تلگرام مانع هژمونی رسانه می‌شود/ صداوسیما باید محل کرسی آزاد اندیشی باشد

حجت‌اله عباسی، نویسنده، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا گفت: «در سال 1995 مانوئل کاستلز، نظریه‌پرداز مشهور اسپانیایی نظریه «جامعه شبکه‌ای» را مطرح کرد و جامعه شبکه‌ای یعنی تمام فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و... بر بستر وب انجام می‌شود. نظریه جامعه شبکه‌ای در ایران نیز البته با تاخیر در حال شکل‌گیری و رشد است و نقش شبکه‌های اجتماعی در انتخابات هفتم اسفند، گواهی بر این ادعا است و البته نمود و بروز جامعه شبکه‌ای هنوز در ایران به اوج خود نرسیده است.»

وی با اشاره به فضای رسانه‌ای پیرامون انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: «تشکیل گروه‌ها و کانال‌ها بر بستر اپلیکیشن‌های موبایلی، به خصوص روی سرویس تلگرام، نقطه عطفی در نقش‌آفرینی جامعه شبکه‌ای در ایران بود؛ اتفاقی که رفته رفته مخاطبان را با گذر از رسانه‌های سنتی، به فضاهای رسانه‌ای نوظهور در کشور پیوند می‌زند.»

این مدرس دانشگاه در تشریح ویژگی‌های رسانه‌های نوظهور و در راس آن‌ها شبکه تلگرام، اظهار داشت: «مخاطب در این گروه‌ها، فعال است؛ یعنی با تصمیم خود به گروه‌های مورد نظر می‌پیوندد و در ادامه نیز جریان ارتباطی بین رسانه و اعضا، دوسویه است.»

وی افزود: «به عبارت دیگر مخاطب در رسانه‌های جدید، دیده می‌شود و حق اظهار نظر دارد. این در حالی است که در رسانه‌های سنتی، رابطه دو سویه بین فرستنده و گیرنده وجود ندارد.»

عباسی با اتکا به آمار و ارقام رسمی موجود، گفت: «در جامعه ما حدود 25 میلیون‌ نفر از پیام‌رسان تلگرام استفاده می‌کنند و این فراوانی در سراسر کشور گسترده است؛ آنچنان‌که بیشتر تحصیل کرده‌ها، فعالان سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از آن استفاده می‌کنند و این سطح از دسترسی، مانع از غلبه هر نوع هژمونی رسانه‌ای می‌شود.»

وی اظهار داشت: «انتخابات اخیر نقطه عطفی برای اقبال مردم به رسانه های جدید، در مقابل رسانه های سنتی است. برخلاف رویکرد جامعه شبکه‌ای، در«جامعه انبوه» مخاطبان با یکدیگر ارتباطی ندارند و پیام از سوی فرستنده برای تمامی آن‌ها ارسال می‌شود. از این جهت می توان گفت انتخابات هفتم اسفندماه، نوعی قدرت نمایی مردم از طریق جامعه شبکه‌ای مقابل جامعه انبوه مورد هدف رسانه‌های سنتی همچون رادیو و تلویزیون در کشور بود.»

این نویسنده و پژوهشگر در پاسخ به برخی اظهار نظرات که تنها در تهران، تلگرام را موثر خوانده‌اند، گفت: «من از 15 روز قبل از انتخابات در یکی از شهرستان‌های کشور حضور داشتم که از قضا 70 درصد جمعیت آن را اهالی روستاها تشکیل می‌دهند. جالب است بگویم در این شهرستان علاوه بر فعالیت ده‌ها گروه تلگرامی، رسانه ارتباط جمعی تبلیغات انتخاباتی تمام 19 نامزد انتخابات، کانال و گروه تلگرامی بود.»

وی افزود: «بی‌شک در این شهرستان‌ها اصلی‌ترین نقش رسانه‌ای را تلگرام به عهده داشت و مردم نیز از طریق جامعه شبکه‌ای چسبندگی و وحدتی قابل توجه پیدا کردند.»

این پژوهشگر حوزه رسانه در پاسخ به سوالی درباره عملکرد صداوسیما خاطرنشان کرد: «صدا و سیما باید در شرایط کنونی برای حفظ اعتبار و حفظ مخاطبان خود، در شیوه سیاست‌گذاری رسانه‌ای خود تجدیدنظر کند. در بحث سیاست‌گذاری در این سازمان، امور سیاسی بر امور فرهنگی غالب شده است و این اتفاق در حالی رخ داده که امام خمینی‌(ره) فرمودند صدا و سیما دانشگاه است.»

وی ادامه داد: «دانشگاه محل آموزش و تضارب آرا است و باید دیدگاه‌های مطرح جامعه در آن مطرح شود. رهبر معظم انقلاب نیز تاکید کرده‌اند که دانشگاه باید محل استقرار کرسی‌های آزاداندیشی باشد. از این‌رو صداوسیما برای حفظ ماهیت دانشگاهی خود باید محل کرسی آزاد اندیشی باشد. صداوسیما باید ضمن تغییر سیاست‌های تولید محتوا به‌ویژه در زمینه اطلاعات و اخبار، با رعایت اصل بی‌طرفی و انصاف، از طریق نیروهای توانمند خود خواست، نیاز و آمال و آرزوهای مخاطبان را برآورده کند.»

عباسی با اشاره به شکل گیری جامعه شبکه‌ای خاطرنشان کرد: «به هر تقدیر فضای شبکه‌های نوظهور مبتنی بر وب در کشور ما رو به گسترش است و باید از دولت نیز تشکر کرد که در این ایام زیر بار فشارهای بیرونی نرفت و رای به بستن و فیلتر کردن این سرویس در ایام انتخابات نداد.»

وی در پایان به شیوه دروازه‌بانی در این شبکه‌ها اشاره کرد و گفت: «خوشبختانه اغلب فعالیت‌های تولید و انتشار اطلاعات در پیام رسان تلگرام در چهارچوب قوانین دنبال شد و اعضای این گروه‌ها از خطوط قرمز عدول نکردند.»