۱۰ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۰ آذر برابر با ۱ دسامبر را ورق می‌زنیم.

اولین تصویر رنگی از زمین

۱ دسامبر ۱۹۵۹ میلادی برابر با ۱۰ آذر ۱۳۳۸ خورشیدی، اولین عکس رنگی زمین از فضا از دماغه موشک ثور که از کیپ کاناورال فلوریدا پرتاب شد گرفته شد. کپسول محتوی دوربینی که این عکس را گرفت در 16 فوریه 1960 در ساحل جزیره مایاگوانا در جزایر باهاما، تقریباً سه‌هزار کیلومتر از محل پرتاب بازیابی شد. متاسفانه عکسی که این موشک از زمین گرفته است در دسترس عموم قرار نگرفته است.

بیماری لژیونر

۱ دسامبر ۱۹۷۷ میلادی برابر با ۱۰ آذر ۱۳۵۶ خورشیدی، جداسازی باکتری لژیونلا پنوموفیلا، عامل بیماری لژیونر، در یک مقاله علمی منتشرشده در مجله پزشکی نیوانگلند توسط دانشمندان مرکز کنترل بیماری (CDC) در آتلانتا، جورجیا، ایالات متحده آمریکا شرح داده شد و بعد در 18 ژانویه 1977، این دانشمندان برای اولین‌بار اعلام کردند که شواهد آزمایشگاهی کافی برای دخیل دانستن یک باکتری به‌عنوان مسئول شیوع این بیماری در سال 1976 در فیلادلفیا را که عمدتاً در میان افرادی که در کنوانسیون ایالتی لژیون آمریکایی شرکت کرده بودند دارند. سال ۱۹۷۶ در همایشی که توسط سربازان قدیمی گروه لژیون آمریکایی در هتلی برگزار شده بود ۱۸۲ نفر به سینه پهلوی حاد مبتلا شدند که ۸۲ نفرشان جان باختند. درواقع، همین‌علت به نام‌گذاری این بیماری با‌عنوان لژیونر منجر شد اما پس‌از نامگذاری باکتری عامل بیماری، نام بیماری به لژیونلوز تغییر یافت. اکثر مبتلایان را اشخاص مسن و میانسال تشکیل می‌دهد. این بیماری معمولاً به‌صورت انفرادی مبتلا می‌کند ولی همه‌گیری‌های آن در اکثر مواقع در فصل تابستان و اوائل پائیز دیده می‌شود. این باکتری یکی از علل بروز عفونت‌های بیمارستانی است.

هم‌ترازی سیارات

۱ دسامبر ۱۹۹۷ میلادی برابر با ۱۰ آذر ۱۳۷۶ خورشیدی، هشت سیاره از منظومه خورشیدی از غرب به شرق با پلوتو، و سپس عطارد، مریخ، زهره، نپتون، اورانوس، مشتری و زحل با هلال ماه در هم ترازی نادری که از زمین قابل مشاهده بود کنار هم قرار گرفتند و این رویداد نجومی تا ۸ دسامبر ادامه داشت. عطارد، مریخ، زهره، مشتری و زحل با چشم غیرمسلح قابل رویت هستند و زهره و مشتری از همه سیارات در آسمان شب درخشنده‌تر هستند. برای دیدن نقاط آبی کوچک که اورانوس و نپتون هستند به یک دوربین دوچشمی خوب نیاز است و پلوتو فقط با تلسکوپ قابل مشاهده است. این سیارات منظومه خورشیدی در می سال2000 هم در یک راستا قرار گرفتند، اما بسیار نزدیک به خورشید که از زمین قابل مشاهده نبود. حداقل 100 سال دیگر طول می‌کشد تا این تعداد سیاره‌ اینقدر نزدیک به هم قابل رصد باشند.

فروپاشی تلسکوپ رادیویی آرسیبو

۱ دسامبر ۲۰۲۰ میلادی برابر با ۱۰ آذر ۱۳۹۹ خورشیدی، سکوی تجهیزات معلق روی بشقاب تلسکوپ رادیویی رصدخانه آرسیبو در پورتوریکو، فروریخت. یکی از کابل‌های اصلی برای معلق‌نگه‌داشتن این سکو اوایل ماه آگوست همان‌سال شکسته بود و آن را در وضعیت خطرناکی، به‌صورت ناپایدار قرار داده بود. تصمیم برای خاموش کردن این ابزار از سوی مالکش یعنی، بنیاد ملی علوم ایالات متحده (NSF) گرفته شد. اما پیش‌از برنامه‌ریزی تخریب، نیروی جاذبه موجب شکسته‌شدن کابلی دیگر و درنتیجه تخریب ناگهانی برنامه‌ریزی‌نشده شد. به‌این‌ترتیب، سکوی 900 تنی به بشقاب هزار فوتی و 500 فوتی زیر آن کوبیده شد و این‌گونه، دوره تقریباً 60 ساله تحقیقات این تلسکوپ رادیویی معروف که شامل کشف اولین تپ‌اختر دوتایی در سال 1974 بود، پایان یافت. تلسکوپ آرسیبو به‌خصوص به‌دلیل مشارکت در پروژه «جست‌وجو برای هوش فرازمینی» (سِتی) و لوکیشن فیلم «تماس» بسیار مشهور بود.

سر جرج اورست

۱ دسامبر ۱۸۶۶ میلادی برابر با ۱۰ آذر ۱۲۴۵ خورشیدی، سر جرج اورست، مهندس نظامی و زمین‌شناس ولزی درگذشت. او که بین سال‌های ۱۸۱۸ تا ۱۸۴۳ در بررسی مثلثاتی بزرگ هند کار می‌کرد نقشه دقیق این شبه‌قاره را ارائه کرد. اورست به‌مدت بیش‌از ۲۵ سال و با وجود سختی‌های فراوان، طولانی‌ترین قوس نصف‌النهار را که تا آن زمان انجام شده بود، زمین‌مساحی کرد و تطبیق‌های بی‌شماری را با تجهیزات، روش‌ها و ریاضیات نقشه‌برداری انجام داد تا مشکلات خاص این پیمایش را ازجمله اندازه و وسعت بسیار زیاد زمین، شرایط آب‌و‌هوایی و دقت مطلوب به حداقل برساند.  قله اورست که قبلاً قله پانزدهم نامیده می‌شد، در سال 1865 به افتخار او به اورست تغییر نام داد.