۲۱ خرداد در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۱ خرداد برابر ۱۰ ژوئن را ورق می‌زنیم.

***

محمدحسن گنجی

۲۱ خرداد ۱۲۹۱ محمدحسن گنجی، جغرافی‌دان ایرانی به‌دنیا آمد. او بین سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۷ در انگلستان و بین سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۱ در آمریکا در رشته جغرافیا با محوریت اقلیم‌شناسی و با رساله‌ای درباره آب‌وهوای ایران تحصیل کرد. گنجی پس‌از بازگشت به ایران تا سال ۱۳۵۴ در دانشگاه تهران مشغول به تدریس بود و طی این مدت جغرافیای نوین را وارد برنامه دانشگاه کرد. گنجی همچنین سازمان هواشناسی ایران را تاسیس کرد. از این‌رو، او را به‌عنوان بنیان‌گذار دانش جغرافیای نوین و هواشناسی در ایران می‌شناسند. علاوه‌براین، او موسس دانشگاه بیرجند است. گنجی در بیست‌ونهمین کنگره اتحادیه بین‌المللی جغرافیایی که سال ۲۰۰۰ در کره جنوبی برگزار شد به‌عنوان یکی از ۱۵ جغرافیدان برجسته جهان معرفی شد و سال ۲۰۰۱ سازمان جهانی هواشناسی، جایزه علمی این سال خود را به او اعطا کرد.

نیکولاس آگوست اتو

۱۰ ژوئن ۱۸۳۲ میلادی برابر با ۲۱ خرداد ۱۲۱۱ خورشیدی، نیکولاس آگوست اتو، مهندس و مخترع آلمانی که موتور احتراق داخلی چهار زمانه را توسعه داد یه‌دنیا آمد. موتور چهار زمانه اتو اولین جایگزین عملی برای موتور بخار به‌عنوان منبع انرژی بود. موتور چهارزمانه امروزه به متداول‌ترین موتورها در وسایل نقلیه تبدیل شده است. این موتورها اغلب با سوخت بنزین و گازوئیل کار می‌کنند. دلیل نامگذاری موتور چهار زمانه، چرخه چهارمرحله‌ای آن است که در هر مرحله، هر پیستون یک‌بار طول سیلندر را می‌پیماید.

ویلهلم فردریش (ویلی) کوهْن

۱۰ ژوئن ۱۹۰۰ میلادی برابر با ۲۱ خرداد ۱۲۷۹ خورشیدی، ویلهلم فردریش کوهْن، پزشک و فیزیولوژیست آلمانی درگذشت. او کسی است که به دلیل تحقیقاتش درباره بینایی و تغییرات شیمیایی که تحت تأثیر نور در شبکیه چشم رخ می‌دهد، شهرت داشت. کار اصلی او به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود: فیزیولوژی عضله و اعصاب، که سال‌های اولیه زندگی او را به خود اختصاص داده‌اند، و شیمی هضم، که وقتی او در برلین بود، شروع به بررسی آنها کرد. کوهْن همچنین نوعی چشم مصنوعی ابداع کرد و رنگدانه ارغوانی رودوپسینِ حساس به نور را در شبکیه کشف کرد.

آندره-ماری آمپر

۱۰ ژوئن ۱۸۳۶ میلادی برابر با ۲۱ خرداد ۱۲۱۵ خورشیدی، آندره‌-ماری آمپر ریاضیدان، فیزیکدان و شیمیدان فرانسوی درگذشت. آمپر علم الکترودینامیک را که امروزه به‌نام الکترومغناطیس شناخته می‌شود، بنیان نهاد و نامگذاری کرد. علایق او شامل ریاضیات، متافیزیک، فیزیک و شیمی بود. در ریاضیات روی معادلات دیفرانسیل جزئی کار می‌کرد. آمپر سهم قابل توجهی در شیمی داشت. سال ۱۸۱۱ او پیشنهاد کرد که اسید بی‌آب که دو سال قبل تهیه شده بود، ترکیبی از هیدروژن با عنصری ناشناخته، مشابه کلر است که نام فلوئور را برای آن پیشنهاد کرد. او در سال ۱۸۱۶ طبقه‌بندی‌ای از عناصر شیمیایی تهیه کرد. آمپر همچنین روی نظریه موج نور کار کرد. اوایل دهه ۱۸۲۰، آمپر پس‌از شنیدن نتایج آزمایش‌های هانس اورستد دانشمند دانمارکی درباره جریان الکتریکی میدان مغناطیسی، روی نظریه ترکیبی الکتریسیته و مغناطیس کار ‌کرد. در بزرگداشت نام او، در دستگاه بین‌المللی یکاها، واحد جریان الکتریکی، آمپر نام دارد.