آموزش تکمیل‌کننده پازل پژوهش/ پیشرفت پرقدرت فناوری با تحقیق

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، پیش از ورود به بحث نقش پژوهش در پیشرفت علم و فناوری بهتر است تعریفی برای لغات دانش، علم و فناوری ارائه شود. اغلب لغات دانش و علم به جای یکدیگر به کار می‌روند و در مواردی معادل هم قرار می‌گیرند. علم و فناوری نیز در موارد متعدد در یک قالب بیان می‌شود. بنابراین ارائه تعریف درست از هر یک این سه لغت در فهم ارتباط میان بسیار مهم است. 

دانش چیست؟

دانش به اطلاعات و داده‌های یافت‌شده‌ای گفته می‌شود که توسط بشر از جهان هستی جمع‌آوری شده است. جهان هستی بخش کوچکی از کائنات است، بنابراین دانش موجود در آن بخش کوچکی از کل علم مطلق موجود در کائنات به شمار می‌رود. دانش از طریق مشاهده، تجربه و اندازه‌گیری به دست می‌آید و مقدمه و لازمه پژوهش است.

برای مثال تیکو براهه و کپلر با مشاهده به این نتیجه رسیدند که کره‌ای که به دور کره دیگری می‌چرخد، مدارش بیضی است و در زمان‌های مساوی نیز مسافت برابری را طی می‌کنند. این مشاهدات به‌عنوان دانش در نظر گرفته می‌شوند.

علم چیست؟

علم مجموعه‌ای از دانش سازمان‌یافته است که ارتباط میان داده را مدل‌سازی می‌کند. درواقع علم برای بخشی از دانشی که بشر به آن دست یافته، مدل ایجاد می‌کند. درواقع دانش وسیع‌تر از علم است، تنها بخشی از دانش را می‌توان مدل و مدون کرده و به علم تبدیل کرد. گفتنی است این علم با علم مطلق متفاوت است.

علم مطلق علمی است که در جهان آفرینش وجود دارد. علم ثابت نیست و با مرور زمان تکمیل‌ می‌شود یا تغییر پیدا می‌کند. با فراگیری علم بشر به بخشی از داده‌ها و اطلاعاتی دست پیدا می‌کند که تا پیش از آن به آنها پی نبرده بود. بدنه اصلی پژوهش استفاده از دانش و ساخت مدل برای آن است.

فناوری چیست؟

کاربرد عملی علم است و هدف آن ایجاد تولیداتی است که پاره‌ای از معضلات اجتماعی را حل کند و کیفیت زندگی بشر را بهبود ببخشد. در این مرحله بخشی از پژوهش‌های بنیادی به پژوهش‌های کاربردی تبدیل می‌شوند. فناوری بستر استفاده از علم برای اهداف علم است. تمامی علوم به فناوری تبدیل نمی‌شوند، درواقع بخشی از علوم که پتانسیل کاربردی شدن را دارند برای اهداف عملی و رفاه بشر به فناوری تبدیل می‌شوند.

علم فرایندی فکری، تحلیلی و عملی است که مطالعه نظامند ساختار و رفتار جهان فیزیکی و پدیده‌های طبیعی را از طریق مشاهده، جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها در قالب دانش، آزمایش و تدوین مدل در برمی‌گیرد.  به عبارت دیگر علم فرایندی است که به تدوین مدل منجر می‌شود، به گونه ای که بتوان محصولاتی را از طریق این مدل به دست آورد.

نقش پژوهش در دایره‌های دانش، علم و فناوری

تحقق تمام مراحل گفته‌شده مستلزم انجام انواع پژوهش‌هاست. درواقع تنها با انجام پژوهش می‌توان  پیشبرد دانش، علم و فناوری را ممکن کرد. به گفته حسن ظهور، رئیس کارگروه علمی جایزه مصطفی (ص) و مشاور رئیس فرهنگستان علوم ایران؛ جهان هستی به شکل یک کره در نظر گرفته می‌شود، شعاع این کره هر روز در حال افزایش است و به سوی بی‌نهایت پیش می‌رود. اگر علم مطلق را دایره‌ای با شعاع بی‌نهایت در نظر بگیریم.

وی می‌گوید؛ دایره‌ای دیگری به نام دایره دانش بشری درون دایره علم مطلق قرار دارد که شعاع آن بسیار کوچک و محدود بوده اما به لطف پژوهش همواره در حال افزایش است. دایره دانش بشری محاط دایره علم مطلق است و با وجود این که شعاع آن هر روز بزرگ‌تر می‌شود اما هرگز به دایره علم مطلق نمی‌رسد. در درون دایره دانش بشری دایره دیگری به نام دایره علم وجود دارد که محاط دایره دانش بشری بوده و از آن کوچک‌تر است.

به گفته مشاور رئیس فرهنگستان علوم ایران؛ درواقع با افزایش شعاع دایره علم بخشی از دانش موجود به علم تبدیل می‌شود. در درون دایره علم دایره فناوری قرار دارد که محاط دایره علم بوده و همواره کوچک‌تر از آن است. شعاع این دایره نیز به کمک پژوهش هر روز در حال افزایش است.

اهمیت درک معنا و مفهوم پژوهش

پژوهش و آموزش عامل افزایش شعاع دایره‌ها هستند. از طریق انجام پژوهش می‌توان دانش بشر، علم و فناوری را توسعه داد و از طریق آموزش این مفاهیم را به دیگران منتقل کرد. بنابراین نقش آموزش نیز به اندازه پژوهش در پیشرفت علم و فناوری مهم است. یافته‌های جدید باید از طریق چاپ مقاله، کتاب و ژورنال علمی مستندسازی شوند تا اشاعه پیدا کند و برای نسل‌های آینده نیز باقی بماند. 

درک معنا و مفهوم پژوهش، اهمیت آن برای عموم و به خصوص اهالی پژوهش یک ضرورت به شمار می‌رود. بنابراین انتقال معنا و مفهوم درست پژوهش به مردم، دانشجویان، استادان، دانش‌آموزان، معلمان، پژوهشگران و... از اهداف والای هفته پژوهش است.

انتهای پیام/4021/پ