عدالت فقط در اخلاق یا حوزه حیات انسانی و اجتماعی خلاصه نمی‌شود

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، دبیر علمی اولین کنفرانس ملی علوم اجتماعی در ایران که از صبح امروز در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، آغاز به کار کرد، در رابطه با ساحت‌های نظری ورود به بحث عدالت خاطرنشان کرد: هم به لحاظ دانش‌های تاریخی جهان اسلام به این بپردازیم و هم آنچه که امروز در جامعه علمی مدرن و مباحث عدالت مطرح می‌شود را می‌شود متناظر با آن مطرح کرد و بعد احیاناً سطوحی را که می‌توانند با هم همخوانی داشته باشند و دلایل تفاوت‌هایشان را هم دنبال کرد.

وی افزود: در جهان اسلام در چند حوزه معرفتی بحث عدالت در سطوح مختلف مطرح است. یکی در مباحث عرفانی است که بحث اینکه انسان کامل نسبت به عدالت در افق جهان و نظام هستی دارد حتی و خود عدالت کُبرایی که آنجا مطرح می‌شود من فقط یک اشاره می‌کنم که وقت را نگذاریم، خیلی وسیع‌تر از آنی است که در دانش‌های دیگری که خواهم گفت مطرح می‌شود و هم ساحت حضور انسان در این قلمرو عدالت فقط مربوط به اخلاق یا حوزه حیات انسانی و اجتماعی نیست، کل نظام عالم در تعامل انسان، عدالت معنی‌دار می‌شود و مباحثی را می‌طلبد.

حجت‌الاسلام پارسانیا ادامه داد: دوم ساحت فلسفی است. فلسفی وقتی که به کار می‌بریم یا فلسفه آنچه که در جهان اسلام به‌کار می‌رود به معنای علم است در مقابل خطابش و دانش‌های مختلف را شامل می‌شود. لذا باید توی دانش‌های مختلف دید. یکی فلسفه به معنای خاص است که در متافیزیک بحث می‌شود. آنجا عدالت راجع به خیر و شرّ و عدالت الهی و این مباحث مطرح می‌شود. در نظام تکوین است.

وی افزود: در حکمت مدنی یا العلمُ الانسانی و علوم انسانی هم مطرح است که باز دو سطح دارد؛ یکی در بحث اخلاق است که بحث عدالت در بین ملکات است. بحث حکمت مدنی هم در بحث اخلاق است و هم در بحث علم مدنی و اجتماعی است که آنجا مباحثی مطرح می‌شود؛ مدون جاهله مثلاً، مدینه فاضله که حقیقت‌مدار و عدالت باز نسبتی با حقیقت دارد آنجا و این هم یک سطحی از بحث است.

حجت‌الاسلام پارسانیا گفت: اینها بحث‌های نظری است در جای خودش باید دنبال شود. یک سطحی که به نظرم مغفول است می‌خواهم به آن نزدیک شوم و وقت را روی آن بگذارم.
یک بحث هم بحث کلامی است که باز در مباحث کلامی در میان متکلمین جهان اسلام درباره اینکه عدالت جزء یکی از اصول دین باشد یا نباشد محل بحث و گفت‌وگو است. در کنار معاد و توحید و نبوت، بحث عدالت و همچنین امامت در میان متکلمین شیعه و حتی معتزله که بحث عدالت را آنها هم مطرح می‌کردند، بُرد این بحث عدالت حالا چه مقدار اجتماعی است یا به حوزه الهیات بازمی‌گردد، آنها هم قابل دنبال کردند.

وی افزود: از این فراتر که می‌آییم بحث فقهی است که در واقع بحث فقهی به حوزه حکمت مدنی و علم اجتماعی هم بازمی‌گردد چون فارابی در تقسیم‌بندی علومی که دارد، فقه را جزء حکمت مدنی می‌داند و بحث تجویزی دانش اجتماعی یا انتقادی دانش اجتماعی است، بایدها، ‌نبایدها؛ و توصیف نیست.

حجت‌الاسلام پارسانیا در پایان خاطرنشان کرد: در حکمت مدنی بخش توصیف دارد، بخش تبیین دارد، بخشی‌اش هم بخش تجویزی است. به دلیل معنایی که علم در جهان اسلام دارد، ‌مقیّد به تبیین‌های تجربی نمی‌شود. یعنی تبیین‌ها سطوح مختلفی دارد و لذا عقل عملی آنجا و جود دارد، نقد وجود دارد و اینها همه علم است و منطق خودش را دارد و حوزه مباحث نظری مربوط به خودش را دارد.

انتهای پیام/۴۱۶۷/