۱۱ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۱ آذر برابر با ۲ دسامبر را ورق می‌زنیم.

مینو مشرفی

۲ دسامبر ۲۰۱۵ میلادی برابر با ۱۱ آذر ۱۳۹۴ خورشیدی مینو مشرفی، پزشک، پروفسور و فوق‌تخصص جراحی گوش و حلق و بینی و سر و گردن و متخصص جراحی پلاستیک بینی ایرانی در سن ۴۹ سالگی در اثر ابتلا به سرطان در آلمان درگذشت. مینو مشرفی درجه تخصصی رشته گوش و حلق و بینی خود را در سال ۱۳۷۶ با نوشتن رساله دکتری باعنوان «بررسی صحت تشخیصی و نتایج درمانی اندوسکوپی سینو نازال در بیماری‌های بینی سینوس‌ها و نازو فارنکس در بیمارستان رسول اکرم» تحت سرپرستی محمد فرهادی از دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران با نمره عالی دریافت کرد و بعد، تجربه دستیاری و همکاری با محمد فرهادی، مجید سمیعی و توماس لنارز (Thomas Lenarz) را داشت و به پیشنهاد پروفسور سمیعی برای انجام پژوهش به آلمان رفت و همکاری او با توماس لنارز، عضو هیئت مدیره انجمن شنوایی سنجی آلمان(DGA)و رئیس بخش گوش و حلق و بینی(HNO) به ازدواج آنها منجر شد. او در حوزه شنوائی‌سنجی تحقیقات گسترده‌ای را پایه‌گذاری کرد که بعدها تحت عنوان «شنیدن برای همه» نام گرفت. فعالیت‌های علمی مشرفی تنها به کشور آلمان محدود نمی‌شد. او فعالیت‌های زیادی هم برای دانشجویان مستعد ایرانی انجام داد و  بین انجمن‌های علمی دو کشور آلمان و ایران ارتباط مستمر برقرار کرد.

اکسیژن مایع

 ۲ دسامبر ۱۸۷۷ میلادی برابر با ۱۱ آذر ۱۲۵۶ خورشیدی، لویی پل کایلت  (۱۹۱۳-۱۸۳۲) فیزیکدان فرانسوی، اولین کسی بود که اکسیژن را مایع کرد. مدت کوتاهی بعد از این‌کار، او برای اولین‌بار نیتروژن، هیدروژن، دی‌اکسیدنیتروژن، مونوکسیدکربن و استیلن را هم مایع کرد. کایلت متوجه شد که شکست دیگر دانشمندان در مایع‌کردن گازهای دائمی، حتی تحت فشارهای بسیار زیاد، با مفهوم دمای بحرانی که توماس اندروز به آن رسیده بود قابل توضیح است. او برای رسیدن به اکسیژن مایع، گذاشت این گاز تحت دمای خاصی سرد و فشرده شود. در آزمایشات بعدی او نیتروژن و هوا را مایع کرد. کایلت همچنین ارتفاع‌سنج و فشارسنج فشار قوی را هم اختراع کرد.

آینه ۵ متری تلسکوپ هیل

۲ دسامبر ۱۹۳۴ میلادی برابر با ۱۱ آذر ۱۳۱۳ خورشیدی، در شهر کورنینگ در ایالت نیویورک، برای اولین‌بار شیشه مذاب برای اولین آینه تلسکوپ با قطر 200 اینچ (۵۰۸ سانتی‌متر) در قالب ریخته شد. این خمیر شیشه پیرکس با دمای ۲هزارو۷۰۰ درجه فارنهایت (هزارو۴۸۳ درجه سانتی‌گراد) در قالب سرامیکی ریخته شد. قالب درمدت چندماه ساخته شده بود. دمای شیشه درطول 11 ماه، یک یا دو درجه در روز کاهش یافت. بعد اجازه داده شد تا در دمای اتاق خنک شود. این صفحه 20 تنی در 26 مارس 1936 برای سنگ‌زنی و پرداخت به موسسه فناوری کالیفرنیا ارسال شد که فرآیند آماده‌سازی‌اش 11 سال طول کشید و در 3 اکتبر 1947 تکمیل شد. این صفحه در تلسکوپ رصدخانه ماونت پالومار در کوه پالومار واقع در شهرستان سن‌دیه‌گو در کالیفرنیا نصب شد که به افتخار دکتر جرج هیل که آن را طراحی و ترویج کرده بود، تلسکوپ هیل نام گرفت.

گراردوس مرکاتور 

۲ دسامبر ۱۵۹۴ میلادی برابر با ۱۱ آذر ۹۷۳ خورشیدی، گراردوس مرکاتور، نقشه‌بردار فلاندری که مهم‌ترین نوآوری‌اش نقشه‌ای بود که بعداً باعنوان فراتابی مرکاتور شناخته شد، در سن ۸۲ سالگی درگذشت. در فراتابی مرکاتور مدارها و نصف‌النهارها به‌صورت خطوط مستقیم با فاصله به گونه‌ای نمایش داده می‌شوند که در هر نقطه نسبت دقیقی از عرض جغرافیایی به‌طول جغرافیایی ایجاد شود. اگرچه در فراتاب مرکاتور، مقیاس خطی در اطراف یک نقطه در همه جهت‌ها یکسان است و در نتیجه زاویه و شکل پدیده‌های کوچک بدون تغییر باقی می‌ماند ولی با افزایش عرض جغرافیایی از استوا به سمت قطب‌ها به‌دلیل بی‌نهایت شدن مقیاس، شکل و اندازه پدیده‌ها دچار تغییر می‌شود. برای نمونه خشکی‌های بزرگی مثل گرینلند و جنوبگان بسیار بزرگ‌تر از اندازه واقعی خود نسبت به خشکی‌هایی مانند آفریقا دیده می‌شوند. او همچنین اصطلاح اطلس را برای مجموعه‌ای از نقشه‌ها معرفی کرد.