آموزش و پرورش باید عاری از نگاه سیاسی باشد/ نقش تکنولوژی در تعلیم و تربیت

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، یازدهمین جلسه از سلسله نشست‌های «روایت قرن» در مرکز مطالعات راهبردی ژرفا وابسته به معاونت فرهنگی اجتماعی سپاه پاسداران برگزار شد. حجت‌الاسلام فیضی‌پور، استاد دانشگاه فرهنگیان قم به تبیین موضوع «فراز و فرود نظام تعلیم و تربیت اسلامی در سده اخیر» پرداخت. در ادامه گفت‌وگوی آنا با این استاد دانشگاه را می‌خوانید:

آنا: نقش تکنولوژی را در تحول تعلیم و تربیت چطور ارزیابی می‌کنید؟

فیضی‌پوری: تکنولوژی‌های آموزشی در امر تعلیم و تربیت سیری تکاملی را طی کرده‌اند، در مقطعی استفاده از تخته سیاه یک تکنولوژی آموزشی محسوب می‌شد اما امروزه پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها نیز عطش انسان را برطرف نمی‌کند بنابراین می‌توان گفت در عرصه آموزش با انفجار تکنولوژی روبه‌رو هستیم، اتفاقی که انفجار انتظارات در جامعه را نیز به دنبال داشته است. امروز مانند گذشته تخته سیاه کاربرد آموزشی ندارد اما باید مراقبت کنیم که غرق در تکنولوژی نشویم، در عین حال باید بپذیریم که آموزش در حال جهانی شدن است، البته نباید تسلیم و بنده تکنولوژی شویم، باید تعادل را حفظ کنیم و تکنولوژی را برای احقاق اهداف خود به کار بگیریم.

آنا: اساسی‌ترین راهکار رفع معضلات آموزش و پرورش چیست؟

فیض‌پور: لازمه رشد آموزش و پرورش به کارگیری نیروهای مجرب و متخصص است، آموزش و پرورش باید عاری از نگاه سیاسی باشد، کادر مدیریتی وزارت آموزش و پرورش نباید از میان اعضای ستادهای انتخاباتی روسای جمهور و نمایندگان مجلس انتخاب شوند. پیشنهاد ما این است که آموزش و پرورش تحت نظر شخص ولی فقیه اداره شود تا تحت تأثیر جریانات سیاسی قرار نگیرد به زعم بنده اهمیت آموزش و پرورش بیش از برخی نهادی‌هایی است که در حال حاضر ذیل نظر حاکمیت اداره می‌شوند همچنین سیاست‌گذاران باید ذائقه مخاطب را بشناسد تا روش‌های آموزشی آن‌ها از سوی جامعه پس زده نشود.

آنا: دولت سیزدهم چه رویکردی را باید در مواجهه با آموزش و پرورش اتخاذ کند؟

فیضی‌پور: با توجه به شناختی که بنده از روحیات رئیس جمهور منتخب دارم، معتقدم ایشان کارها را در عرصه‌های مختلف به خصوص آموزش و پرورش به درستی پیش خواهد برد، البته بنده از اطرافیان و طرفداران رئیسی می‌خواهم که فردی را به ایشان تحمیل نکنند و اجازه دهند که حجت‌الاسلام رئیسی افراد را بر اساس مشورت کارشناسان امر انتخاب کنند.

آنا: دولت سیزدهم با چه چالش‌هایی برای مدیریت آموزش و پرورش مواجه است؟

فیضی‌پور: دولت سیزدهم با چالش‌های متعددی در مواجهه با مسئله آموزش و پرورش روبرو است. یکی از مهم‌ترین موانع رشد و تعالی آموزش و پرورش، اعمال نفوذ جریان‌های سیاسی و برخی از نمایندگان مجلس برای به کارگیری نیروهای نزدیک به آنها در مناصب آموزش و پرورش است. چالش بعدی کادرسازی ضعیف در ساختار آموزش و پرورش است، در مقطعی بسیاری از وزرا، استانداران و صاحب منصبان کشوری از میان معلمان انتخاب می‌شدند اما در سال‌های اخیر کادر آموزش و پرورش تا حدی تضعیف شد که وزیر نیز سابقه معلمی ندارد و مدیران آموزش و پرورش از قشر معلمان انتخاب نشدند.

جهان‌بینی فرهنگی دولت‌ها نیاز به اصلاح دارد اگر قوه مجریه قصد ایجاد تحول حقیقی در ساختار آموزش و پرورش و اجرای صحیح مأموریت خود را دارد، باید به جایگاه و شأن اجتماعی معلمان ارج نهد تا دید جامعه نسبت به این قشر خدوم اصلاح شود. دیدگاه مصرفی که معلم و آموزش و پرورش وجود دارد، باید اصلاح شود، این وزارت‌خانه مأمن رشد و تعالی نیروی انسانی کشور در همه رده‌ها است بنابراین ابتدا باید مشکلات معیشتی معلم‌ها را رفع کنیم تا آن‌ها به درستی به وظایف خود بپردازند. در گذشته تمام استان‌ها کشور به آموزش معلم‌ها می‌پرداختند به زعم بنده بهترین دوره تربیت معلم نیز همان مقطع بود. مدتی بعد در سال 1386 طرح تشکیل مجتمع پیامبر اعظم مطرح شد و بعد از آن در سال 1390 دانشگاه فرهنگیان تأسیس شد. معتقدم آموزش و پرورش و دانشگاه فرهنگیان اقبالی کوتاهی داشت؛ چرا که در دولتی فاقد اعتقادات دینی قوی به بهره‌برداری رسید و با چالش‌های جدی مواجه شد.

چالش بعدی تبدیل وضعیت مدرسان این دانشگاه به عضو هیئت علمی است به اعتقاد بنده احکام اساتید این دانشگاه همچون گذشته باید تحت عنوان مدرس صادر شود و ذیل نظارت وزارت علوم قرار نگیرند، کادر علمی دانشگاه باید از معلم‌ها باشند و وزارت علوم در انتخاب آن‌ها دخیل نباشد. ساختار فعلی دانشگاه را یکی از موانع اصلی رشد آن می‌دانم. ضرورت تأسیس و بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه فرهنگیان اجتناب ناپذیر بود، شاید در گذشته جذب معلم دیپلم یا فوق دیپلم نیاز دانش‌آموز را رفع می‌کرد اما امروزه اینطور نیست و باید نیروهای تحصیل کرده وارد چرخه آموزش کشور شوند، البته باز هم تأکید می‌کنم که معتقدم ساختار این دانشگاه نباید تابع وزارت علوم باشد، بلکه باید مطابق اقتضائات خاص امر تعلیم و تربیت اداره شود.

آنا: سیر تکامل تربیت معلم در ایران چگونه بوده است؟

فیضی‌پور: سال 1298 هجری شمسی نخستین دارالمعلمین کشور تأسیس شد که مدتی بعد به دارالمعلمین عالی تبدیل شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تربیت معلم در قالب دو ساختار دانش‌سراها و مراکز تربیت معلم دنبال شد، برخی از دانشجویان بعد از پایان تحصیلات دوره راهنمایی به دانش‌سراها می‌آمدند و گروهی دیگر بعد از اخذ گواهی پایان تحصیلات دبیرستان در مراکز تربیت معلم ادامه تحصیل می‌دادند، معلمان دوره ابتدایی از دانش‌سرا و دبیران دوره متوسطه از مراکز تربیت معلم فارغ‌التحصیل می‌شدند، دانشگاه‌ها نیز برای جذب معلم سهمیه مجزا داشتند.

آنا: اصلی‌ترین مؤلفه‌ای که موجب شکل‌گیری دانشگاه فرهنگیان شد را چه می‌دانید؟

فیضی‌پور: واقعیت میدانی آموزش و پرورش حاکی از این واقعیت بود که مراکز تربیت معلم دیگر پاسخگوی نظام تعلیم و تربیت کشور نیست. معلم با مدرک تحصیلی کاردانی توان رفع نیاز کشور را نداشت و دست کم احتیاج به تربیت معلمانی با مدرک تحصیلی کارشناسی داشتیم، البته آموزش ضمن خدمت نیز یکی از راهکارهای مطرح بود اما این نوع آموزش آفات خود را دارد بنابراین وجود دانشگاه فرهنگیان ضروری است، مدیریت آن نیاز به بازنگری دارد.

آنا: نقش تقویت امکانات زیربنایی در بهبود عملکرد دانشگاه را مؤثر می‌دانید؟

فیضی‌پور: یکی از مشکلات دانشگاه فراهم نبودن زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه امر تعلیم و تربیت کشور است، برای مثال دانشگاه فرهنگیان فضای فیزیکی مناسبی برای اسکان، تعلیم و تربیت معلمان در اختیار ندارد به زعم بنده رفع این مشکلات تا حد زیادی در بهبود عملکرد دانشگاه تأثیر خواهد داشت، البته رفع مشکلات این دانشگاه نیاز به مدیر از بدنه خود دارد تا چالش‌های مدیریت آن را به خوبی بشناسد.

آنا: دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی وزارت علوم برای این دانشگاه کارساز است؟

فیضی‌پور: دستورالعمل‌های نادرست چالش بعدی دانشگاه است، برای مثال اعلام کردند که رئیس این دانشگاه باید دارای مرتبه علمی «استادتمام» باشد! دانشگاهی که فقط 10سال از عمر آن می‌گذرد چطور امکان تربیت نیروی استاد تمام را داشته است؟! بنابراین این دستورالعمل‌های غلط در عمل دانشگاه را تضعیف کردند.

آنا: صرف داشتن توانایی علمی برای احراز شغل معلمی کافی است؟

فیضی‌پور: دانشگاه فرهنگیان برای تربیت صحیح نیرو باید مدیر امور استان‌های توانمندی داشته باشد، این مدیر باید بداند آموزش و پرورش سالانه به چند نفر پرسنل جدید احتیاج دارد، وی باید ظرفیت استان‌های مختلف را بشناسد تا معلمان تخصصی در بهترین استان تحصیل کنند و آماده تدریس شوند.

معتقدم در تربیت و انتخاب معلمان شاخص های اخلاقی، رفتاری و... بیش از شاخص‌های علمی باید مورد توجه قرار بگیرند؛ چرا که معلم باید الگوی جامعه باشد، قائل نیستیم که معلم باید خالی از اشکال باشد اما حسن‌های بیش از ضعف‌هایش به چشم بیاید بنابراین به زعم بنده همانطور که استخدام خلبان‌ها، نظامی‌ها و... ضوابط خاصی دارد، باید معلم‌ها نیز بر اساس مؤلفه‌ها سختگیرانه‌تری به کارگیری شوند اگر به دنبال تربیت جامعه‌ای نظم پذیر هستیم ابتدا باید معلمان این جامعه به درستی آموزش ببینند؛ چرا که معلم یک نسل را تربیت می‌کند اگر می‌پذیریم که انسان اشرف مخلوقات است، باید وظیفه تربیت او را نیز به اشخاصی با ویژگی‌هایی منحصر به فرد بسپاریم.

آنا: راه‌کار رفع مشکلات دانشگاه را در چه می‌دانید؟

فیضی‌پور: مسیر تاریخی تربیت معلم در ایران باید براساس ویژگی‌های همان دوره تاریخی مورد ارزیابی قرار بگیرد، برای مثال در دوره‌های طاغوت نیز معلمان ارزشمندی به کشور معرفی می‌شوند، البته معیارهای سنجش ما باید بر اساس شرایط آن مقطع تعیین شوند تا این واقعیت را بپذیریم.

دانشگاه فرهنگیان و اسلاف آن به طور قطع در نظام تعلیم و تربیت کشور مؤثر بوده‌اند اما تأثیر 100درصد نداشته اند و برخی از مشکلات همچنان باقیمانده است. نقطه ضعف هر دو دوره مدیریت فعلی و سابق در آموزش و پرورش به کارگیری نیروهای خارج از سازمان در مناصب دانشگاه فرهنگیان است. هنگامی که فرد مسئله را نشناسد، دست به اقدامات اشتباه می‌زند، برای مثال مدیری اقدام به توسعه و راه‌اندازی رشته مانند فقه می‌کند! در حالی که این رشته علیرغم تمام محاسن خود مورد نیاز ساختار آموزش و پرورش نیست، نیاز آموزش و پرورش معلم دینی مجرب است، فقیه و مجتهد به کار کشور نمی‌آید به همین جهت رشته‌هایی مانند علوم قرآن، فلسفه و حکمت اسلامی مورد نیاز ساختار آموزش و پرورش است بنابراین نخستین شاخصه مدیران دانشگاه باید آگاهی آن‌ها از مسائل باشد که حاصل نمی‌شود مگر این که خود عضوی از این مجموعه باشند.

انتهای پیام/4021/