چه کاره بشم؛ شاید «دیتا ساینتیست!»

خبرگزاری علم و فناوری آنا- مریم ملی؛ به نظر شما جذاب‌ترین شغل قرن 21 چیست؟ تغییر و تحولات دنیای فناوری و گستردگی داده‌های فراوان دربارۀ موضوعات مختلف در اینترنت، باعث شده شغل‌های تازه‌ای متولد شوند. یکی از این شغل‌های جذاب و پرکاربرد که البته هر روز بر طرفدارانش هم افزوده می‌شود شغل «دانشمند داده» یا همان «دِیتا ساینتیست» (Data Scientist) است. در این مطلب می‌خواهیم بفهمیم دیتاساینتیست دقیقا کیست، چه رشته‌ای خوانده و یک روز کاری‌اش چطور می‌گذرد؟ اما قبل از پاسخ به این سوالات لازم است بدانیم که اصلاً داده چیست؟

علم داده به چه علمی گفته می‌شود؟

به مجموعه‌ای از علوم، توانایی‌های و دانش از رشته‌های مختلف نظیر هوش مصنوعی، یادگیری و آمار علم داده گفته می‌شود. علوم داده در حقیقت مهندسی عمران داده‌ها و اطلاعات است. این رشته در زمانۀ حاضر کاربردهای فراوانی دارد و از آن برای تحلیل اطلاعات و هم‌چنین تولید اطلاعات جدید بر اساس بررسی و شناخت علومی که در گذشته جمع‌آوری شده، استفاده می‌شود. بررسی آمار و تعیین پیشرفت‌های حوزه‌های مختلف نظیر رمزارز، اقتصاد و سهام شرکت‌های مختلف، همه و همه با علم داده انجام می‌شود. هر متخصص داده قادر است از دانش خود برای موضوعی مشخص استفاده کند. بنابراین، با اینکه دانشمندان ابزارهای یکسانی دارند، اما نتیجۀ نهایی برای هر کدام متفاوت از دیگری است، زیرا حوزه‌های فعالیت علم داده بسیار گسترده است. در واقع استخراج بینش و اطلاعات از دل داده‌ها به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند برای آینده خود برنامه‌ریزی داشته باشند.

نکتۀ جالب دیگر درباره «دیتاساینس» این است که به دلیل کاربردهای بسیار متنوعی که دارد کمک می‌کند تا فرد شاغل در این حوزه بتواند شرکتی متناسب با روحیات و علاقه‌مندی‌های خود انتخاب کند و در آن مشغول شود. مثلاً اگر به حوزۀ صنعت علاقه‌مند است می‌تواند به شرکت‌های صنعتی بپیوندد و اگر تجارت الکترونیکی بانکداری یا علوم پایه و پزشکی را دوست دارد، باز هم دستش برای انتخاب در این حوزه باز است.

چه مهارت‌هایی نیاز داریم؟

یک دیتا ساینتیست یا متخصص داده به مهارت‌های مختلفی نیاز دارد، اما از آنجا که بیشتر کار او پشت رایانه‌اش می‌گذرد، بنابراین باید روحیات متناسب با کارهای رایانه‌ای را داشته باشد. به طور کلی مجموعه مهارت‌های مورد نیاز برای شغل دیتاساینتیست شامل موارد زیر است: توانایی کار گروهی، توانایی ارتباطی بالا، مهارت کار با داده‌های بدون ساختار ، داشتن اطلاعات کامل در زمینۀ آمار و احتمالات، داشتن مهارت بصری‌سازی داده‌ها و کار با پایگاه‌های داده،  آشنایی با اصول یادگیری ماشینی و توانایی استفاده از یادگیری عمیق، مهارت بالا در زمینۀ برنامه‌نویسی و تسلط به زبان‌هایی مانند پایتون (python) و مهارت استفاده از نرم افزارهای تحلیل داده مثل آپاچی اسپارک (Apache Spark). به علاوه، یکی از نیازهای اصلی هر دیتا ساینتیست، تسلط و علاقه به ریاضیات است، چون در این حوزۀ شغلی باید زمان زیادی صرف انجام عملیات ریاضی شود.

مجموعۀ اعداد و ارقام و اطلاعات سنگینی را تصور کنید که جمع‌آوری‌اش سخت است، چه برسد به بررسی یک به یک آنها و پیدا کردن یک معنا و مفهوم مشخص که بتواند به ارتقای کسب‌و‌کار کمک کند. دیتا ساینتیست‌ها دقیقاً قرار است با ابزارهایی که می‌شناسند، یا زبان‌های برنامه‌نویسی و بهره‌گرفتن از یادگیری ماشینی، اطلاعات را سروسامان دهند. یادگیری ماشینی صنایع را قادر می‌سازد برای بهبود تجربه‌ی مشتری محصولات بهتری را تولید کنند. مثلاً، وب‌سایت‌های تجارت الکترونیک از «سیستم‌های توصیه‌گر» استفاده می‌کنند تا بر اساس خریدهای قبلی کاربران، به آنان پیشنهادهای جدیدی بدهند. این موضوع رایانه‌ها را قادر می‌سازد تا رفتار انسان را درک و بر اساس داده تصمیم‌های تازه‌ای بگیرند.

چه رشته‌ای در دانشگاه بخوانیم؟

علوم داده دانشی میان رشته‌ای است که ریاضیات، آمار، علوم و مهندسی کامپیوتر در آن نقش تعیین کننده‌ای دارند. با این حال، در برخی از کشورهای دنیا رشتۀ «علوم داده» در مقطع کارشناسی به عنوان یک رشتۀ مجزا وجود دارد و دانشجویان می‌توانند از گروه ریاضیات به آن وارد شوند. اما در ایران رشتۀ مجزایی به نام علوم داده برای مقطع کارشناسی نداریم و علاقه‌مندان به این رشته می‌توانند در دوره کارشناسی ریاضی، آمار، مهندسی کامپیوتر بخوانند و در دوره ارشد گرایش علم داده‌ها یا همان علوم داده را انتخاب کنند.

دانشگاه‌های شهید بهشتی، علامه طباطبایی، امام خمینی قزوین، تربیت مدرس، زنجان، شیراز، یزد، دانشگاه غیاث الدین جمشید کاشانی در آبیک استان تهران در گرایش ارشد رشته آمار، علوم داده را ارائه می‌دهند.

اگر می‌خواهید از رشتۀ ریاضی به این گرایش وارد شوید، دانشگاه‌های شهید بهشتی، خواجه نصیر،‌ تربیت مدرس، شاهد، خاتم تهران، اصفهان، باهنر کرمان، فردوسی مشهد، گیلان، صنعتی اصفهان و دانشگاه غیرانتفاعی علم و فرهنگ تهران می‌توانند انتخاب‌های شما باشند و در نهایت اگر در کنکور در رشته‌ مهندسی کامپیوتر آزمون بدهید، می‌توانید در دانشگاه‌ شهید بهشتی در گرایش علم داده‌ها ادامه تحصیل دهید.

کجا کار پیدا کنیم؟

تقریباً تمام شرکت‌هایی که در حوزه‌های مختلف علمی، صنعتی، پزشکی و تجارت الکترونیک و ... فعال هستند به مهندس داده یا متخصص علم داده نیاز دارند. در سطح جهانی، شرکت‌های بزرگی مثل آمازون، گوگل و اپل یکی از بهترین جایگاه‌های شغلی شان به دیتا ساینتیست‌ها اختصاص دارد. بنابراین کسی که در این حوزه تحصیل کرده و مهارت‌های لازم را به دست آورده باشد و خودش را به روز نگه دارد، بیکار نخواهد ماند؛ چون دنیای پیش روی ما دنیای علم و فناوری است و همیشه به یک دیتا ساینتیست نیاز هست.