بازی ایران با کارت مدارا و تنش‌زدایی در صحنه ملتهب عراق

عراق امروز به واقع در لبه پرتگاه فروپاشی است. دولت عبادی در تلاش برای حفظ آرامش است اما آنچه این تلاش‌ها را تاکنون ناکام گذاشته وضع بحرانی معیشت و رفاه مردم از یک سو و گستردگی فساد در تمامی کالبد سیاسی و حکومتی و قضایی عراق است. وقتی مردم روی آرامش زندگی را در سیزده سال بعد از سقوط صدام همچنان ملموس نیافته و امنیت شکننده عراق هم فضای زندگی عادی را از مردم ربوده است، انتظاری جز اعتراض و توسعه خشم نمی‌رود.

از یک سو کشور درگیر نبرد با داعش و گروه های افراطی است و از سوی دیگر در پایتخت، نزاع های سیاسی لحظه به لحظه تعمیق می شود. گرچه دولت و پارلمان در ترکیبی از احزاب مختلف کار می کنند اما نبود وحدت نظری بر سر منافع ملی کشور و بالعکس پیگیری انگیزه های جناحی و فرقه ای، معنای ائتلاف را به چالش کشیده و رنگ و بوی رقابت و کشمکش های منفعتی را جایگزین ساخته است.

بارها در برهه های حساس که عراق درگیر بحران های جدید شده است، علاوی مهمان ریاض بوده و این روند، بسیاری را در صحنه سیاسی عراق به این باور رسانده که علاوی عامل عربستان در عراق است. او که مخالف این تصور نسبت به چهره سیاسی خود در عراق است، با اتکا به سابقه بعثی تلاش دارد جریان های مخالف را در کنار احزاب شیعه و سنی گرد آورد و خود را در راس مخالفان وضعیت فعلی عراق نشان دهد. علاوی حساب ویژه بر حمایت های عربی از روند اعتراضی خود در عراق باز کرده و درست همینجاست که شائبه تلاش برای اعمال نفوذ عربستان در عراق با هدف تاثیرگذاری مستقیم بر نقش مثبت ایران در این کشور قوت می گیرد.

نقش ایران در صحنه عراق کاملا مشخص است؛ ایران حامی ثبات و آرامش در عراق و مدافع نبرد و سرکوب گروه های افراطی بویژه داعش در خاک عراق است. هر حرکت حساب شده تهران در عراق ضامن این روند بوده که امنیت کشور همسایه به دور از بحران سازی های کشورهای خارجی و تنش آفرینی های حامیان بعثی، تامین شود.

بر اساس بسیاری از شواهد، ایران بر خلاف عربستان، قصد بزرگ نمایی بحران جاری در این کشور را نداشته و بالعکس تلاش دارد با بسترسازی برای نزدیکی کردها به شیعیان، تنش ها را آرام کند.

ایران به واقع سعی دارد با دعوت از جریان های مختلف معترض و مستقر به خویشتن‌داری و آرامش و تفاهم بر سر منافع عراق، زمینه‌ساز بازگشت ثبات و آرامش به این کشور و ناکام شدن مداخلات خارجی بویژه مداخلاتی با گرایش‌های فرقه‌ای، باشد. راه‌های دیگر، آتش تنش های درون عراق را شعله‌ور می‌کند؛ جریان‌هایی که با حمایت ریاض و هزینه دلارهای نفتی سعودی با اتکا به حمایت های عربی، تنش های عراق را تشدید می کنند، هدف عربستان در توسعه ناآرامی و تقابل عملی با نقش ایران در منطقه را محقق می سازند. گویی ماهیت بحران در عراق به مانند آنچه در پس ناآرامی ها در لیبی و سوریه و یمن رخ داد، تقابل مستقیم با قدرت ایران است. برخی تحلیلگران ابزار اصلی عربستان برای تخریب چهره ایران در منطقه را تولید بی ثباتی و بالا بردن سطح تنش های داخلی معرفی می کنند و با این نگاه، درک درستی مسیر حرکت دیپلماسی ایران در صحنه عراق، آسان است.

امروز بیش از هر زمان دیگری تلاش ایران برای کمرنگ ساختن مباحث فرقه ای شیعه و سنی در معادلات سیاسی منطقه از یک سو و تقویت چهره مصالحه جویی ایران در برابر چهره مداخله گری و آشوب طلبی عربستان در منطقه، کارساز خواهد بود. تردیدی نیست که هرگونه تعلل در این مسیر، نه تنها بحران عراق را به مرز فروپاشی این کشور نزدیک می کند بلکه تبعات سنگینی برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز در پی خواهد داشت؛ هم بواسطه باز شدن دست جریان های افراطی در کشوری از هم گسسته در همجواری ایران، هم در نتیجه اثبات ضعف عملکردی ایران در صحنه سیاسی خاورمیانه.

اکنون که جهان عرب از قوای کاریزماتیک سابق مانند مصر، سوریه و عراق قبل از بحران محروم مانده است، قدرت بازی در دست عربستان است و آنچه مهره بازی ریاض در صحنه شطرنج خاورمیانه است، ایدئولوژی وهابیت و سرکوب تفکر مخالف، یعنی تفکر شیعی است. هر حرکتی در این صحنه که به سود مهره ریاض باشد، باخت ایران و جریان های میانه رو در منطقه خواهد بود.