نقشه راهبردی دولت‌های غربی برای ارتقاء دانش؛
وقتی اروپا برای توسعه علم پول‌پاشی می‌کند/ اختصاص ۹۵.۵ میلیارد یورو به پژوهش و نوآوری
عبور از مرزهای دانش آن‌چنان برای دول غربی اهمیت دارد که از صرف هزینه‌های هنگفت هیچ ابایی ندارند، اروپا قصد دارد مبلغ ۹۵.۵ میلیارد یورو را به یک برنامه بزرگ پژوهش و نوآوری طی سال‌های ۲۰۲۷-۲۰۲۱ میلادی اختصاص دهد.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا _ فاطمه بحیرائی؛ امروزه علم و دانش از جمله محورها و شاخص‌های بسیار برجسته در حوزه پیشرفت و تحول در جوامع است. بی‌شک در راستای دستیابی، رشد و نموّ این مهم، لاجرم تحقیق و پژوهش از ابزارهای کلیدی و محوری است. ناگفته پیداست که با ظهور اقتصاد دانش‌بنیان و نیز تغییرات سریع فناوری و توسعه روزافزون رقابت، نوآوری نقشی اساسی در توسعه کشورها دارد.
سیاست‌گذاری صحیح، کلیدی‌ترین اقدام تعریف شده در راستای ترویج نظام نوآوری و دانش‌افزایی است، چراکه همین امر موجب پیشرفت کشورهای جهان اول شده است. اتحادیه اروپا با تمرکز بر رفع این چالش، اقدام به ایجاد یک چارچوب مشترک تحت عنوان برنامه چارچوب محور «Framework Program» برای کشورهای عضو این اتحادیه کرده است و در راستای تقویت تحقیقات و نوآوری به رقابت با سایر کشورها پرداخته است.
توسعه علوم در جوامع غربی تا آنجا اهمیت دارد که در «افق ۲۰۲۰» به عنوان ویرایش هشتم از مجموعه برنامه‌های تدوین شده «FP»، که عظیم‌ترین برنامه تحقیق و نوآوری در اتحادیه اروپا است، بودجه‌ای بالغ بر ۸۰ میلیارد یورو (در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۴ الی ۲۰۲۰ میلادی) برای رشد شاخص‌های علمی و دانش‌بنیان اختصاص داده شده است. در جدول زیر، خلاصه‌ای از برنامه‌های هشت‌گانه اتحادیه اروپا برای توسعه علم و نوآوری، رقابت‌پذیری و اشتغال‌زایی ارائه شده است.
اتحادیه اروپا قصد دارد ۹۵.۵ میلیارد یورو را به یک برنامه بزرگ پژوهش و نوآوری طی سال‌های ۲۰۲۷-۲۰۲۱ میلادی اختصاص دهد. بر اساس توافق پارلمان و شورای اروپا، این بودجه صرف اجرای برنامه‌ای هفت ساله موسوم به «افق اروپا» (Horizon Europe Research & Innovation Programme) که بزرگترین برنامه فراملی این اتحادیه در موضوع پژوهش و نوآوری است، خواهد شد.
در اتحادیه اروپا پژوهش در حوزه‌های اولویت‌دار، توسط سیاست‌گذاران مشخص می‌شود تا به بازیگری پیشتاز در سطح جهانی تبدیل شوند. مخاطبین و ذی‌نفعان اصلی این برنامه‌ها عبارت‌اند از؛ دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی _ شرکت‌های نوآور مبتنی بر فناوری‌های جدید _ شرکت‌های کوچک و متوسط _ نهادهای عمومی و دولتی _ پژوهشگران و فناوران تازه‌کار و با تجربه (فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی) _ سازمان‌ها و مؤسسات پژوهشگر خارجی. اروپا قصد دارد مبلغ ۹۵.۵ میلیارد یورو را به یک برنامه بزرگ پژوهش و نوآوری طی سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۷ میلادی اختصاص دهد
همانطور که در جدول بالا نیز مشهود است از اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی تاکنون، پنج بخش اصلی، مدنظر سیاست‌گذاران قرار گرفت. این پنج بخش شامل توسعه همکاری‌های چند ملیتی، حمایت از ایده‌های فردی پژوهشگران، حمایت از فعالیت‌های پژوهشی فردی از طریق کمک هزینه‌های تحصیلی، ظرفیت‌سازی پژوهشی اروپا در راستای تبدیل به یک اقتصاد پر رونق مبتنی‌بر دانایی و در نهایت حمایت از تحقیقات مرتبط با فناوری هسته‌ای (اعم از تحقیقات علمی صرف، مدیریت اثرات زیست‌محیطی ناشی از آن و نیز ایمنی هسته‌ای) است.
همچنین حوزه‌های کلیدی را در برنامه‌های خود مورد توجه قرار داد که شامل مواردی است همچون؛ سلامت _ تغذیه، کشاورزی و شیلات، فناوری‌های زیستی _ فناوری اطلاعات و ارتباطات _ علوم و فناوری‌های نانو _ انرژی _ محیط‌زیست و تغییرات آب‌وهوایی _ حمل و نقل _ علوم اجتماعی، اقتصاد و علوم انسانی _ فضا _ امنیت.
بیشتر بخوانید:
تعریف روش‌های گوناگون اجرای طرح‌های تحقیقاتی در اتحادیه اروپا
یکی از گام‌های اساسی که اتحادیه اروپا در راستای تسهیل انجام تحقیق و پژوهش‌های نوآورانه برداشت، تعریف روش‌های گوناگون اجرای طرح‌های تحقیقاتی متناسب با بازیگران و ذی‌نفعان آن‌ها است، که بر اساس آن طرح‌های حمایتی به روش‌های زیر انجام می‌گیرد تا مسیر فعالیت برای پژوهشگر مشخص باشد؛
پروژه‌های مشترک: این پروژه‌ها توسط شرکت‌ها و کمپانی‌هایی از بخش‌های دانشگاهی و صنعتی کشورهای مختلف انجام می‌گیرد.
پروژه‌های انفرادی: پروژه‌های تحقیقاتی ملی و یا بین‌المللی که توسط یک پژوهشگر اصلی رهبری می‌شود.
شبکه‌های تحقیقاتی: در این روش، مؤسسات تحقیقاتی که متمایل به ترکیب و یکپارچه‌سازی فعالیت‌ها و قابلیت‌های خود هستند، از طریق یک مرکز تحقیقات مجازی هدایت خواهند شد.
و اقدامات هماهنگی و حمایتی: در برنامه‌های تدوین شده، علاوه بر حمایت و هدایت تحقیقات و پژوهش در حوزه‌های اولویت‌دار، برخی اقدامات در راستای هماهنگی پروژه‌های متنوع اجرا می‌شود. در این روش یکپارچه‌سازی سیاست‌ها نظیر فعالیت‌های شبکه‌سازی، انتشار دانش و سیاست‌های انگیزشی و همچنین حمایت از همکاری با سایر طرح‌های تحقیقاتی اروپایی انجام می‌گیرد.
برنامه‌های اروپا در راستای رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال برای پژوهشگران
شورای پژوهشی اروپا «ERC» از تحقیقات در راستای توسعه دانش حمایت می‌کند. مأموریت اصلی این نهاد، بهبود کیفیت تحقیقات به شکل خلاقانه است و در این راستا بیش از ۱۳ میلیارد یورو بودجه در اختیار «ERC» قرار دارد. اصل بنیادین این شورا در یک جمله خلاصه می‌شود: «یک محقق، یک نهاد میزبان، یک پروژه و در نهایت (برتری علمی).»
محققان فارغ از مکان جغرافیایی و یا معیارهایی نظیر سن و یا عنوان شغلی، می‌توانند درخواست حمایت از تحقیقاتشان را ارائه و نهادهای میزبان نیز موظفند شرایط لازم را برای هدایت تحقیقات آماده کنند. البته این نکته شایان ذکر است که تحقیق می‌بایست در یکی از ۲۸ کشور عضو اتحادیه انجام گیرد. حمایت‌های مالی شورای پژوهش اروپا در قالب چهار نوع گرنت پژوهشی تخصیص می‌یابد:
ERC Starting Grant: تعریف شده برای محققان تازه‌کار (۲ الی ۷ سال پس از دکترا) و تا سقف ۱.۵ میلیون یورو برای مدت ۵ سال. اتحادیه اروپا بودجه‌ای بالغ بر ۸۰ میلیارد یورو برای رشد شاخص‌های علمی و دانش‌بنیان اختصاص داده است
ERC Consolidator Grant: تعریف شده برای محققان مستقل (۷ الی ۱۲ سال پس از دکترا) و تا سقف ۲ میلیون یورو برای مدت ۵ سال.
ERC Advanced Grant: تعریف شده برای رهبران ارشد پژوهشی با دستاوردهای تحقیقاتی قابل توجه در طی ۱۰ سال گذشته و تا سقف ۲.۵ میلیون یورو برای مدت ۵ سال.
ERC Proof of Concept Grants: تعریف شده برای کسانی که متمایل به بررسی بازار و یا پتانسیل‌های احتمالی نوآوری‌های حاصل از نتایج تحقیقات هستند و تا سقف ۱۵۰ هزار یورو برای مدت ۱۲ ماه.
از سوی دیگر بیش از ۲ میلیارد یورو بودجه به تکنولوژی‌های نوظهور همچون هنر و علم _ بیوتکنولوژی _ تجزیه و تحلیل داده ها و ارتقاء «FET» _ فناوری‌های سبز _ پزشکی و فناوری‌های عصبی _ فناوری نانو _ فناوری‌های کوانتومی _ روباتیک _ فناوری‌های مرتبط با مواد جدید اختصاص می‌یابد.
بیشتر بخوانید:
رویکرد اروپا برای توسعه علم، حل چالش‌های اجتماعی است
هدف اروپا از توسعه علم و توجه به تکنولوژی‌های نوظهور تنها معطوف به موارد مذکور نمی‌شود بلکه کاربردی‌سازی این علوم در راستای حل چالش‌های اجتماعی نیز از مواردی است که اتحادیه اروپا بدان اهتمام می‌ورزد. محورهای اصلی چالش‌ها به شرح زیر است؛
سلامتی، تغییرات جمعیتی و رفاه (کمک به شهروندان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در راستای تجربه زندگی طولانی‌تر و سالمتر) _ چالش‌های زیست اقتصادی در اروپا (امنیت غذایی، کشاورزی پایدار و جنگلداری، تحقیقات دریایی و اقتصاد زیستی) _ انرژی امن، پاک و بهرهور (به‌کارگیری مناسب منابع به‌منظور ایجاد انرژی تجدیدپذیر و پاک) _حمل‌ونقل هوشمند، سبز و یکپارچه (توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل ایمن و هوشمند) _ اقدامات اقلیمی، بهرهوری منابع و موادخام (به‌کارگیری کارا و مؤثر منابع به‌منظور حفاظت از کره زمین) _ اروپا در جهان در حال تغییر (جوامع نوآور، فراگیر و دارای بازخورد) _ جوامع امن (حفاظت از امنیت و آزادی اروپا و شهروندان آن).
عبور از مرزهای دانش و پیشبرد فناوری‌های نوظهور از اوایل قرن ۱۹ به‌طور ویژه مورد توجه جوامع اروپایی قرار گرفته است، تا جایی‌که به نحو مطلوبی توانسته‌اند رابطه میان علم و صنعتی نمودن را ایجاد کنند، به سطوح جدیدی از دانش دست یافته و سرریز دانشی آن را به سایر حوزه‌ها تعمیم دهند. این مقوله آن‌چنان برای دول غربی حائز اهمیت است که از صرف هزینه‌های هنگفت در راستای به‌کارگیری دانشمندان، ایجاد زیرساخت‌های لازم، برنامه‌ریزی‌های بلند مدت و غیره هیچ ابایی ندارند. چراکه به وضوح و در عمل به سلطنت، اقتدار و هژمونی دانش پی برده‌اند. دول غربی سلطنت، اقتدار و هژمونی را در توسعه دانش یافته‌اند
برای کسانی‌که به‌دنبال بهبود وضعیت هستند استفاده از تجربه سایر ملل ضروری است. هرچند در جمهوری اسلامی ایران، پس از گذشت ۴۳ سال از انقلاب، شاهد پیشرفت‌های علمی چشم‌گیری بوده‌ایم؛ لیکن به‌نظر می‌رسد که تا نقطه مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد. گرچه بودجه مصوب دولت برای حوزه علوم و تحقیقات در سال ۹۹، بیش از ۳۹ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۰، بیش از ۵۸ هزار میلیارد تومان بوده است، اما از مجموع بودجه مصوب کل کشور، رقم بسیار ناچیزی به این امر اختصاص داده شده است. به نحوی که با مقایسه این میزان با مبالغی که کشورهای غربی برای توسعه علوم و فناوری‌های جدید صرف می‌کنند، به مهجور ماندن این مفهوم در کشور پی می‌بریم.
باید بدانیم که علم محل صرفه‌جویی نیست و به میزان غور و تعمق در آن، به گستره وسیع‌تری از توسعه دست خواهیم یافت. همان‌گونه که امیرالمؤمنین علی (ع) درباره اهمیت دانش می‌فرمایند: «دانش، سلطنت و قدرت است، هرکه آن را بیابد و به آن یورش برد، پیروز شود، و هرکه آن را نیابد بر او یورش برند و مغلوب گردد.»
انتهای پیام/۱۰۴/
انتهای پیام/
