اسلام به دنبال تضمین شادی پایدار است

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، نهمین نشست علمی ـ تخصصی پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی با عنوان «راهکارهای شادی و نشاط در آموزه‌های دینی با تکیه بر معناشناسی فرح در قرآن» برگزار شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید مصطفی بهشتی استاد سطح عالی حوزه علمیه قم و تهران، در ابتدا مفاهیم شادی، نشاط، شادکامی در لغت و از نگاه دانش روانشناسی را مورد تحلیل اجمالی قرار داد.

وی شادی را «تجربه خوشی» و شادکامی را «احساس خوشی» معرفی کرد و سپس به معناشناسی لغوی واژگان قرآنی مرتبط با این مفاهیم پرداخت.

واژگان مورد بحث در این نشست عبارت بودند از سُرور (امر خالی از حزن)، بَهجه (ظهور سرور)، بشارت (خبر مسرّت بخش که چون کسی آن را بشنود اثر آن در پوست صورتش آشکار می‌گردد)، فرح (گسترده شدن سینه به‌وسیله لذتی زودگذر)، مَرَح (شدت فرح به نحوی که از حد بگذرد و سبب تبختر شود)، بَطَر (از حد گذشتن مرح)، اَشِر (خوشحالی تؤام با افاده و تکبر)، نشاط (شادابی و سرزندگی که در مقابل کسالت و رخوت است)، نَضرَه (حُسن و رونق) و ضِحک (انبساط وجه و لبخند) و نیز واژگان مخالف آن‌ها یعنی حزن (خلاف سرور)، غم (سبب انقباض قلب)، همّ (حزنی که انسان را ذوب می‌کند)، بَثّ (حزن شدید که شدّت آن باعث شده دارنده‌اش نتواند آن را بیان کند)، کَرب (غم شدید)، حَسره (غمی که به سبب از دست رفتن فایده‌ای تجدید می‌شود) و اَسَف (حسرت توأم با غضب یا غیظ).

بهشتی با اشاره به اینکه در میان تمامی این واژگان، ریشه فرح از فراوانی بیشتری در قرآن برخوردار است و از طرفی بیشتر کاربردهای آن در قرآن مورد نکوهش قرار گرفته است، به یک سؤال اساسی پاسخ داد که آیا اسلام اساساً با شادی مخالف است؟

وی در پاسخ با بررسی معناشناسانه واژه فرح در قرآن گفت: معنای این واژه، شادی صِرف نیست؛ بلکه مؤلفه‌های معنایی فرح، شامل سرور و فخر به‌صورت توأمان است. فخر به معنای «برتر دانستن خود به خاطر داشتن امتیازی ویژه است» که اگر ریشه حقیقی داشته باشد، پسندیده است، لذا قرآن کریم در آیه ۵۸ سوره یونس درباره فرح پسندیده می‌فرماید: قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِک فَلْیفْرَحُوا هُوَ خَیرٌ مِمَّا یجْمَعُونَ؛ «بگو به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند؛ که این، از تمام آنچه گردآوری کرده‌اند، بهتر است!» اما اگر فرح، ریشه خیالی (اِختیال) یا نکوهیده (تکبر و غرور) داشته باشد، ناپسند خواهد بود و از آنجا که انسان در بسیاری از رفتارهای خود با فرح ناپسند که ریشه در تکبر و فخر فروشی دارد، مواجه است، قرآن کریم در بیشتر موارد (۱۸ مورد) به نکوهش فرح و در ۴ مورد به فرح پسندیده و شایسته پرداخته است پس نمی‌توان گفت، هر نوع شادی به طور مطلق در اسلام، نکوهش شده و اساساً اسلام با شادی مخالف است.

وی در ادامه به ارزشمندی شادی از نگاه قرآن و روایات پرداخت و بر این اساس شادی را عنصری کلیدی در چهار بُعد فردی، خانوادگی، اجتماعی و حاکمیتی معرفی کرد و سپس شادی را بر اساس آموزه‌های دینی به دو بخش شادی‌های پایدار و مثبت و شادی‌های ناروا، ناپایدار و منفی تقسیم و بیان کرد که مخالفت اسلام با برخی شادی‌ها و اِعمال محدودیت‌هایی در این زمینه، به معنای مخالفت با شاد زیستن مردم نیست؛ بلکه به دلیل تأمین و تضمین شادی پایدار آینده است.

بهشتی در پاسخ به این سؤال که گریه بر امام حسین (ع) چه نوع سُروری است؟ جواب داد: اگر یک لایه به جلو برویم و در مورد حقیقت شادی و حزن صحبت کنیم، شادی یعنی انبساط خاطر و حزن یعنی انقباض خاطر، حال شما خودتان قضاوت کنید آیا لزوماً هر وقت گریه می‌کنید (چه برای امام حسین (ع) و چه در مورد مسئله‌ای دیگر)، انقباض خاطر ایجاد می‌شود یا در برخی موارد، انبساط خاطر ایجاد می‌شود؟ قطعاً در برخی موارد، انبساط خاطر ایجاد می‌شود که گریه بر امام حسین (ع) هم این‌گونه است یعنی باطنش شادی است و سبب انبساط خاطر می‌شود.

این پژوهشگر عرصه دینی در قسمت پایانی مباحث خود به ارائه بخشی از راهکارهای شادی‌بخش در زندگی انسان اشاره کرد و ازجمله این راهکارها، باورهای صحیح و استوار، رفتارسازی خیر محور، ایجاد هیجانات لحظه‌ای شایسته، شادمان سازی دیگران (افراد، خانواده، فرزندان، کودکان، بینوایان و ...) و بهره‌مندی از لذت‌های مادی مشروع (مانند تحرک و ورزش، لذت لامسه، لذت بینایی، لذت خوراکی، لذت جنسی، استحمام و خواب) را با استناد به آیات و روایات اهل‌بیت (ع) تبیین کرد.

انتهای پیام/۴۰۴۰/