سهم مسلمانان در اختراعات جهان/ از مسواک تا ماشین پرواز

به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنيان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، جوامع مسلمان نشان داده‌اند که در هرجایی از تاریخ که بستر علمی و فرهنگی مناسب بوده، تأثیراتی شگرف را از خود باقی می‌گذارند. وقتی به ریشه‌های یک زندگی مدرن و مواهب آن فکر می‌کنیم، نباید سهم این مشارکت‌ها را تماماً به کشورهای غربی اختصاص دهیم. آیا مسلمانان در اختراعات مهم بشریت، نقش داشته‌اند؟ بی‌تردید بله. در این گزارش بخش ناچیزی از این سهم را باهم مرور خواهیم کرد.

بینایی

بسیاری از مهم‌ترین پیشرفت‌ها در زمینه مطالعه اپتیک برای اولین بار در جهان اسلام کسب شده است. در حدود هزار سال پیش، ابن هیثم ثابت کرد که انسان‌ها اشیاء را از طریق انعکاس نور آنها و ورود نور به چشم می‌بینند و نظریه‌های اقلیدس و بطلمیوس مبنی بر اینکه نور از خود چشم ساطع می‌شود را رد کرد. این فیزیکدان بزرگ مسلمان همچنین پدیده اتاق تاریک را کشف کرد، که توضیح می‌دهد چگونه چشم، تصاویر را به دلیل اتصال بین عصب بینایی و مغز می‌بیند.

میل لنگ

بسیاری از اصول اتوماسیون مدرن برای اولین بار در جهان اسلام مورداستفاده قرار گرفتند، ازجمله سیستم تأثیرگذار میله اتصال لنگ که با تبدیل حرکت چرخشی به حرکت خطی، بلند کردن اجسام سنگین را با سهولت بیشتری امکان‌پذیر می‌کند. این فناوری که توسط بدیع‌الزمان جزری دانشمند ترک در قرن 12 کشف شد، در سراسر کره زمین مورداستفاده قرار گرفت و منجر به تولید همه‌چیز از دوچرخه تا موتور درون‌سوز گردید.

موسیقی

موسیقی‌دانان مسلمان تأثیر عمیقی در اروپا داشته‌اند. شارلمانی امپراتور غربی سعی در رقابت با موسیقی بغداد و کوردوبا داشت. از میان بسیاری از سازهایی که از طریق خاورمیانه به اروپا رسیده‌اند، می‌توان به عود و رباب اشاره کرد که به طریقی اجداد ویولن امروزی محسوب می‌شوند. گفته می‌شود گام‌های موسیقی مدرن نیز از الفبای عربی نشئت گرفته‌اند.

مسواک

در کتاب «1001 اختراع» آمده است حضرت محمد(ص) استفاده از اولین مسواک را در حدود سال 600 پیش از میلاد رواج داد. او با استفاده از شاخه‌هایی چوبی به نام میسواک (Miswak)، دندان‌های خود را تمیز می‌کرد!

جراحی

در حدود سال 1000 میلادی، پزشک مشهور ابوالقاسم زهراوی، پزشک مسلمان اَندَلُسی، یک دائره‌المعارف جراحی را در 1500 صفحه منتشر کرد که در 500 سال پس‌ازآن به‌عنوان مرجع پزشکی در اروپا مورداستفاده قرار می‌گرفت. در میان اختراعات مختلف این پزشک مسلمان، می‌‌توان به استفاده از روده تابیده تجزیه‌شدنی برای بخیه زدن زخم‌ها اشاره کرد. قابل‌ذکر است که تا پیش از آن به یک جراحی ثانوی برای برداشتن بخیه نیاز بود. گزارش شده است که وی همچنین اولین عمل سزارین را انجام داده و اولین انبر جراحی را ساخته است.

جبر

بی‌تردید نمی‌توان از علم و دانش در میان کشورهای اسلامی سخن گفت و از نقش ایرانیان چشم‌پوشی کرد. کلمه جبر از عنوان رساله محمد بن موسی خوارزمی، ریاضیدان مشهور ایرانی، كتاب «المختصر في حساب الجبر والمقابلة» که در قرن 9  منتشر شد، برگرفته شده است. این کتاب در کشورهای غربی به‌عنوان «کتاب استدلال و تعادل» ترجمه می‌شود. نظم جبری جدید وی، سیستمی متحد را برای اعداد گویا، اعداد غیرگویا و اندازه‌های هندسی برانداخت. همچنین الگوریتم نیز روش مورداستفاده وی بود و دانشمندان غربی‌ نام وی را بر این متد گذاشتند، هرچند چندان در برگردان آن موفق عمل نکردند!

الکل

از مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی که خصوصاً در این دوران کرونایی اخیر نقشی مؤثر در جلوگیری از گسترش شیوع همه‌گیری دارد، الکل است. الکل برای اولین بار توسط محمد بن زکریا رازی دانشمند ایرانی کشف شد. جرج سارتن، پدر تاریخ علم جهان، زکریا رازی را بزرگ‌ترین پزشک جهان اسلام در قرون‌وسطا می‌نامد. گفته می‌شود رازی کاشف جوهر گوگرد و نفت سفید نیز بوده است.

ماشین پرواز

عباس بن فرناس اولین کسی بود که برای ساخت ماشین پرواز تلاش کرد و فی‌الواقع موفق شد پرواز کند. او در قرن نهم میلادی، دستگاهی بالدار را طراحی کرد که تقریباً شبیه لباس پرندگان بود. فرناس در معروف‌ترین آزمایش خود در نزدیکی کوردوبا در اسپانیا، برای چند لحظه پرواز کرد، سپس به زمین افتاد و کمرش آسیب دید. احتمالاً طراحی‌های او الهام‌بخش هنرمند و مخترع مشهور ایتالیایی لئوناردو داوینچی و همچنین برادران رایت بوده است.

دانشگاه

در سال 859 یک شاهزاده خانم به نام فاطمه الفهری مشهور به ام‌البنینه، اولین دانشگاه مدرن جهان را که مدرک تحصیلی معتبر ارائه می‌کرد، در مراکش بنیان نهاد. خواهرش مریم نیز یک مسجد در مجاورت آن تأسیس کرد و مجموعه این دو بنا،  باهم به مسجد و دانشگاه قرویین تبدیل شدند. این مرکز به ما مسلمانان یادآوری می‌کند که یادگیری از سنت‌های نیکوی اسلامی است و داستان خواهران الفهری، الهام‌بخش زنان جوان مسلمان امروز در سراسر جهان می‌تواند باشد.

بیمارستان‌ها

مشابه الگوی بیمارستان‌هایی که امروزه می‌شناسیم، به همراه بخش‌ها و مراکز آموزشی، برای اولین بار در قرن 9 در مصر ساخته شد. اولین مرکز درمانی ازاین‌دست، بیمارستان احمد بن طولون بود که در سال 872 در قاهره تأسیس شد. بیمارستان طولون، مراقبت‌های بهداشتی رایگان را برای هرکسی که به درمان احتیاج داشت فراهم می‌کرد، سیاست و آموزه‌ای که از منش مسلمانان برای مراقبت از همه بیماران از هر طبقه و نژادی نشئت می‌گرفت. پس از قاهره، ساخت چنین بیمارستان‌هایی در سراسر جهان اسلام گسترش یافت.

انتهای پیام/4112/