در گفت‌و‌گوی تفصیلی با آنا مطرح شد؛ (۱)
وضعیتمان در بومی‌سازی نرم افزار بهتر از سخت‌افزار است/ ممنوعیت واردات راه حل نیست!
مدیر گروه ارتباطات ثابت و شبکه پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: بومی‌سازی تجهیزات فاوا نیازمند سیاست‌گذاری کلان وزارتخانه‌هاست و تحقق آن در کوتاه‌مدت امری دور از انتظار است.
خبرگزاری علم و فناوری آنا-مهدیه چوپانی؛ بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات و به‌کارگیری تجهیزات بومی یکی از مواردی است که در برنامه هفتم توسعه به آن پرداخته شده و یکی از الزامات این بومی‌سازی توجه به تولید کنندگان و بهره برداران این حوزه است. به‌طوری‌که با حمایت و تسهیلات لازم شرایط هرچه بهتری برای تولید کننده داخل به‌وجود بیاوریم و از طرف دیگر با قرار دادن تجهیزات بومی در اختیار بهره بردار به استفاده از محصولات بومی ایرانی تشویق کنیم؛ چراکه فقط با مورد استفاده قراردادن تجهیزات می‌توانیم در جهت رشد و ارتقای کیفیت آن گام برداریم.
با توجه به اهمیت بومی‌سازی در صنعت فاوا با «مهدی سمیع» مدیر گروه ارتباطات ثابت و شبکه پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت‌وگو کردیم که در ادامه بخش نخست این گفت‌وگو را می‌خوانید:
آنا: نظر شما درباره بومی‌سازی محصولات حوزه فاوا چیست؟
سمیع: بومی‌سازی محصولات فاوا موضوعی است که چندین سال مطرح است و موافقین و مخالفین خودش را دارد. از یک‌سو عده‌ای مخالف بومی‌سازی در این حوزه هستند و تأکید می‌کنند که ما باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم و معطل بومی‌سازی و تولید داخل نشویم و سرمایه‌گذاری اصلی در حوزه سرویس‌ها صورت بگیرد تا آن‌ها توسعه یابد. عده‌ای دیگر هم معتقدند بومی‌سازی بحثی استراتژیک است و باید در این حوزه خودکفا باشیم تا بتوانیم زیرساخت‌ها را علاوه بر سرویس‌ها فراهم کنیم. هرکدام از این‌ها نقاط قوت و ضعف، مزایا و معایبی دارد که قابل بررسی است. از سوی دیگر کشوری مثل ایران شرایط متفاوتی دارد مثلاًً خیلی از کشورها رویکرد بومی‌سازی محصولات را در کشور ندارند و محصولات را از کشورهای دیگر تأمین می‌کنند و خودشان فقط سرویس ارائه می‌دهند.
آنا: به طور کلی تعریف بومی‌سازی محصولات و ساخت داخل چیست؟
سمیع: ساخت داخل به این معنی است که چه میزان اِلمان‌های فیزیکی محصول در حوزه جغرافیایی کشور تولید شده است؛ اما ما مفهموم جدیدی را با عنوان محصول بومی به معنی بومی بودن و رسوب کردن دانش تولید آن محصول در کشور تعریف کردیم. مثلاً شرکتی که روتر یا آنتن تولید می‌کند و خط تولید آن را هم دارد صرفا به معنای وجود دانش فنی آن نیست؛ زیرا عمق دانشی خاصی برای تولید این محصول وجود ندارد.
رسیدن به زیرساخت‌های بومی کار ساده‌ای نیست
آنا: چرا بومی‌سازی تجهیزات فاوا در کشور ما ضروری است؟
سمیع: با توجه به شرایط ویژه‌ای که کشور ما دارد هر لحظه ممکن است تحریم‌ها جدی‌تر و قطعات مورد نیاز در اختیارمان قرار نگیرد و از طرف دیگر از لحاظ امنیتی بهتراست تجهیزاتی که درلایه زیرساختی کشوراستفاده می‌شود، بومی باشد؛ اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که رسیدن به زیرساخت‌های بومی کار ساده‌ای نیست به همین دلیل بسیاری از کشورها به سمت تولید قطعات نمی‌روند؛ زیرا علاوه بر اینکه به سرمایه‌گذاری بلندمدت نیاز دارد نیروی انسانی قدرتمندی را می‌خواهد.
آنا: بومی‌سازی در حوزه فاوا نیازمند چه سیاست‌گذاری‌هایی است؟
سمیع: بومی‌سازی تجهیزات فاوا نیازمند سیاست‌گذاری‌های کلان در وزارتخانه‌هاست و تحقق آن در کوتاه‌مدت امری دور از انتظار است؛ اما شاید بتوانیم در کوتاه‌مدت روی ارائه خدمات سرویس‌ها سرمایه‌گذاری کنیم. مثلاًً ما در حوزه محصولات نقاط انتهای شبکه مانند مودم‌ها و آنتن‌ها می‌توانیم نگاه کوتاه‌مدت داشته باشیم و آن‌ها را ارتقا دهیم .
مشکل اصلی در بومی‌سازی زیرساخت مربوط به هسته شبکه است که نیاز به قابلیت‌ها و دانش فنی بالاتر دارد که در اختیار معدود کشورهای جهان است و آن را به‌راحتی در اختیار بقیه قرار نمی‌دهد
آنا: آیا در کشور دانش فنی لازم برای تولید زیرساخت‌ها وجود دارد؟
سمیع: زیرساخت‌ها چند دسته هستند بخشی که در جزو نقاط انتهایی محسوب می‌شوند و در اختیارعموم مردم قرار می‌گیرند و بخش دیگر زیرساخت‌های استراتژیک هستند که در نقاط مرکزی شبکه واقع می‌شوند و اصطلاحاً هسته شبکه نامیده می‌شوند. در کشور دانش فنی تولید زیرساخت‌های نقاط انتهایی وجود دارد؛ اما مشکلاتی در سرمایه‌گذاری، بازار فروش، واردات و تولیدکنندگان داخل وجود دارد که اگر در مسیر درستی قرار بگیرند و حمایت شوند می‌توانند علاوه بر تأمین داخل به صادرات هم فکر کنند.
آنا: مشکل اصلی در بومی‌سازی زیرساخت‌ها کجاست؟
سمیع: مشکل اصلی در بومی‌سازی زیرساخت مربوط به هسته شبکه است که نیاز به قابلیت‌ها و دانش فنی بالاتری دارد که در اختیار معدود کشورهای جهان است و آن را به‌راحتی در اختیار بقیه قرار نمی‌دهد؛ هرچند که ما به تعداد انگشت شماری از این زیرساخت‌ها نیاز داریم.
توجه به مزیت رقابتی در بومی‌سازی محصولات فاوا
آنا: با توجه به صحبت‌های مطرح شده بهتر است در چه زمینه‌ای سرمایه‌گذاری انجام شود؟
سمیع: با توجه به نکات گفته شده بهتراست روی نقاطی که درآن مزیت فناوری و رقابتی وجود دارد، تمرکز کنیم و آن‌ها را تقویت کنیم تا درازمدت بتوانیم با برنامه‌ریزی و حمایت آن‌ها را توسعه دهیم و در مرحله بعد به تولید محصولات استراتژیک بپردازیم. هرچند که برنامه‌ریزی در این حوزه کار ساده‌ای نیست و نیاز به عزم ملی دارد ولی چیزی که مشخص است این است که ما با توجه به شرایط کشومان بهتر است به سمت بومی‌سازی تجهیزات برویم.
آنا: آیا بومی‌سازی تجهیزات فاوا با دیگر تجهیزات تفاوت دارد؟
سمیع: بله قطعا، محصول با محصول متفاوت است مثلاً تولید یک خودکار با تولید محصولات فاوا متفاوت است؛ چراکه در تولید اولی تنها تولید و عرضه مهم است؛ اما در حوزه فاوا تازه با ارائه محصول دغدغه‌ها و نگرانی‌های تولید کننده آغاز می‌شود. باید بپذیریم که حوزه فاوا با صنایع دیگر متفاوت است و چون اطلاعات کل کشور در این حوزه وجود دارد باید به‌طور ویژه‌ای به آن اهمیت داد.
ازآنجایی که این تجهیزات استراتژیک محسوب می‌شوند و در مکان‌های خاص کارکرد دارد با ارائه محصول خیال تولیدکننده راحت نیست، چون تازه اول ماجراست و به مرور خود را تغییر می‌دهد پس داده‌های کشورباید از جای امنی عبور کنند.
آنا: وضعیتمان در بومی‌سازی محصولات نرم‌افزاری چگونه است؟ آیا حرفی برای گفتن داریم؟
سمیع: بله خدا را شکر وضعیتمان در زمینه تولید محصولات نرم‌افزاری بهتر است؛ زیرا ما در آنجا مزیت رقابتی داریم و بدون وابستگی به کشورهای دیگر، خودمان نرم‌افزارها را تولید می‌کنیم و یا می‌توانیم به صورت موقتی برخی زیرساخت‌ها را به صورت غیربومی داشته باشیم یا روی زیرساخت‌های خارجی با ایجاد نرم‌افزار داخلی ارزش‌افزوده ایجاد کنیم.
آنا: اکنون کشورمان در بخش نرم‌افزار قوی‌تر است یا سخت‌افزار؟
سمیع: در سال‌های اخیر در حوزه سخت‌افزار اقدامات و حرکات بسیار مثبتی انجام شد و تا مرحله‌ای که چیپ‌ها و آی‌سی‌ها را در سیستم قرار دهیم، پیش رفتیم؛ اما از آنجا که فناوری تولید سخت‌افزار در اختیار معدود کشورهای دنیاست و به‌نوعی می‌توانیم بگوییم که اگر وارد این زمینه شویم چیزی با عنوان بومی‌سازی اتفاق نمی‌افتند؛ زیرا صنعت نیمه‌هادی در اختیار کشورهای بزرگ قرار دارد و رقابت میان آن‌ها بسیار شدید است. ازاین رو دستیابی به دانش فنی تولید سخت‌افزار در کوتاه‌مدت و یا حتی میان‌مدت موضوعی دور از ذهن به نظر می‌رسد. حتی اگر سخت‌افزاری تولید کنیم که در آن از نیمه‌هادی‌ها استفاده نشود عملاً تولید آن خیلی به‌صرفه نخواهد بود.
تمرکز بر نیروی انسانی در بومی‌سازی نرم‌افزار
آنا: پس با توجه به این توضیحات، بومی‌سازی سخت افزار و نیمه‌هادی‌ها در کشور ما چندان منطقی نیست؟
سمیع: بله، به دلیل اقتصادی نبودن بومی‌سازی سخت‌افزارها، به این نتیجه رسیدیم که فعلاً برای بومی‌سازی تجهیزات را به سمت طراحی و تولید نرم‌افزار ببریم و در آن مزیت رقابتی خودمان را نشان دهیم؛ چراکه این حوزه تا حدود زیادی وابسته به نیروی انسانی و متخصصین است که خوشبختانه جوانان ایرانی در بخش نرم افزار حرفی برای گفتن دارند و اگر به‌خوبی حمایت شوند می‌توانیم در این حوزه پیشرفت کنیم و بومی‌سازی را توسعه دهیم.
برخی معتقدند نرم‌افزار روح یک سیستم است و سخت‌افزار جسم سیستم و اگر ما روح سیستم را در اختیار بگیریم می‌توانیم جسم آن را از هر جا تهیه کنیم
آنا: آیا اعتماد به نفس لازم برای ارائه محصولات ایرانی وجود دارد؟
سمیع: اعتمادبه‌نفس دانشجویان در دانشگاه شکل می‌گیرد و پس‌ازآن با به‌کارگرفته شدن آن‌ها در صنعت تقویت می‌شود؛ اما اکنون به دلیل ضعیف بودن ارتباط بین صنعت و دانشگاه زمانی که از دانشگاه خارج می‌شوند به فکر مهاجرت هستند؛ زیرا نمی‌دانند پس از فارغ‌التحصیلی با چه فضایی مواجه هستند و با عدم شناخت شرایط داخلی کشور ترجیح می‌دهند فعالیت خود را در کشورهای دیگر آغاز کنند.
آنا: اعتماد به نفس در میان دانشجویان سخت افزار و نرم افزار متفاوت است؟
سمیع: بله، اعتمادبه‌نفس در دانشجویان حوزه سخت‌افزار کمتر است و در حوزه نرم‌افزار شرایط بهتر است و اگر اعتماد و فضای کافی در اختیار آن‌ها قرار داده شود، می‌توانند این اعتمادبه‌نفس را به منصه ظهور برسانند و محصولاتی ارائه کنند.
دغدغه دانش‌بنیان‌ها پوشش هزینه‌های جاری است نه تحقیق و توسعه!
آنا: به نظر شما فعالیت شرکت‌های دانشبنیان فعال در حوزه فاوا قابل قبول است؟
سمیع: دغدغه اصلی شرکت‌های دانشبنیان پوشش هزینه‌های جاری است نه تحقیق و توسعه! از سوی دیگر شرکت‌های دانشبنیان درگیر کارهایی غیر از تحقیق توسعه هستند و با مشکلات مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و یکی از دغدغه‌های اصلی آن‌ها پوشش هزینه‌های جاری شرکت است و سرمایه‌گذاری برای آینده در آن‌ها کمتر دیده می‌شود.
آنا: به نظر شما حمایت از دانش‌بنیان‌ها رضایت بخش است؟
سمیع: حمایت‌هایی که از شرکت‌های دانشبنیان صورت می‌گیرد کمتر از چیزی است که انتظار می‌رود. مثلاًً در خارج از کشور چند ده هزار شرکت دانشبنیان یک فعالیت مشترک انجام می‌دهند و روی یک محصول متمرکز هستند که نهایتاً می‌توانند به نتایج مطلوب برسند؛ اما ما از شرکت‌های ایرانی توقع داریم یک گروه ۱۰ یا ۲۰ نفره فعالیتی را در حد خارجی انجام دهد و محصولی با همان کیفیت ارائه دهد که این موضوع غیرممکن است و این امر نیز باعث کاهش اعتمادبه‌نفس شرکت‌های دانشبنیان داخلی می‌شود.
یکی از عواملی که در تحقق بومی‌سازی اهمیت دارد ایجاد بازار این محصولات در داخل کشور است
با توجه به شرایط کشور ما نمی‌توانیم محصول صد درصد بومی ارائه کنیم و مسئله مهم‌تر محصول را بومی نگه‌داریم پس باید در ابتدا شرکت‌ها درصد قابل‌توجهی از بومی بودن را ارائه دهند تا حمایت‌ها به‌گونه‌ای مناسب رخ دهد.
آنا: بعد از بومی‌سازی تجهیزات فاوا چه موضوع دیگری حائز اهمیت است؟
سمیع: پس از رسیدن به محصول بومی باید بتوانیم آن را در شبکه نگه‌داریم، در این صورت هم حمایت از شرکت تولیدکننده اتفاق می‌افتد و هم حمایت از بهره‌بردار. اینکه صرفاً محصول را بومی کنیم؛ اما به شبکه فروش وارد نشود و یا بهره‌بردار از آن استفاده نکند یا نتواند پشتیبانی لازم را داشته باشد از نکات مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم؛ زیرا در این صورت بهره‌بردار سرخورده و پشیمان می‌شود. همه موارد باید دست‌به‌دست هم دهند تا محصول بعد از بومی شدن به همین روند ادامه دهد و آن را بومی نگه دارد.
قانون‌گذاری مناسب را جایگزین ممنوعیت واردات کنید
آنا: به نظر شما ممنوعیت واردات برای حمایت از محصولات داخلی اقدام مؤثری است؟
سمیع: خیر، بنده با این نظریه مخالف هستم؛ زیرا نباید به دلیل حمایت از محصول داخلی از واردات محصول خارجی جلوگیری کنیم و بازار رقابت را از بین ببریم. این نوع حمایت غلط ترین نوع پشتیبانی از محصولات بومی است؛ در این شرایط سیاست‌گذار با در نظر گرفتن بهره‌بردار و داشتن دغدغه بومی کردن محصولات و تولیدکننده باید به قانون‌گذاری بپردازد.
آنا: به نظر شما چه اتفاقی افتاد که ما نتوانستیم همگام با کشورهای توسعه یافته در زمنیه بومی‌سازی تجهیزات آی‌سی‌تی پیشرفت کنیم؟
سمیع: در برخی حوزه‌ها کیفیت محصولات مهم است و برخی حوزه‌ها کیفیت حالت بینابینی دارد و ما در حوزه‌ای که کیفیت محصول خیلی مهم نیست، موفق هستیم؛ زمانی بود که شرکتی مانند زیمنس وارد کشور می‌شد و علاوه بر ارائه محصول خود دپارتمان انتقال دانش فنی آن‌هم تأسیس می‌کرد و ما دانش فنی تولید محصول ، دانش فنی فرهنگ تولید و ارائه خدمات را از آن‌ها یاد می‌گرفتیم و بعد از گذراندن دوره‌هایی شرکت‌های داخلی فعال و به خودکفایی می‌رسیدیم و از سوی دیگر شرکت‌های داخلی با خارجی رقابت می‌کردند و شرکت‌های خارجی قیمت خود را به‌تدریج پایین می‌آوردند.
اما این اتفاق از زمانی که سرعت تکنولوژی رشد پیدا کرد و شرکت‌ها نتوانستند هم‌زمان با آن‌ها پیش بروند متوقف شد، به همین دلیل کیفیت محصولات پایین‌تر آمد و نتوانستیم رقابت کنیم و به‌ناچار تعطیل کردیم و به سراغ محصولات دیگر رفتیم. در ادامه دمپینگ اتفاق افتاد یعنی قیمت محصول خارجی پایین‌تر از قیمت تمام‌شده در اختیار ما قرار می‌گرفت ازهمین رو خیلی از شرکت‌های ما نتوانستند محصولات خود را ارائه دهند و از چرخه رقابت حذف شدند.
تولیدکنندگان پراکنده کار می‌کنند/ رقابت داخلی به سمت تضعیف کردن یکدیگر پیش می‌رود
مسئولین ما انتظار دارند محصولاتی که شرکت‌ها ارائه می‌دهند در سطح کیفیت جهانی باشد. قطعاً چنین اتفاقی نمی‌افتد؛ چراکه سیاست‌های کشور به سمتی نبوده که یک تولیدکننده داشته باشیم و همه به‌صورت پراکنده‌کار می‌کنند و رقابت داخلی به سمت تضعیف کردن یکدیگر پیش می‌رود. درحالی‌که دیگر کشورها این‌طور نیست و به سمت یک یا دو تولیدکننده سوق داده شدند همه سرمایه و نیروی انسانی را جذب می‌کنند و بادانش فنی محصولات باکیفیت تولید می‌کنند.
آنا: شرکت‌ها باید از چه نهادهایی مجوز دریافت کنند؟
سمیع: بخشی از شرکت‌های فعال در این حوزه وابسته به وزارت ارتباطات است و باید از آن‌ها مجوزهایی دریافت کند هرچند که وزارت ارتباطات دغدغه تولید محصول ندارد؛ بلکه وظیفه هدایت و حمایت‌ها از آن‌ها در چارچوب شبکه ملی اطلاعات و به‌کارگیری چیزی که وارد شبکه شده را دارد و بخش‌هایی وابسته به وزارت صمت است که تنها دغدغه تولید محصول داخلی در کشور دارد.
انتهای پیام/
