تلاش برای توسعه زیست‌بوم علم و فناوری؛ بازی برد_بردی که باخت ندارد

گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا_معصومه شیری؛ ۸۱۹۲ شرکت! این آخرین آمار شرکت‌های دانش بنیانی است که توسط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری تایید شده است. حالا دیگر آن اکوسیستم نوپایی که تا چندسال پیش تعداد شرکت‌های دانش بنیانش به عدد انگشتان دست هم نمی‌رسید، تبدیل به زیست بومی قدرتمند و توانمند شده است که علاوه بر رفع نیاز‌های جامعه در گلوگاه‌های حساس کشور و خنثی سازی تحریم‌ها، فضای مناسبی را برای اشتغال نخبگان و فارغ التحصیلان دانشگاهی فراهم کرده است. مسیری پر فراز و نشیبی که در این سال‌ها با راهبری رهبری حکیم به ثمر نشسته است و حالا چندسالی است که نوبت آن رسیده که سهم این شرکت‌های دانش‌بنیان از GDP و اقتصاد کلان کشور مشخص و افزایش پیدا کند.

در همین راستا رهبرمعظم انقلاب شعارسال ۱۴۰۱را به نام سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» نام گذاری کردند. شعاری که حاکی از یک ماموریت مهم به فعالان زیست بوم علم و فناوری  و مسئولین است تا با تقویت تولید و حرکت در مسیر اقتصاد دانش بنیان نه تنها چرخ توسعه و پیشرفت کشور را به حرکت دربیاورند بلکه این ظرفیت بزرگ را برای ایجاد اشتغال در کشور بکار بگیرند.

حالا با رسیدن به روز‌های پایانی سال باید دید که زیست بوم علم و فناوری کشور دریک سال گذشته چه مسیری را طی کرده و چه گام‌هایی را در راستای تحقق شعار سال و ماموریت مهمی که رهبرانقلاب برای به ثمر نشستن نهال جوان علم و فناوری کشور تعیین کرده اند برداشته است.

** رشد ۲۳ درصدی تعداد دانش‌بنیان‌ها در سال ۱۴۰۱

براساس آخرین آمار منتشر شده توسط مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در حال حاضر ۸ هزار و ۱۹۲ مجموعه بر اساس ۳ معیار «تولید محصول دارای سطح فناوری بالا»، «میزان تسلط بر تولید» و «تولید یا ارائه خدمات بر اساس تحقیق و توسعه» موفق به اخذ مجوز دانش‌بنیانی شده و اکنون در سراسر کشور مشغول به فعالیت هستند. درحالی که تعداد شرکت‌های دانش بنیان درابتدای سال ۱۴۰۱ حدود ۶۶۳۲ شرکت بود. یعنی به عبارتی از ابتدا تا انتهای تعداد شرکت‌های دانش بنیان تایید با رشدی ۲۳.۵۲ درصدی همراه شده است.

شرکت‌های دانش‌بنیان براساس ماهیت و فعالیت‌شان، به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا دسته‌بندی شده و دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی نیز بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه در ۳ گروه نوع یک، نوع دو یا نوع سه جای می‌گیرند. در حال حاضر ۲۸۱ شرکت نوپا نوع یک، ۱۹۸۱ شرکت نوپا نوع دو، ۶۵۹ شرکت تولیدی نوع یک، ۴۱۱۲ شرکت تولیدی نوع دو، ۵۳۰ شرکت تولیدی نوع سه یا مستعد دانش بنیان و ۵۹۳ شرکت نوپا نوع سه یا مستعد دانش‌بنیان هستند.

** پیشتازی دانش‌بنیان‌های حوزه الکترونیک و لیزر

شرکت‌های دانش‌بنیان  به صورت ویژه در حوزه‌های فناورانه «فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی»، «دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان»، «مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی»، «ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته»، «وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی»، «برق و الکترونیک، فوتونیک، مخابرات»، «فناوری اطلاعات و نرم‌افزار‌های رایانه‌ای»، «خدمات تجاری‌سازی» و «صنایع فرهنگی، خلاق، علوم انسانی» فعالیت می‌کنند و محصولات و خدمات مختلفی را به جامعه و صنایع ارائه کرده‌اند.

در میان این ۸۱۹۲ شرکت دانش‌بنیان، به ترتیب تعداد شرکت‌هایی که در زمینه «سخت افزار‌های برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزار‌های رایانه‌ای» و فعالیت می‌کنند، از همه بیشتر و تعداد شرکت‌های فعال در حوزۀ «صنایع فرهنگی، خلاق، علوم انسانی» و «خدمات تجاری‌سازی» از همه کمتراست.

در همین راستا به سراغ «رضا اسدی‌فرد» رئیس مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان در معاونت علمی و فناوری ریاست  جمهوری رفتیم و درخصوص اقداماتی که به منظور رفع موانع موجود بر سر راه شرکت های دانش بنیان انجام شده است گفتگو کردیم.

**نباید بگذاریم جریان دانش بنیان از مسیر اصلی خود منحرف شود

اسدی فرد با اشاره به گسترش و توسعه زیست بوم دانش بنیان کشور در سال‌های اخیرگفت:خوشبختانه در سال‌های اخیر به دلیل حمایت‌های رهبرمعظم انقلاب و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فضای دانش بنیان در کشور بسیار رونق پیدا کرده است. طبیعتا در چنین شرایطی مراجعه به معاونت علمی در بحث‌های دانش بنیانی افزایش پیدا می‌کند. تاحدی سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف تلاش می‌کنند ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان را به درون سازمان خود تعمیم دهند. اما معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تلاش کرده است، جریان دانش بنیان کشور از مسیر اصلی خود منحرف نشود تا اعتباری که در این سال‌ها به دست آورده است خدشه دار نشود.بسیاری از گفتمان‌ها در کشور خیلی خوب شروع کردند، اما به دلیل رعایت نشدن استانداردها، برخورد نمایشی و ... از مسیر اصلی خود خارج شدند. از این رو اگر مراقبت نکنیم گفتمان دانش بنیان هم مانند بسیاری از گفتمان‌های گذشته از بین می‌رود و یا تضعیف میشود.

وی در ادامه افزود: به همین دلیل ما در داخل معاونت علمی و مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان تمام تلاشمان را کرده ایم که استاندارد‌های شرکت‌های دانش بنیان را حفظ کنیم و در مقابل فشار‌های بیرونی برخی از وزاتخانه‌ها که به دنبال فراگیر کردن ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان هستند مقاومت کنیم. استدلال ما این است که باید یک استاندارد واحد و وحدت رویه برای ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان وجود داشته باشد؛ چرا که اگر ارزیابی شرکت‌ها توسط نهاد‌های مختلف با سلیقه‌های مختلف انجام شود خروجی آن چندان رضایت بخش نخواهد بود.

رئیس مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان درخصوص استفاده از ظرفیت های سایر نهادها توضیح داد:در کنار این موضوع ما تلاش می‌کنیم از ظرفیت تمام ارگان‌های دولتی، بخش خصوصی و.. برای ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان استفاده کنیم، ولی معتقدیم که ارزیابی شرکت‌ها باید تنها در یک بخش معاونت علمی و توسط مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و براساس یک استاندارد واحد انجام شود.

وی در ادامه گفت: در داخل معاونت علمی یک نظام مشخص و واحد برای ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان شکل گرفته است. این نظام در طول ۱۰ سال گذشته به یک تکامل و بلوغ نسبی رسیده است که با یکسری شاخص‌های استاندارد (نه سختگیرانه و نه سهل انگارانه) ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان را انجام می‌دهد.

**یک چالش مهم؛ طولانی بودن فرآیند ارزیابی دانش‌بنیان‌ها

اسدی فرد با اشاره به طولانی بودن زمان ارزیابی شرکت های دانش بنیان در سال های گذشته گفت: ما درمعاونت توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان تلاش کردیم یکسری از ایرادات و مشکلاتی که شرکت‌ها و متقاضیان دانش بنیانی در فرآیند ارزیابی با آن دست و پنجه نرم می‌کردند را برطرف کنیم تا این فرآیند آسان‌تر و روان‌تر طی شود. یکی از این مشکلات طولانی بودن زمان ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان بود، چرا که ما گا‌ها پرونده‌هایی داشتیم که بیش از ۳۰۰ روز در فرآیند ارزیابی  قرار داشتند و به طور متوسط حدود ۱۰۰ روز طول می‌کشید که یک پرونده بررسی و تعیین تکلیف شود.

**تقاضای ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان با رشدی سه برابری همراه شد

رئیس مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان ادامه داد: از این رو ما در چندماه گذشته تلاش کردیم زمان ارزیابی دانش بنیان‌ها را به یک زمان معقول و منطقی برسانیم. خوشبختانه با تلاش زیاد همکارانم و اصلاحاتی که در سازوکار ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان انجام شد، امروز توانسته ایم زمان ارزیابی پرونده‌ها را به طور متوسط به ۵۷ روز برسانیم. این درحالی اتفاق افتاده است که ما سال گذشته ماهانه حدود ۲۵۰ تقاضای جدید برای ارزیابی دانش بنیانی داشتیم، اما با نام گذاری سال ۱۴۰۱ به نام سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» میانگین درخواست‌های جدید به حدود ۶۰۰ عدد در ماه رسیده است. یعنی به صورت کلی می‌توان گفت که میزان تقاضای ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان تقریبا ۳ برابر شده است.

**جهش دانش‌بنیان‌ها نسبت به سال ۱۴۰۰

وی با اشاره به جهش چشم گیرتعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال جاری توضیح داد: در انتهای سال ۱۴۰۰ تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان ۶۶۳۲ بود، اما امروز تعداد این شرکت‌ها به ۸۱۹۲ شرکت رسیده است. خوشبختانه از ابتدای سال تعداد شرکت‌های دانش بنیان هر ماه نسبت به ماه قبل روند روبه رشد داشته است.ورودی‌های تقاضای ارزیابی برای شرکت‌های دانش‌بنیان بیش از ۲ برابر و حتی در برخی از ماه‌ها ۲.۵ برابر بود و این باعث رشد تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان نسبت به سال ۱۴۰۰ شده است.

**«مستعد دانش بنیان» فرصتی نو برای شرکت‌های فناور

اسدی فرد درخصوص شکل گیری مفهوم «مستعد دانش بنیان» در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری گفت: یکی از اقدامات مهمی که در مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان انجام شد این بود که قبلا اگر شرکتی شرایط و امتیاز لازم برای دانش‌بنیان شدن را نداشت رد می‌شد و فرقی نمی‌کرد که توانسته بود چه امتیازی را کسب کند. درحالی که ما باید به شرکت‌هایی که امتیازشان نزدیک به امتیاز ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان است زمان بدهیم و کمک کنیم تا نواقصشان را برطرف کنند، از این رو این شرکت‌ها را اصطلاحا «مستعد دانش بنیان» نام گذاری کردیم و با یک شرایط خاص آن‌ها را تایید کردیم تا با حمایت‌هایی که دریافت می‌کنند در یک زمانبندی مشخص بتوانند نواقص پرونده خود را تکمیل کنند.

انتهای پیام/

معصومه شیری