کرونا در ایران به اندازه یک‌ سال قد کشید!

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، صبح 30 بهمن سال 1398، بسیاری از ما در حال انجام کارهای روزمره خود بودیم. حال‌وهوای عید در شهرها ملموس بود و بازاریان مشغول آماده‌سازی برای نوروز 99 بودند. اخبار آن شب اما همه چیز را برای مدتی نامعلوم تغییر داد.

در روزهای پیش از تاریخ مزبور وجود بیمار مبتلا به کووید-19 به طور رسمی در کشور رد می‌شد؛ اما اینجاوآنجا زمزمه‌هایی به گوش می‌رسید تا سرانجام در این تاریخ مراجع معتبر اعلام کردند که موارد ابتلا به این ویروس در کشور دیده شده است. شیوع کرونا به صورت دومینویی ادامه یافت و با تأسف همچنان ادامه دارد. در ابتدا نقدهای زیادی به مدیریت کشور وارد شد؛ اما حتی بدبین‌ترین منتقدان نیز باید بپذیرند که ایران تنها کشوری نبود که غافلگیر شد. سایر کشورها یکی پس از دیگری درگیر این بیماری شدند تا مشخص شود این ناآمادگی در سطح جهانی وجود داشته است. ویروس کرونای جدید با نام علمی SARS-CoV-2 در یک بازه زمانی کوتاه تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره عموم مردم جهان گذاشت و توجهات جهانی را به خود جلب کرد.

این مسئله بیش از هر چیزی نشان ‌داد بشر درس‌های کافی را از همه‌گیری‌های گذشته مانند سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) و سندرم تنفسی حاد شدید(SARS) نیاموخته است. همه‌گیری کووید-19  در حال حاضر در جهان گسترش یافته و دست‌وبال مردم را بسته است. واکسن در اقصی‌نقاط جهان تولید شده است اما همه توافق دارند که تا حصول ایمنی جمعی نمی‌توان ماسک‌ها را کنار گذاشت. شاید یکی از مسائلی که تحمل یک سال اخیر را دست‌کم برای نسل جوان ممکن ساخت  فناوری‌های دیجیتال بوده باشد.

با این وجود نقش این فناوری‌ها را نباید دست‌کم گرفت و به سرگرم‌سازی محدود ساخت. ما باید برای مقابله با کرونا یا هر تهدید دیگری بیش از هر چیز به علم و فناوری توسل بجوییم. یکی از این امکانات فناوری‌های دیجیتال، ارائه سرویس‌های پزشکی از راه دور یا «تله‌هلث» (tele-health) بوده است. در مواردی که بیمار باید تحت کنترل یا حتی قرنطینه باشد یکی از راه‌حل‌های اساسی و منطقی، سرویس پزشکی از راه دور است. دلیل این امر هم بدیهی است زیرا به هزاران نفر امکان غربال‌گری و مراقبت در خانه را می‌دهد. از سوی دیگر بیمارستان‌ها مهلت خواهند داشت تا برای درمان افرادی که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند خود را آماده سازند. در واقع بیشتر افرادِ مبتلا به کووید-19 می‌توانند دوره درمانی این بیماری را در خانه بگذرانند.

با این وجود نباید فراموش کرد که فناوری‌های دیجیتال هر صنعتی را متحول کرده و به طور توجه‌برانگیزی همه‌گیری اخیر باعث تسریع دیجیتالی شدن هر حوزه‌ای شده است. ما ایرانیان که هم از منظر دینی و اعتقادی و هم از لحاظ هویت فرهنگی، خود را یک درجه از کلاس جهانی بالاتر می‌پنداریم لازم است زودتر از همه متعهد شویم تا با خروج از بحران کووید-19 مدل‌های عادلانه و پایداری را برای مقابله با رویدادهای ناگوار مشابه بنا نهیم. بدین منظور باید قبل از هر چیز عبرت بجوییم، عبرت از اتفاق‌هایی که در دوران کووید-19 رخ داده است. در این گزارش بررسی خواهیم کرد که چه درس‌هایی را باید از بحران جهانی کرونا بیاموزیم.  

سرعت و اعتماد

اگر به سال قبل برگردیم، یکی از مهم‌ترین مسائلی که مدنظر خواهیم داشت این است که دست‌کم وقتی زمزمه یک همه‌گیری مطرح شده است، بیش از پیش احتیاط کنیم. برای مدتی کنترل‌های مرزی را افزایش دهیم. از سوی دیگر، این باور را ایجاد کنیم که صرف‌نظر از اختلاف‌ سلایق، باید در برابر یک مسئله انسانی منسجم برخورد کنیم.

طی سال گذشته این موضوع مشهود بود که در بحران‌های آتی تا چه میزان به یک «سیستم هشدار سریع» احتیاج داریم. این که ماهیت آن بحران چیست در مرحله بعد اهمیت دارد، مسئله اصلی این است که به موقع دست به کار شویم. بنابراین چه اصلِ موضوع تغییرات آب‌و‌هوایی ناگهانی باشد و چه یک بیماری همه‌گیر دیگر، باید به موقع بدانیم چه کارهایی را انجام دهیم و البته چه کارهایی را انجام ندهیم. بحران‌های جهانی آینده ممکن است از هر زمانی فرا برسند. به همین دلیل یک سیستم هشداردهنده مانند محصول سازمان بهداشت جهانی به نام «اپی-برین» (Epi-Brain) که مدل جامعی را برای همه‌گیری‌ها ارائه می‌دهد می‌تواند مفید باشد.

برخورداری از سیستمی که همه بتوانند به آن اعتماد کنند حیاتی است. فقط از طریق اعتماد است که شهروندان حاضر می‌شوند خود را قرنطینه ‌کنند یا فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند. متأسفانه تا ماه‌ها پس از شروع همه‌گیری در کشور شاهد بودیم که عده بسیاری حتی ماسک نمی‌زدند یا ویروس را غیرواقعی می‌خواندند.   

 دسترسی به اینترنت «بسیار» پرسرعت

بشر باید به سوی پزشکی از راه دور برود و این اجتناب‌ناپذیر است. تولید و فراهم کردن زیرساخت پزشکی برای میلیاردها نفر فعلاً ممکن نیست. در چنین شرایطی حتی اگر زیرساخت هم فراهم باشد، آموزش کادر درمان کافی معضل بعدی خواهد بود. پس باید واقع‌بینانه بپذیریم که همان‌طور که پزشکی از راه دور در عصر حاضر کلیدی است، دسترسی به اینترنت پرسرعت نیز مانند اکسیژن است. سال‌هاست که مددکاران اجتماعی در مورد دسترسی آنلاین بیماران سرطانی به داده‌های بهداشتی و برنامه‌های درمانی توصیه می‌کنند. اما کووید-19 نشان داد اکنون تمام بیماران حتی افرادی که از نظر مالی مشکل دارند نیز باید از این فناوری‌ برخوردار باشند.

البته بحث فراتر از این حرف‌هاست. برای مثال بدون فناوری در یک سال گذشته چرخ آموزش‌وپرورش کشور از حرکت باز می‌ایستاد و برنامه شاد با وجود تمام مشکلات و مصائب، غیرممکن را ممکن ساخت و تحصیل در تمام مدارج و مراحل ادامه یافت. دانشجویان در سراسر کشور بدون اینترنت و پهنای‌باند بالا قادر نیستند تحقیق کنند. خریدهای اینترنتی که جای خریدهای سنتی را گرفته است بدون اینترنت مقدور نبود. بنابراین از هر زاویه‌ای که نگاه کنیم دسترسی دیجیتال باید به عنوان یک ابزار مفید مانند برق و لوله‌کشی منزل لحاظ شود.

افزایش ظرفیت پزشکی

کووید-19 ضمناً به ما نشان داده است که کشورمان به افزایش ظرفیت مراقبت‌های ویژه نیاز دارد. متأسفانه بسیاری از کشورها مثل ما هستند و این مسئله اکنون چالشی آشکار برای دولت‌ها و رهبران جهان به شمار می‌آید. تاکنون تلفات کووید-19 دو الی سه درصد بوده است، تصور کنید اگر این رقم 50 درصد می‌بود چه فاجعه‌ای پیش می‌آمد و جهان نه تنها عملاً  از مسیر عادی خود انحراف می‌یافت بلکه به بیرون پرت می‌شد و چه بسا گونه بشر به ورطه خطر انقراض  می افتاد.

حتی اگر شمار بیمارستان‌های کشور را عادی فرض کنیم،  تعداد تخت‌های بیمارستان‌ها باید افزایش جدی داشته باشد. این میزان تخت‌ها کفایت نمی‌کند. سال گذشته بر اساس گفته مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان شاخص سرانه تخت‌ به ازاء هر هزار نفر جمعیت به طور متوسط در سراسر کشور ۱.۷۲ بود. این در حالی است که این رقم در ایالات متحده به ازای هر هزار نفر ۲.۹ تخت، چین ۴.۲، ایتالیا ۳.۴، اسپانیا ۳، آلمان ۸.۳ و ژاپن 13.4 است.

اخلاق و برابری

 پزشکی دیجیتال بخشی از چشم‌انداز انقلاب چهارم صنعتی است، جایی که ابزارهای هوش مصنوعی همه حرفه‌ها را متحول خواهد کرد. در عین حال، مراقبت‌های بهداشتی از پیچیدگی خاصی برخوردار است. دیگر قابل قبول نیست که ثروتمندان یا افراد دارای قدرت سیاسی به تنهایی از مواهب فناوری به خصوص در حوزه سلامت برخوردار باشند. از فردای روز پایان همه‌گیری اخیر باید تدابیری اندیشیده شود تا همه مردم بتوانند صرف نظر از رنگ، قومیت، ملیت، نژاد، فرهنگ و اعتقادشان از بهترین راهکارهای درمانی بهره‌مند شوند.

 رقابت اخیر در زمینه واکسیناسیون از این جهت خوب بود که افراد را به این مسئله سوق می‌داد که بهترین واکسن را تولید کنند اما اینکه کشورهای پیشرفته از واکسن بهتری استفاده کنند و کشورهای فقیر یا مظلوم از واکسن‌های تست‎نشده بهره ببرند یا واکسن‌های مجهول‌الهویه بر روی مردم کشورهای آفریقایی تست شود، امری قابل پذیرش نیست. از‌این‌رو باید اتحادی جهانی شکل گیرد تا بهترین واکسن در سراسر جهان تولید شود و به تمام مردم به شکل یکسان عرضه شود.

انتهای پیام/4160/پ