۲ بهمن در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲ بهمن برابر با ۲۲ ژانویه را ورق می‌زنیم.

***

دِرِک جان دِ سولا پِرَیس

۲۲ ژانویه ۱۹۲۲ میلادی برابر با ۲ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی، درک جان د سولا پریس، فیزیکدان و مورخ علم انگلیسی‌آمریکایی به‌دنیا آمد. او را به‌عنوان دانشمند علوم اطلاعاتی و پدر علم‌سنجی می‌شناسند. پریس علم‌سنجی و اندازه‌گیری علمی کار دانشمندان، به‌ویژه ازطریق بررسی و تحلیل مقالات منتشرشده و استنادهای موجود در آنها را به‌وجود آورد. همچنین اوایل سال ۱۹۵۱، پریس سازوکار پیچیده چرخ‌دنده آنتیکیترا را مطالعه کرد. این دستگاه عجیب را باستان‌شناسان دریایی از کشتی غرق‌شده‌ای در جزیره یونانی آنتیکیترا کشف کرده بودند. تا سال ۱۹۷۱ او و فیزیکدان هسته‌ای یونانی، کارالامپوس کاراکالوس، تصاویر پرتو ایکس و گاما از قطعات مختلف این ماشین تهیه کردند. سال ۱۹۷۴، پریس یافته‌هایش را در مقاله‌ای ۷۰ صفحه‌ای همراه با نشانه‌هایی از تنظیمات چرخ‌دنده و توضیحات مربوط به آنها منتشر کرد و تاریخ ساخت این دستگاه را حدود سال ۸۷ پیش‌ازمیلاد تخمین زد و آن را نوعی رایانه آنالوگ مکانیکی برای محاسبات مربوط به اخترشناسی و پدیده‌های نجومی ازجمله گرفت‌های ماه و خورشید اعلام کرد. علاوه‌براین، سازوکار آنتیکیترا به‌عنوان شمارشگر دوره چهارساله بازی‌های المپیک باستان هم استفاده می‌شد.

آندره-ماری آمپر

۲۲ ژانویه ۱۷۷۵ میلادی برابر با ۲ بهمن ۱۱۵۳ خورشیدی، آندره‌-ماری آمپر ریاضیدان، فیزیکدان و شیمیدان فرانسوی به‌دنیا آمد. آمپر علم الکترودینامیک را که امروزه به‌نام الکترومغناطیس شناخته می‌شود، بنیان نهاد و نامگذاری کرد. علایق او شامل ریاضیات، متافیزیک، فیزیک و شیمی بود. در ریاضیات روی معادلات دیفرانسیل جزئی کار می‌کرد. آمپر سهم قابل توجهی در شیمی داشت. سال ۱۸۱۱ او پیشنهاد کرد که اسید بی‌آب که دو سال قبل تهیه شده بود، ترکیبی از هیدروژن با عنصری ناشناخته، مشابه کلر است که نام فلوئور را برای آن پیشنهاد کرد. او در سال ۱۸۱۶ طبقه‌بندی‌ای از عناصر شیمیایی تهیه کرد. آمپر همچنین روی نظریه موج نور کار کرد. اوایل دهه ۱۸۲۰، آمپر پس‌از شنیدن نتایج آزمایش‌های هانس اورستد دانشمند دانمارکی درباره جریان الکتریکی میدان مغناطیسی، روی نظریه ترکیبی الکتریسیته و مغناطیس کار ‌کرد. در بزرگداشت نام او، در دستگاه بین‌المللی یکاها، واحد جریان الکتریکی، آمپر نام دارد.

سِر فرانسیس بیکن

۲۲ ژانویه ۱۵۶۱ میلادی برابر با ۲ بهمن  ۹۳۹ خورشیدی، سر فرانسیس بیکن، فیلسوف، سیاستمدار، دانشمند، حقوق‌دان و نویسنده انگلیسی به‌دنیا آمد. بیکن را به‌دلیل تاثیرش در ترویج روش پژوهش‌های علمی به یاد می‌آورند. او هدف تحقیق علمی را کاربرد عملی درک طبیعت برای بهبود وضعیت انسان می‌دانست. بیکن معتقد بود که دانشمندان باید روی انواع خاصی از موقعیت‌های آزمایشی قابل تکرار تمرکز کنند. او این موقعیت‌ها را «نمونه‌های برتر» نامید. بیکن می‌گفت که پس‌از جدول‌بندی چنین پدیده‌هایی، محقق باید برای صعود تدریجی به قوانین جامع‌تر تلاش کند و با بالا رفتن از هرم قوانین، اطمینان بیشتر و بیشتری کسب کند و هر قانونی که به آن می‌رسد باید او را به انواع آزمایش‌های جدید سوق دهد، یعنی به انواع آزمایش‌هایی فراتر از آنچه که به کشف آن قانون منجر شده است. از این‌رو، بیکن را از بنیانگذاران انقلاب علمی و پدر تجربه‌گرائی می‌دانند.

اولین قربانی برخورد زباله‌های فضایی به زمین

۲۲ ژانویه ۱۹۹۷ میلادی برابر با ۲ بهمن ۱۳۷۵ خورشیدی، لوتی ویلیامز، زن اهل تولسا در آوکلاهامای آمریکا  به‌عنوان اولین انسانی شناخته شد که مورد اصابت بقایای موشکی مستعملی قرار گرفت که هنگام برخورد به جو زمین کاملا از بین نرفته بود. ساعت ۳ بامداد، زمانی‌که او مشغول قدم‌زدن در پارک بود نوری را بالای سر خودش دید که از نظرش شبیه نور شهاب بود. دقایقی بعد، قطعه ۶ اینچی از مواد فلزی سیاه‌شده به شانه لوتی اصابت کرد. بقایایی که به خانم ویلیامز برخورد کرد برای تایید منشأ آن بررسی نشد، اما موشک مستعمل دلتا۲ که ۹ ماه پیش‌از آن پرتاب شده بود، نیم‌ساعت قبل از این حادثه در جو زمین سقوط کرده بود. دانشمندان ناسا بر این باورند که بخشی از آن موشک به ویلیامز برخورد کرده است و او را به‌تنها فردی در جهان تبدیل کرده که مورد اصابت زباله‌های فضایی ساخته دست بشر قرار گرفته است.