کشف حلقه گمشده احتمالی بین دایناسور‌ها و پرنده‌ها

به گزارش خبرنگار علم و فناوری آنا به نقل از نیچر، 150 میلیون سال پیش یک دایناسور جوان کوچک پرنده‌مانند در باتلاقی در جنوب شرقی چین امروزی گرفتار شد و از پا درآمد. بقایای فسیل‌شده آن که در سال 2022 کشف شد و «فوجیان‌وناتور پرودیجیوسس» Fujianvenator prodigiosus نام گرفت، نشان می‌دهد که این دایناسور از اولین دایناسورهای پرنده‌مانند دوره ژوراسیک است. پژوهشگران کشف خود را در مقاله‌ای که امروز در نیچر منتشر شده، توصیف کردند.

مارک لوون؛ دیرینه‌شناس دانشگاه یوتا که در این اکتشاف نقشی نداشته، می‌گوید: در میان گروه پرندگان واقعاً این یک جانور عجیب است. این موجود به طرز عجیبی پاهای لاغری داشته است و ممکن است فاقد توانایی پرواز بوده باشد. همچنین به نظر نمی‌رسد که با داستان پذیرفته‌شده تکامل پرندگان مطابقت داشته باشد.

اگر چه دایناسورها تا ۶۶ میلیون سال پیش تا حد زیادی منقرض شده بودند، «تراپودها»؛ گروهی که سه پنجه و استخوان‌های توخالی داشتند (شامل تیرانوسوروس رکس و ولوسیراپتور) تکامل به پرندگان امروزی را شروع کردند. بسیاری از دیرینه‌شناسان اولین پرنده را دایناسور پردار ۱۵۰ میلیون ساله با نام «آرکئوپتریکس» می‌دانند که فسیل‌های آن بیشتر در آلمان پیدا شده است. اما این مطالعه جدید به شواهد پشتیبان اضافه می‌کند که پیش از آرکئوپتریکس دایناسورها به انواع متنوعی از پرندگان تبدیل شده بودند.

«هایلو یو» (Hailu You) دیرینه‌شناس آکادمی علوم چین در پکن که یکی از نویسندگان همکار در این مقاله بوده، می‌گوید که در دوره ژوراسیک دایناسورهای پرنده‌مانند ممکن است کنام‌های اکولوژیک مختلفی را اشغال کرده باشند. کنام یا nich اکولوژیک؛ نقش یا موقعیت یک موجود در اکوسیستم است.

فسیل فوجیان‌وناتور فاقد سر یا دم کامل است؛ اما بدن و اندام‌های آن ترکیبی از ویژگی‌های مشابه دایناسورهای پرنده‌مانند دیگر را نشان می‌دهد مانند طول نسبی انگستان و جزییات لگن و مهره‌ها.

اما در این فسیل اصلاحاتی که به پرواز این دایناسور کمک کند، وجود نداشت. برای مثال تیغه شانه کوتاه‌تر شده و انگشتان آن برای گرفتن تخصص‌یافته‌تر بود. عجیب‌تر از همه پاهای عقبی بیش از حد دراز پرنده است که در آن استخوان ساق پا دو برابر بلندتر از استخوان ران است.

«بهارت- آنجان بولر» (Bhart-Anjan Bhullar)؛ دیرین‌شناس دانشگاه ییل می‌گوید: چنین پاهای بلندی نشان دهند یک دونده بسیار ماهر مانند گونه پرنده Geococcyx spp. «کوکوی دونده» (roadrunner) است.

از طرف دیگر از این پاهای بلند می‌توان برای راه‌رفتن در آب استفاده کرد. در منطقه‌ای که فوجیان‌وناتور پیدا شد، پژوهشگران انواع موجودات باتلاقی را نیز کشف کردند که آن‌ها را فون یا پوشش جانوری «ژنگه» (Zhenghe fauna) می نامند. این فسیل‌ها شامل ماهی، لاک‌پشت و دیگر خزندگان آبزی بود.

مرداب ها قبلاً یک زیستگاه ناشناخته برای پرندگان اولیه بودند. پژوهشگران برای این‌که بدانند ساق پای پرنده برای سازگاری با زندگی در باتلاق است یا دویدن با سرعت بالا، باید انتهای انگشتان پا را برای یافتن نشانه‌هایی از پرده بین انگشتان بررسی کنند، اما این انگشت‌ها خیلی کم حفظ شده‌اند. نویسندگان این مقاله معتقدند که هر دوی این سناریوها امکان‌پذیر هستند.

واقعیت این است که پیدا شدن دایناسور، شانسی بود. پژوهشگران این فسیل را در مکانی نزدیک «نانپینگ» در استان فوجیان چین کشف کردند؛ جایی که قبلاً در آن هیچ دایناسوری یافت نشده بود.

همچنین نمونه‌های دایناسورهای پرنده‌مانند در اواخر ژوراسیک نادر هستند. چرا که استخوان‌های آن‌ها توخالی و شکننده است و به همین دلیل کم‌تر حفظ می‌شوند. به وجود آمدن فسیل به شرایط ایده‌آلی مانند نبود اکسیژن برای جلوگیری از پوسیدگی نیاز دارند. این شرایطی است که دریاچه‌ها و باتلاق‌ها می‌توانند فراهم کنند.

«بولار» می‌گوید که به دلیل کمبود فسیل، فوجیان‌وناتور به پرکردن برخی شکاف‌ها در تکامل اولیه پرندگان کمک می‌کند. حتی در مراحل اولیه، نزدیک‌ترین خویشاوندان فسیلی پرندگان به روش‌های جالبی در حال تنوع بودند.
او معتقد است که چیزهای زیادی مانند این برای کشف باقی مانده است. ما فقط به سطح تنوع آناتومیکی و سبک زندگی این حیوانات پرداخته‌ایم.