«ای ستاد» و به کمک فناوری هوش مصنوعی انجام می‌شود. یعنی شما به عنوان یک فرد از جامعه داخل داشبورد می‌شوید، و نظرات نامزد موردنظرتان در مورد مذاکرات هسته‌ای، تیم مذاکره یا وضعیت اقتصادی، وضعیت دلار و هر آن چیزی که هست، دریافت می‌کنید. در این فضا، یک چت‌بات در اختیار شما قرار داده شده که با استفاده از هوش مصنوعی سوال می‌پرسید و تمام داده‌ها و نظرات را در یک چت دو طرفه دریافت می‌کنید.
انتخاب فرد اصلح با دستیار مرکز ملی فضای مجازی
یکی از دستیار‌هایی که در ای‌ستاد قرار دادیم، مربوط به انتخاب نامزد اصلح است. انتخاب اصلح یک سری ویژگی‌ها دارد که برای انتخاب چنین فردی باید آن ویژگی‌ها را به خوبی بشناسیم. در این راستا مهمترین ویژگی‌ها و موارد را مقام معظم رهبری و حضرت امام مطرح کردند و ما در چنین شرایطی باید به این ویژگی‌ها رجوع کنیم. از این رو مردم می‌توانند با مراجعه به این دستیار به پاسخ تمام سوالات خود و ویژگی‌های فرد اصلح برسند.
از طرف دیگر کاندیدای ریاست جمهوری در بازه زمانی کوتاهی که به علت شهادت ناگهانی رئیس جمهور و همراهانش رخ داد فرصت زیادی برای برنامه ریزی (ستاد داری، کار‌های تبلیغاتی و...) نداشتند. از این رو یک دستیار در اختیار آنها قرار دادیم تا بتوانند فرآیند ستاد داری، دریافت کمک مالی مردم، فرآیند کار رسانه‌ای و کمپین سازی را براساس ۲۰۰ منبع تراز اول دنیا انجام دهند و هر سوالی که دارند از آن بپرسند.
همچنین پا را فراتر گذاشتیم و دسترسی برای نامزد‌ها ایجاد کردیم تا بتوانند نظرات مردم (طرفدار و غیر طرفدار) را نسبت به خودشان ارزیابی کنند. درواقع نامزد‌ها می‌توانند با استفاده از این ابزار کار افکار سنجی را هم انجام دهند. بسیاری از این آیتم‌ها که یک دستیار مبتنی بر هوش مصنوعی است، هم در اختیار کاندیدا‌ها و مردم است که می‌توانند با استفاده از این مولفه‌ها نامزد‌ها را بهتر بشناسند و در نهایت انتخاب درستی انجام دهند.
استقبال ستاد‌ها و مردم از دستیار هوش مصنوعی «ای‌ستاد»
آنا: مردم و کاندید‌ها تا چه اندازه از این دستیار‌های مبتنی بر هوش مصنوعی استقبال کردهاند؟
دلیریان: میزان استفاده ستاد‌ها از این ابزار خوب بوده و مرتب در حال استفاده از این دسترسی‌ها هستند. آنها محتوای موردنظرشان را در اختیار ما قرار دادند تا هوش مصنوعی براساس آن داده‌ها آموزش ببیند و مردم بتوانند پاسخ سوالات خود را از چت با هوش مصنوعی دریافت کنند.
رجوع مردمی هم به این سامانه خوب بوده است. تاحدی که در وهله اول که اعلام کردیم، سامانه با حجم بالایی از مخاطب مردمی مواجه شد و به اندازه ۱۵ دقیقه به علت حجم زیاد مراجع، دچار مشکل شد که بلافاصله زیرساخت‌ها را تقویت کردیم و توانستیم آن را مجددا وارد چرخه خدمات مردمی کنیم. البته طبیعی است که در این بازه کم، فراگیری عامی که مدنظر ما است، فعلا رخ ندهد، اما بستری است که ایجاد شده و امیدواریم که بتواند به مردم و کاندید‌ها کمک کند و در انتخابات‌های بعدی ارتقا پیدا کنند.
باید مخاطرات جعل عمیق به مردم اطلاع رسانی شود
آنا: با توجه به توسعه هوش مصنوعی و گسترش جعل عمیق بسیاری از کشور‌ها برای مدیریت انتخابات قوانین خاصی را وضع می‌کنند. مرکز ملی فضای مجازی برای مقابله با خطرات جعل عمیق و مدیریت فضای مجازی در شرایط انتخابات چه قوانین و چارچوبی را تعیین می‌کند؟
دلیریان: استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی و جعل عمیق در کشور‌هایی زیادی در سطح منطقه، آسیا و حتی اروپا به شدت فراگیر بوده و در انتخابات‌ها فراگیرتر هم شده است و نامزد‌ها از این قابلیت علیه هم استفاده می‌کنند.
نخستین کاری که باید در این زمینه انجام دهیم این است که مخاطرات جعل عمیق را به مردم اطلاع رسانی کنیم. ابزار‌های مختلف را به مردم معرفی کنیم تا از سناریو‌های احتمالی اطلاع داشته باشند. البته مردم ما آگاه هستند و حتما تا به الان انتخابات کشور‌های اطراف را رصد کردهاند و با آن مواجهه داشتند. اما چون نمونه واضح و مصداقی به این معنا در کشور ما رخ نداده، هنوز حس اثرگذاری و واقعی بودن مسئله در سطح جامعه رسوخ نکرده و درک آن مشکل است. از این رو باید کاری کنیم که ضریب آن بیشتر شود. ممکن است در چند روز آینده حجم فعالیت تخریبی و فعالیت رباتیک و فعالیت رسانه‌ای و یا فعالیت در حوزه مجازی و گروه‌های ضد انقلاب و برخی از گروهک‌های تروریستی مثل منافقین و یا سایر گروهک‌ها و حتی رژیم صهیونیستی انجام می‌دهند، افزایش پیدا کند. مثلا صوتی از یک کاندیدا که حرف خلاف مواضع خود می‌زند را به عنوان یک خبر جعلی با استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی به صورت غیررسمی پخش کنند و موجب شوند که یک اثر سو و منفی در سبد رأی آن کاندیدا رخ دهد. درحالی که اصل آن صوت جعلی بوده و توسط هوش مصنوعی تولید شده است.
این ابزارها وجود دارد و مردم باید از کاربرد‌ها و معایب آن مطلع باشند. چند دستگاه در این حوزه (هوش مصنوعی) فعال هستند که اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه‌ای که بیش از همه در این حوزه فعالیت داشته مرکز ملی فضای مجازی است. از این رو گام‌های خوبی برداشته‌ایم و امیدواریم بتوانیم با همکاری سایر دستگاه‌های متولی موارد موردنظرمان را به نتیجه برسانیم.
انتهای پیام/
