تعطیلی شورای عالی فضایی به دولت دهم برمی‌گردد/ غربی‌ها دوست ندارند صنعت فضایی ایران پیشرفت کند

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- علیرضا باجلان، آسمان و اجرام قرار گرفته در آن همواره برای انسان‌ها جذاب بوده و بشر از سال‌ها پیش می‌کوشد خود را به سیارات دیگر برساند. اگرچه سال‌هاست انسان قدم از مرزهای سیاره آبی فراتر گذاشته و توانسته است حضور خود را در فضای بیکران تثبیت کند ولی هنوز راه‌های نرفته و ناشناخته‌های زیادی در کیهان وجود دارد. نباید فراموش کرد تمامی فعالیت‌های بشر برای شناخت کهکشان به واسطه اجرای برنامه‌های صنعت فضایی محقق می‌شود.

اکنون صنعت فضایی در سراسر دنیا به عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین صنایع شناخته می‌شود و کشورهای مختلف می‌کوشند با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه منافع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود را تأمین کنند. در ایران سند جامع توسعه صنعت هوافضای کشور در سال ۱۳۹۱ در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و طبق آن دستگاه‌های متولی امر در حوزه فضایی موظف شدند تمامی توان خود را برای تحقق اهداف صنعت فضایی به‌کارگیری کنند. بدون شک استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی و به‌ویژه دانش‌بنیان‌ها می‌تواند جایگاه ایران در صنعت فضایی منطقه و جهان را ارتقا دهد.

بیشتر بخوانید:

شروع پروژه طراحی منظومه ماهواره ایرانی/ بودجه صنعت فضایی با توسعه بازار خدمات فضایی میسر می‌شود

منظومه‌های ماهواره‌ای شبکه ارتباطی روی زمین را متحول می‌کنند/ انتخاب مدیران پروژه‌های فضایی بدون تبعیض جنسیت

متأسفانه در بیش از یک دهه گذشته مسئولان توجه کافی به صنعت فضایی نداشته و همین موضوع سبب وارد شدن آسیب‌های گسترده‌ای به بدنه این صنعت شده است. با توجه به کاربردهای متنوع صنعت فضایی در زمینه اشتغال‌زایی و پایش وضعیت آب‌وهوایی کشور انتظار می‌رود مسئولان بیش از گذشته به پروژه‌های در حال اجرای این صنعت توجه کرده و بودجه کافی برای آن‌ها در نظر گیرند. اخیراً نخستین جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم پس از وقفه‌ای یازده ساله برگزار و بر اجرای سریع برنامه‌های فضایی کشور تأکید شد. برای آگاهی از دلایل این وقفه طولانی مدت در برگزاری جلسات شورای عالی فضایی و برنامه‌های آتی کشور در این حوزه با فتح‌اله امی، رئیس پژوهشگاه هوافضای ایران گفت‌وگو کردیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:

انحصارطلبی چند کشور محدود در صنعت فضایی

آنا: مهم‌ترین دلایل بیش از یک دهه وقفه در برگزاری شورای عالی فضایی از نظر شما چیست؟

اُمّی: دو دلیل اساسی برای این وقفه و غفلت طولانی مدت از صنعت فضایی وجود دارد. عدم توجه به صنعت فضایی تنها منحصر به دولت قبل نبوده و برگزاری جلسات شورای عالی فضایی از سال ۹۰ در زمان دولت دهم متوقف شد. متأسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم توجه بسیار کمی به صنعت فضایی شد و همین موضوع آسیب‌های زیادی به این صنعت وارد کرد. اولین علت این وقفه طولانی در برگزاری جلسات شورای عالی فضایی فشارهای خارجی بر صنعت فضایی ایران بود. چون فناوری فضایی به عنوان فناوری راهبردی و نوین محسوب می‌شود کشورهای غربی تمایل ندارند ایران پیشرفتی در این حوزه داشته باشد.

اکنون مشاهده می‌کنیم که اعزام انسان به فضا و برخورداری از ایستگاه بین‌المللی فضایی انحصاری و تنها در اختیار چند کشور خاص است. یعنی تنها آمریکا و روسیه به امکانات ایستگاه بین‌المللی فضایی دسترسی دارند و کشور سوم نیز چین است که به طور مستقل اهداف فضایی خود را محقق می‌سازد و عملاً هیچ کشور دیگری امکانات لازم برای اعزام انسان به فضا و تحقیق در ایستگاه بین‌المللی را ندارد. اما در زمینه طراحی و پرتاب ماهواره خیلی از کشورها در حال کار هستند.

طبق سند جامع توسعه صنعت هوافضای در ایران سازمان‌های فضایی کشور به دنبال اعزام انسان به فضا و رسیدن به قله فناوری فضایی هستند. به واسطه دستیابی به فناوری‌های فضایی زمینه لازم برای ارتقای کیفیت سایر صنایع نیز فراهم می‌شود. قطعاً کشورهایی که صاحب فناوری فضایی پیشرفته هستند تمایل ندارند که کشور دیگری رقیب آن‌ها شود. لذا اولین دلیل عقب‌ماندگی این صنعت در ایران فشارهای خارجی است.

عدم تخصیص بودجه برای توسعه صنعت فضایی در سال‌های گذشته

آنا: چه دلیل دیگری برای عدم توسعه‌ صنعت فضایی ایران در چند سال گذشته وجود دارد؟

امی: به طور کلی طرح‌هایی که در صنعت فضایی اجرا می‌شود طرح‌های حاکمیتی هستند و هزینه بسیار بالایی برای اجرای آن‌ها نیاز است. دولت‌های دهم و یازدهم و دوازدهم به دلیل کسری بودجه مایل نبودند که در حوزه فضایی سرمایه‌گذاری گسترده‌ای انجام دهند. باتوجه به اینکه در دولت‌های قبل اعتبار کافی برای تصویب و اجرای طرح‌های ملی و مهم فضایی در نظر گرفته نمی‌شد به تعبیر مسئولان نیازی هم به برگزاری جلسات شورای عالی فضایی وجود نداشت. در واقع دولت قبل در حوزه فناوری فضایی تنها به پیگیری طرح‌هایی که در سال‌های گذشته به تصویب رسیده بود اکتفا کرد. با این حال مهم‌ترین دلیل این وقفه طولانی مدت فقدان تخصیص اعتبار لازم برای پیشبرد اهداف صنعت فضایی است.

نقش پررنگ بخش خصوصی در توسعه صنعت فضایی

آنا: با توجه به اینکه اکنون کشورهای مختلف دنیا برای تحقق برنامه‌های فضایی خود استفاده گسترده‌ای از توانمندی‌های بخش خصوصی می‌کنند و شرکت‌های خصوصی نقش فعالی در این حوزه پیدا کرده‌اند؛ آیا ظرفیت لازم برای توسعه برنامه فضایی کشور در بخش خصوصی وجود دارد؟

امی: در بازه زمانی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ فناوری فضایی در ایران به سرعت پیشرفت کرد و در همین راستا بخش خصوص فعالیت خود در این حوزه را تا حد قابل توجهی گسترش داد. در آن زمان بیش از ۲۲۰ شرکت فناور در حوزه هوافضا تشکیل شدند و حدود ۱۰۰ هزار شغل به طور مستقیم ایجاد کردند. این شرکت‌ها توانستند در آن دوره حدود ۲ هزار فناوری در حوزه فضایی معرفی و در نمایشگاه‌های مختلف عرضه کنند. بعد از مدتی که سرعت رشد صنعت فضایی کاهش چشمگیری یافت و حتی متوقف شد بسیاری از این شرکت‌ها ورشکسته شدند و نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند.

صنعت فضایی در عصر حاضر یکی از ضروریات است و توسعه این صنعت امکانات گسترده و متنوعی را برای مردم فراهم می‌کند. بنابراین باید در صنعت فضایی سرمایه‌گذاری گسترده‌ای صورت گیرد. اگر مجدداً صنعت فضایی مورد توجه قرار گیرد قطعاً بخش خصوصی این حوزه نیز فعال شده و مسیر دستیابی به اهداف برنامه فضایی کشور کوتاه و هموار می‌شود.

هنوز قراردادی برای اجرای پروژه منظومه ماهواره‌ای منعقد نشده است

آنا: نظر به اینکه اخیراً رئیس سابق سازمان فضایی ایران اعلام کرده است پروژه طراحی منظومه‌های ماهواره‌ای در ایران آغاز شده پژوهشگاه هوافضای ایران چه برنامه‌ای در این زمینه دارد؟

امی: در منظومه‌های ماهواره‌ای معمولاً از ماهواره‌های کوچک در مدارهای پایین استفاده می‌شود و درواقع این تجهیزات نقش ماهواره‌های بزرگ را در مدارهای دور ایفا می‌کنند. به همین علت زمانی که موضوع منظومه‌های ماهواره‌ای در جهان مطرح شد دانشمندان کشورمان پروژه طراحی و ساخت ماهواره‌های کیوب‌ست را آغاز کردند. اکنون گروه‌های مختلفی در پژوهشگاه هوافضای ایران مشغول تحقیق و پژوهش در این حوزه هستند و طرح‌هایی نیز که از سال‌های گذشته ارائه شده است اجرا می‌شوند.

بیشتر بخوانید:

اعتماد مسئولان و تخصیص اعتبار؛ نیازهای اصلی صنعت فضایی/ ناکامی صنعت فضایی بخشی از مسیر موفقیت است

باید نگرش‌ها درباره حمایت از کسب‌وکارهای ایرانی تغییر کند/ حل مشکلات صنعت فناوری اطلاعات با تعامل بخش خصوصی و دولتی

هنوز هیچ قرارداد عملیاتی در زمینه اجرای پروژه منظومه‌های ماهواره‌ای با پژوهشگاه هوافضای ایران بسته نشده است و تمامی طرح‌ها فعلاً در مرحله تحقیق و پژوهش یا اجرای آزمایشی هستند. امیدواریم در این زمینه همکاری لازم به دستگاه‌های مختلف صورت گیرد تا برنامه‌های ملی برای طراحی منظومه ماهواره‌ای ایرانی محقق شود.

انتهای پیام/۴۱۴۴/پ