فرحانی در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا مطرح کرد؛
روی دیگر سکه تحریم‌ها، خلق فرصت‌های ناب برای ایده پردازان
رئیس پژوهشکده مکانیک سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران گفت: تحریم‌ها همچون سکه‌ای دارای دو روی محدودیت و فرصت است، لیکن روی فرصت آن به سمت کشور بیشتر بوده و تحریم‌ها را بیشتر فرصت دیده‌ام.
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، امروزه دانشگاه‌ها مبانی آموزشی دارند که شاید بتوان گفت از سده‌های میانه که اولین دانشگاه‌های عالم همچون بلونیا و آکسفورد تأسیس شدند همان نظام آموزشی مدون را تا همین اواخر طی کردند. این نظام آموزشی چند سده بر دانشگاه‌های جهان حکم فرما بوده و در حال حاضر هم بسیاری از دانشگاه‌های جهان تقریباً به همان شیوه‌های گذشته‌های دور آموزش جویندگان علم را پیگیری می‌کنند. در عصر حاضر بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان همچون هاروارد یا میشیگان کاملاً شیوه‌های قدیمی و کهنه آموزشی را تغییر داده‌اند و مبانی نظام آموزشی این مؤسسات با بسیاری از مؤسسات چه در ایالات متحده و چه در جهان تفاوت عمده‌ای دارد.
بیشتر بخوانید:
تشخیص سرطان و تومور با فناوری ایرانی/ وقتی تحریم‌ها جلودار رشد علمی ایران نیست
در همین رابطه تغییر رویکرد آموزش‌محور به پژوهش‌محور در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان امروزه پیگیری می‌شود و به تبع آن به نتایج و دستاوردهای بسیاری هم در رشته‌های متفاوت نائل آمدند.حوزه‌ای از علم و دانش را نمی‌توان یافت که با این شیوه جدید به دستاوردی ویژه دست پیدا نکرده باشد. این دستاوردها تنها منتهی به رشته‌های مهندسی و علوم‌پایه نمی‌شود و حتی علوم انسانی و فلسفه را هم شامل می‌شود. بسیاری از آثار فلسفی بزرگ قرن بیستم در اروپا ماحصل همین رویکرد به آموزش است. در برخی از دانشگاه‌های جهان اموری همچون گذراندن تعداد واحد خاصی در یک زمان کاملاً مشخص که چنانچه نتوان در آن زمان مشخص تحصیل را به پایان برد ادامه تحصیل دیگر ممکن نباشد وجود خارجی ندارد.
بیشتر بخوانید:
فرهنگ غلط برتری محصول خارجی؛ بلای جان تولید داخلی
خوشبختانه در ایران چندین پژوهشکده در کشور اقدام به جذب دانشجو در مقاطع دکتری و ارشد به صورت پژوهش‌محور می‌کنند. البته هنوز در کشور این مدل علم اندوزی آنچنان جا نیفتاده و عده‌ای هنوز طرفدار بی‌چون و چرای سیستم‌های قدیمی آموزشی که در واقع هیچ تفاوتی با دوران مدرسه ندارد، هستند. لذا باید در مورد این مسأله فرهنگ‌سازی بیشتری صورت گیرد و متخصصین حوزه آموزش و پرورش و فلسفه تعلیم و تربیت مبانی منطقی و موجهات این سیستم پژوهش‌محور را در دانشگاه‌ها که خصوصاً در این عصر مدرن موضوعیت بیشتری پیدا می‌کند، برای عموم مردم و حتی دانشجویان کشور تبیین کنند تا اقبال به سمت این متد علم‌اندوزی بسیار بیشتر شود چرا که ثمرات بسیاری برای کشور دارد. در همین رابطه با رئیس پژوهشکده مکانیک، فؤاد فرحانی که یکی از پژوهشکده‌های سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران است و چندسالی است در پروژه‌های بزرگ صنعتی اقدام به جذب دانشجو می‌کنند و دستاوردهای بی‌نظیری را به جامعه عرضه داشتند، گفت‌وگو کردیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:
دستمان را برای انجام پروژه‌ها به سوی دانشگاه‌ها دراز می‌کنیم
آنا: همکاری پژوهشکده مکانیک با دانشگاه‌های کشور چگونه‌است؟
فرحانی: اصولاً نوع فعالیت و پژوهش‌های پژوهشکده مکانیک، کاربردی است. این پژوهش‌ها مبتنی بر ارتباط با صنعت و گرفتن پروژه از صنعت با هدف برطرف کردن نیازهای آن‌هاست. در این پژوهشکده، پژوهش‌های بنیادین صورت نمی‌گیرد و همانطورکه می‌دانید در دانشگاه‌ها بخشی از فعالیت‌هایشان را پژوهش‌های بنیادی تشکیل می‌دهد. به طور کلی در خصوص ارتباط پژوهشکده مکانیک با دانشگاه‌های کشور از آنجایی که برخی از همکاران در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند از دانشگاه‌ها برای فعالیت‌های پژوهشی که در این پژوهشکده صورت می‌گیرد. دعوت به عمل می‌آوریم، این ارتباط بین پژوهشکده با دانشگاه‌ها خوب است ولی نیاز هست که این ارتباط بیشتر شود. معمولاً دانشگاه‌ها تمایل بیشتری برای ارتباط با دانشگاه‌ها دارند. این پژوهشکده به صورت باز است و به طرف همه دستمان را برای همکاری دراز می‌کنیم.
جذب دانشجو در پژوهشکده مکانیک، پروژه‌محور صورت می‌گیرد
آنا: پژوهشکده مکانیک از گرنت‌های پژوهشی استفاده می‌کند؟ همچنین در این پژوهشکده چه خط مشی نسبت به استفاده از پایان‌نامه‌های کاربردی دانشجویان وجود دارد؟
فرحانی: در پژوهشکده مکانیک به آن صورت از گرنت‌های پژوهشی استفاده نمی‌کنیم به این دلیل که جذب دانشجویان را برای ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی را چند سالی است شروع کردیم و همانطورکه می‌دانید در گذشته تنها فعالیت‌های پژوهشی انجام می‌دادیم و چند سالی است که تحصیلات تکمیلی را هم شروع کردیم. البته مقطع کارشناسی ارشد را در این پژوهشکده به دلیل نوع ماهیتی که دارد تعطیل کردیم و در حال حاضر تنها در مقطع دکتری اقدام به جذب دانشجو می‌کنیم که به صورت پژوهش‌محور هستند. پژوهش‌محور به این معناست که حتماً براساس پروژه‌ای که یک استاد دارد به شکل یک فراخوان عمومی علاقه‌مندان به ادامه تحصیل در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، مصاحبه علمی شده و سپس جذب می‌شود و از اول مشخص است که دانشجو باید در چه زمینه‌ای فعالیت کند. همچنین هزینه‌های پروژه همگی از منابع همان پروژه تأمین می‌شود. بنابراین لازمه جذب دانشجو داشتن یک پروژه صنعتی است. نکته بسیار مهمی که در تحصیلات تکمیلی پژوهش‌محور باید در نظر گرفته شود بحث طرح‌واره است. منظور از طرح‌واره این است که دانشجویی که قصد ادامه تحصیل در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران را دارد براساس موضوعاتی که در همان فراخوان عمومی مطرح شده که البته موضوعاتی وابسته به پروژه صنعتی استاد است، باید یک طرح‌واره‌ای داشته باشد که این طرح‌واره برای روز مصاحبه علمی دانشجو برای ورود سازمان است که یکی از پارامترهای مهم در انتخاب دانشجو همین طرح‌واره‌های آن‌هاست.
مکانیک رشته‌ای مادر است که در هر زمینه ورود می‌کند
آنا: به طورکلی به چه دستاوردهایی در پژوهشکده مکانیک دست یافتید و پروژه‌هایی که در حال‌حاضر بر روی آن‌ها کار می‌شود قرار است منجر به چه دستاوردهایی در آینده شود؟ همچنین مهم‌ترین دستاوردی که در این پژوهشکده ایجاد شده را به زعم خودتان و به عنوان رئیس این مجموعه چه می‌دانید؟
فرحانی: پژوهشکده مکانیک، قدیمی‌ترین پژوهشکده سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران است که همچنین سابقه‌ای طولانی در انجام پروژه‌های کاربردی و ارتباط با صنعت دارد. در گذشته در زمینه موتورها و تبدیل موتورهای بنزینی و گازوئیلی به گازی در زمانیکه ابتدای این فناوری بود فعالیت داشتیم و در همین زمینه آزمایشگاهی در این مجموعه به عنوان آزمایشگاه تست موتور وجود داشت. فعالیت‌هایی که در آن بازه زمانی صورت می‌گرفت بیشتر در زمینه موتورهای احتراق داخلی بوده است. همانطورکه در نشست رؤسای پارک‌های علم و فناوری در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران مطرح شد، تونل‌های باد طراحی و تولید شده است که شامل تونل بادهای عمودی و افقی می‌شود. تونل باد عمودی که در مشهد قرار دارد اولین تونل باد عمودی در کشور است که برای شبیه‌سازی سقوط آزاد در کشور طراحی شده که جنبه تفریحی و تفننی دارد و حتی برای افرادی که قصد چتربازی دارند هم شرایط را فراهم می‌آورد. همچنین تونل باد افقی پژوهشی که به دانشگاه‌ها مختلف داده شده و یک تونل باد پژوهشی هم در این پژوهشکده داریم که برای تحقیقات دانشجویی از آن استفاده می‌کنیم. دستاوردهای دیگر که به وسیله این مجموعه صورت گرفته شامل ایجاد آزمایشگاه‌هایی به منظور کاهش مصرف انرژی است که در این زمینه ۳ آزمایشگاه شاخص داریم که شامل آزمایشگاهی برای تست سیستم‌های گرمایشی، آزمایشگاهی در خصوص آزمایش سیستم‌های تهویه مطبوع و آزمایشگاه تست پمپ‌های گریز از مرکز است. به طورکلی در زمینه‌ها و عرصه‌های دیگری هم همکاران در این مجموعه فعال هستند همچون طراحی و ساخت پرینتر ۳ بعدی که بسیار حائز اهمیت است. همانطورکه می‌دانید مکانیک یک رشته مادر است و در زمینه‌های بسیاری ورود می‌کند و کاربرد دارد.
آنا: اساتیدی که در این پژوهشکده فعالیت می‌کنند بیشتر از کدام دانشگاه‌های کشور هستند؟
فرحانی: اساتید این مجموعه هم از دانشکده‌های داخلی و هم خارجی هستند. برخی از اساتید از دانشگاه‌های ژاپن، انگلستان، هندوستان و دیگر دانشگاه‌های دنیا فارغ‌التخصیل شدند. برخی دیگر از اساتید پژوهشکده مکانیک هم فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های داخلی هستند و به این شکل نیست که بگوئیم صرفاً از چند دانشگاه خاص هستند. البته حساسیتی هم در مورد این موضوع وجود ندارد.
آنا: با توجه به توضیحاتی که درباره روش و چگونگی ارتباط این پژوهشکده با صنعت بیان کردید این تصور ایجاد می‌شود که گویی این پژوهشکده صرفاً در خدمت صنعت برای دادن خدمات و برآورده کردن نیازهای صنایع است و با توجه به تشخیص خود پژوهشی را انجام نمی‌دهد و صرفاً به صورت اختصاصی و شخصی فعالیت می‌کند که احساس می‌شود وجهی منفی برای یک پژوهشکده باشد؟
فرحانی: خیر این منظور را نداشتم. در واقع همانطورکه گفته شد پروژه‌های این مجموعه پژوهش‌های مبتنی بر ارتباط با صنعت و گرفتن پروژه از صنعت با هدف برطرف کردن نیازهای آن‌هاست. در این مجموعه بازدیدهای بسیار منظمی از صنایع داریم. به عنوان مثال در یکی از پروژه‌هایی که در خصوص نیروگاهی در کشور انجام دادیم و در بازدیدی که از آن نیروگاه به عمل آوردیم و در جلساتی که با مسئولان آن مجموعه داشتیم آن‌ها مشکل خود را اعلام کردند و پژوهشکده مکانیک هم در پاسخ اعلام کرد که می‌تواند مشکلاتشان را رفع کند و این‌ها در قالب یک پروژه پژوهشی صورت گرفت. حتی دو دانشجو هم در آن پروژه فارغ‌التحصیل شدند. به عبارت دیگر این پروژه‌ها در همین تماس‌ها که با مراکز و صنایع مختلف و بازدیدهایی که داریم ایجاد می‌شود و ارتباط با صنعت در این پژوهشکده فعال است. این ارتباط بین پژوهشکده و صنایع دو طرفه است. یعنی در برخی مواقع همکاران از صنایع بازدید می‌کنند و گاهی از طرف صنایع به پژوهشکده مراجعه می‌کنند. در طی همین نشست‌ها و پروژه‌ها است که خلاء‌هایی که وجود دارد به طور کلی مشخص می‌شود و در قالب پروژه‌ای مرتفع می‌شود.
آنا: پس از همه‌گیری کرونا، سمت و سوی پروژه‌های پژوهشکده مکانیک به آن سو حرکت کرده یا به طورکلی دستاورد کاربردی برای این پاندمی ایجاد شده است؟
فرحانی: برخی از پژوهشکده‌های سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران مستقیماً با موضوع کرونا درگیر بودند و به دستاوردهایی هم در این حوزه همچون کیت تشخیصی کرونا دست یافتند. لیکن فعالیت‌های پژوهشکده مکانیک به لحاظ رشته‌ای که در آن فعالیت می‌کند مستقیم با موضوع کرونا درگیر نبوده است. ولی به دنبال پیگیری پروژه‌ای هستیم برای تولید اکسیژن‌ساز، که اکسیژن مورد نیاز مراکز درمانی را تأمین می‌کند و در این شرایط بسیار مورد نیاز است. اما پروژه مذکور نیاز به بودجه دارد و با توجه به شرایط حال‌حاضر کشور از لحاظ بودجه‌ای در مضیقه‌ایم.
دانشگاه‌ها به دنبال پروژه‌هایی هستند که بتوانند از آن مقاله در بیاورند
آنا: علت اینکه برخی از پروژه‌ها موفق به تولید محصولی می‌شوند ولی هیچگاه به تولید انبوه نمی‌رسند و در برخی موارد صرفاً در حد نمایش می‌مانند را به عنوان کسی که در این عرصه فعال هستید، چه می‌دانید؟
فرحانی: متأسفانه این مسأله وجود دارد و علت آن شامل چند مورد می‌شود. اگر این حقیقت را در دانشگاه‌ها در نظر بگیرید به این مسأله برمی‌گردد که در برخی موارد فعالیت‌هایی که در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد از واقعیت‌هایی که در صنعت وجود دارد دور است. صنعت ایران صنعتی قدیمی است در نتیجه به این صورت نیست که بتوان از مشکلاتی که این صنایع دارند مقاله ISI درآورد که دلیل آن هم قدیمی بودن صنعت در کشور است. به عنوان مثال یک دستگاه به خصوص در کارخانه‌ای در کشور را ۳۰ الی ۴۰ سال است که استفاده می‌کنند و مسلماً به دلیل استفاده مداوم از این ماشین در طی این مدت طولانی به طور قطع مشکلاتی پیدا کرده است. از طرفی وقتی وارد بازار آن دستگاه یا ماشین می‌شوید می‌بینید که دیگر آن ماشین به دلیل قدیمی بودن در دنیا تولید نمی‌شود. ولی با توجه به نیاز صنعت ایران باید این مشکل پاسخ داده شود. شاید دانشگاه‌ها به دنبال انجام پروژه‌هایی هستند که بتوانند از آن مقاله در بیاورند. این مسأله با توجه به این واقعیت است که یکی از الزامات خاتمه تحصیل دانشجویان در مقطع دکتری داشتن مقاله است و در برخی دانشگاه‌ها هم مقاله ISI را تنها قبول دارند. در نتیجه دانشجو اگر بخواهد با یک صنعت قدیمی ۴۰ تا ۵۰ ساله درگیر شود و از دل آن صنعت مقاله‌ای را بیرون بیاورد مسلماً چیزی عایدش نمی‌شود. البته باید گفت این رویه دانشگاه‌ها امروزه تا حد زیادی عوض شده است و حتی با اساتید دانشگاه‌ها که گفت‌وگو داریم می‌بینیم که آن‌ها هم تا حد زیادی به دنبال برطرف کردن مشکلات صنعت هستند.
دلیل کمبود هم‌افزایی، روحیه تک‌روی ایرانی
آنا: پژوهشکده مکانیک با پژوهشکده‌های دیگر ارتباط و همکاری دارد؟
فرحانی: این اتفاق خیلی کم رخ داده است و باید این اتفاق بیافتد و این هم‌افزایی واقعاً نیاز است. شاید یکی از دلایل آن این روحیه تک‌روی جامعه ایرانی است و به طور کلی در ورزش‌های انفرادی هم به طور کلی بهتر عمل می‌کنیم تا ورزش‌های گروهی. این روحیه قابل تعمیم به فعالیت‌های پژوهشی است. البته این به این معنا نیست که مطلقاً ارتباطی صورت نمی‌گیرد ولی به آن معنایی که باید صورت نمی‌گیرد که یکی از دلایلش همین منطق تک‌روی در جامعه است. برای مثال در پروژه ماهواره مصباح که مصداق یک کار و فعالیت گروهی بود دیدیم که می‌توان با یک گروهی به اهداف خوبی رسید و این پروژه هم در آن زمان پروژه موفقی بود.
آنا: اصولاً تحریم‌ها را محدودیت می‌بینید یا فرصت، و به طورکلی چه نگاه واقع‌بینانه‌ای به این مسأله دارید؟
فرحانی: سکه دو روی دارد. به عنوان مثال در پروژه‌ای پژوهشی یک محصول خاصی را باید از خارج خریداری کرد و با توجه به شرایطی که به لحاظ تحریمی در جامعه هست این مسأله بسیار مشکل است. همچنین از نظر قیمت گاهی قیمت‌ها ۱۰۰ برابر می‌شود و زمان به درازا می‌کشد و بسیاری مشکلات دیگر که کسی نمی‌تواند آن‌ها را کتمان کند و بگوید اتفاقی خوب است. از طرف دیگر جنبه مثبتی هم دارد و همانطورکه می‌دانید در اصطلاح احتیاج مادر اختراع است. وقتی در کشور نیاز به محصولی دارید که کشوری دیگر آن را به شما نمی‌دهد، مجبور می‌شوید آن را در داخل حداقل شبیه به آن بسازید. لیکن مسلماً اگر ارتباطات بیشتر باشد و بتوان محصولاتی که مورد نیاز پژوهش است به موقع و با قیمت پائین‌تری وارد کرد، بهتر است. البته یک نمایشگاه ساخت ایران چندسالی است که در کشور برگزار می‌شود و شرکت‌های زیادی بخشی از این نیازها را تأمین می‌کنند ولی همه نیازها تأمین نمی‌شود. به طور کلی این باور را دارم که تحریم‌ها همچون سکه‌ای دارای دو روی محدودیت و فرصت است لیکن روی فرصت آن به سمت کشور بیشتر بوده و تحریم‌ها را بیشتر فرصت دیده‌ام. این شرکت‌های دانش‌بنیانی که هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شود، بسیاری از محصولاتی را که در گذشته وارد کشور می‌شدند طراحی و تولید می‌کنند. البته در مورد اینکه محصول دانش‌بنیان تولید شده عیناً همان کیفیت نمونه خارجی آن را دارا باشد با توجه به اینکه تجارب و تجهیزات آن شرکت‌هایی که این محصولات را می‌سازند خیلی بیشتر است، بحث زیاد است. اما اینکه در کشور به فکر ساختن این محصولات افتاده‌ایم نکته مثبتی است.
انتهای پیام/
انتهای پیام/
