هفت خوان صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران برای استفاده از تسهیلات/ وقتی صلاحیت اولویت نیست!

گروه‌ دانشگاه خبرگزاری آنا، یکی از مأموریت‌های اصلی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور حمایت از پژوهش‌های علمی و کمک به تولید دانش و فناوری‌های راهبردی است. با این حال بسیاری از فناوران و پژوهشگران از روند دشوار و طولانی ارائه تسهیلات و شرایط دشوار این نهاد برای اخذ حمایت گله می‌کنند. میزان رضایت پایین دانشمندان و محققان از صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران که قشر مورد هدف این صندوق به شمار می‌رود،‌ لزوم ایجاد اصلاح و تغییر در راه‌ و روش این نهاد را نشان می‌دهد. بسیاری از محققان شرایط اخذ حمایت را دشوار و نامعقول می‌دانند که در برخی موارد به ضرر پژوهشگر تمام می‌شود.

شرایط لازم برای دریافت حمایت از طرح‌های پژوهشی چیست؟

حمایت از طرح‌های پژوهشی بنیادی و کاربردی پژوهشگران با هدف کمک به پیشبرد مرزهای دانش و حل مسائل اساسی کشور و بر اساس اولویت‌های علمی کشور انجام می‌شود. این طرح‌ها در شاخه‌های مختلف علوم در چارچوب حیطه‌ها و اولویت‌های پژوهشی اعلام شده و توسط کارگروه‌های تخصصی صندوق انجام می‌شود.  پذیرش پروپوزال طرح‌های پژوهشی  سه بار در سال انجام می‌شود.

براساس آیین‌نامه صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور؛ شرایط مورد نیاز برای دریافت حمایت از طرح‌های پژوهشی به شرح زیر است:

• مجری طرح پژوهشی باید دارای مدرک دکتری و عضو هیئت علمی رسمی یا پیمانی دانشگاه یا  پژوهشگاه باشد.

• دانشجویان و یا فارغ‌التحصیلان غیر هیئت علمی می‌توانند به عنوان همکار طرح مشارکت داشته باشند.

• پروپوزال ارسالی نباید کاملا شبیه به رساله دکتری دانشجویان باشد.

• پروپوزال ارسالی نباید پیش از این به عنوان طرح پژوهشی انجام شده باشد.

• هر مجری در یک زمان فقط می‌تواند یک طرح پژوهشی در حال اجرا داشته باشد و تا خاتمه آن طرح و انجام کامل تعهدات امکان ارسال طرح جدید وجود ندارد.

شرایط لازم برای دریافت حمایت از طرح‌های پسادکتری چیست؟

حمایت از طرح‌های پسادکتری بنیادی و کاربردی پژوهشگران با هدف کمک به پیشبرد مرزهای دانش و حل مسائل اساسی کشور بر اساس اولویت‌های علمی کشور در شاخه‌های مختلف علوم در چارچوب حیطه‌ها و اولویت‌های پژوهشی اعلام شده توسط کارگروه‌های تخصصی صندوق انجام می‌گیرد. پذیرش پروپوزال‌ها سه بار در سال انجام می‌شود.

براساس آیین‌نامه صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور؛ شرایط مورد نیاز برای دریافت حمایت از طرح‌های پسادکتری به شرح زیر است:

• مسئول طرح پسادکتری باید با مرتبه علمی حداقل دانشیار و دارای حداقل پنج مقاله معتبر در سه سال اخیر باشد.

• پژوهشگر پسادکتری  باید دارای مدرک دکتری  در سه سال اخیر باشد.

• پژوهشگر پسادکتری دارای سه مقاله ISI با ایمپکت بالای یک باشد، (برای رشته‌های علوم انسانی مقاله ISC قابل قبول است).

• پژوهشگر پسادکتری شاغل نباشد.

• دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان غیرهیئت علمی می‌توانند به عنوان همکار طرح مشارکت داشته باشند.

• پروپوزال ارسالی نباید قبلاً به عنوان طرح پژوهشی انجام شده باشد.

به نام دانشجو به کام استاد

شرایط خاصی که صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور برای ارائه تسهیلات و بسته‌های حمایتی به دانشمندان و محققان گذاشته، در برخی موارد کاملا به ضرر دانشمند و محقق اصلی طرح تمام می‌شود. یکی از کاربران توئیتر با اشاره به این که وجود صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران ایده خوبی است اما به بدترین شکل اجرا می‌شود، نوشت: یکی از اهداف این نهاد حمایت از پایان‌نامه‌های ارشد و رساله‌های دکتری است تا دانشجو بدون دغدغه مالی درس بخواند. 

این کاربر در ادامه با اشاره به نحوه اخذ تسهیلات این صندوق توضیح داد: دانشجو ثبت‌نام می‌کند، پروپوزال می‌نویسد، تمام کارها و اقدامات را تا تصویب طرح انجام می‌دهد، قرارداد به نام استاد منعقد می‌شود و سهم مالی استاد و دانشجو مشخص می‌شود، دانشجو طرح را انجام می‌دهد و از آن دفاع می‌کند و پول‌ها نیز به استاد داده می‌شود. 

بدین ترتیب پژوهشگر نه‌تنها باید با شرایط دشوار اخذ حمایت کنار بیاید بلکه توانایی اعتراض به استاد را نیز ندارد. مهدی سلیمیان، دبیر اتحادیه مهندسی مواد در این باره می‌گوید؛ حمایت این صندوق شرایط بسیار خاصی دارد و  مجری طرح حتما باید عضو هیئت علمی باشد، بنابراین مختص دانشجویان پسادکتری و  هیئت علمی است. محدودیت در بحث حمایتی ایرادی ندارد زیرا باعث افزایش سطح حمایت می‌شود اما حمایت نباید پروتکل‌های سنگینی داشته باشد که توانایی اخذ حمایت را از پژوهشگر صلب کند.

گرید دانشگاهی، محور انتخاب فناور و پژوهشگر نیست

به گفته وی؛ واقعیت امر این است که فناوران و پژوهشگران تنها دانشجویان پسادکتری نیستند، در مقطع کارشناسی ارشد و کارشناسی نیز دانشجویانی داریم که اگر حمایت بشوند، قادر به ارائه و اجرای طرح‌های خوبی هستند. نکته اصلی این است که محور فناور و پژوهشگر بودن را نباید گرید دانشگاهی قرار داد. باید روند داوری درستی  طراحی شود تا دانشجوی کارشناسی نیز بتواند حمایت بگیرد. وقتی طرح ایده‌ال است، چرا مقطع تحصیلی فرد باید مانع از گرفتن حمایت شود؟ این مسئله نیاز با تجدیدنظر است تا عادلانه‌تر شود.  اگر صحبت از حمایت از پژوهشگران و فناوران است باید چارچوبی برای همه دانشجویان از هر مقطعی ایجاد شود.

سلیمیان می‌گوید؛  حمایت‌های این سازمان مختص طرح‌های خاص و دانشجویان پسادکتری است که سطح حمایتی VIP  معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از پژوهش‌ها به شمار می‌رود.  بیشتر حمایت‌های این صندوق از دانشمندان دانشگاه‌های رتبه برتر کشور انجام می‌شود که بازه محدودی به شمار می‌رود. بسیاری از دانشگاه‌های کشور در طبقه‌بندی گرید دو این صندوق قرار می‌گیرند و حتی دانشجویان پسادکتری این دانشگاه‌ها نیز نمی‌توانند از حمایت‌های این صندوق استفاده کنند، این امر بی‌عدالتی است.

به گفته دبیر اتحادیه مهندسی مواد؛ دانشگاه‌های استان‌های محروم در مقایسه با دانشگاه‌های برتر در گریدهای پایین‌تری قرار می‌گیرند، بنابراین در برخی موارد ممکن است حمایت‌ها شامل طرح‌های دانشجویان آنها نشود. در حالی که این دانشجویان درک بهتری از منطقه و نیازهای آن دارند و  حمایت از طرح‌های آنها می‌تواند زمینه‌ساز اتفاقات بهتری برای منطقه شود.  طبقه‌بندی دانشگاه‌ها نیز به اصلاح نیاز دارد، اگر هدف حمایت از فناوری و پژوهش است،  عدالت باید رعایت شود و حمایت‌ها شامل حال همه دانشجویان کشور شود. به جای تعیین گرید در دانشگاه‌ها و مقطع تحصیلی و استان در  روند داوری عادلانه تجدیدنظر شود.

سعید موسوی دبیر اتحادیه  مهندسی مکانیک با اشاره به روند طولانی و دشوار اخذ حمایت از  صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور می‌گوید؛  وقتی طرح یا پژوهشی مورد حمایت این صندوق قرار می‌گیرد، بدین معناست که در سطح کشوری پذیرفته شده است، بنابراین سختگیری در اخذ آن لازم است اما سازوکار این حمایت‌ها به اصلاح نیاز دارد. حمایت‌ها می‌تواند در چند مرحله انجام شود، مانند حمایت‌های پارک علم و فناوری که در چند فاز و به صورت تدریجی به شرکت‌ها داده می‌شود. این نوع حمایت باتوجه به میزان موفقیت و اثربخشی طرح بیشتر و بیشتر می‌شود. اگر حمایت این صندوق نیز به همین شکل صورت بگیرد، نتیجه مثبت‌تری خواهد داشت.

چرا دانشمندان به سراغ صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران نمی‌روند؟

به گفته سلیمیان؛ یکی از دلایل جذب نشدن دانشمندان و پژوهشگران به  این صندوق، فرایند اخذ حمایت است. فناور به قدری درگیر بوروکراسی اداری می‌شود که بعد از مدتی  قید گرفتن حمایت را می‌زند. فرایند داوری  طرح نباید مشقت و رنج برای فناور و پژوهشگر به همراه بیاورد. به همین دلیل بیشتر محققانی که اقدام به اخذ حمایت می‌کنند، بعد از مدتی عطای آن را به لقایش می‌بخشند. اگر حمایت خوبی از دانشجوی دکتری انجام نشود، انگیزه‌ای برای اتمام پروژه یا رساله دکتری همراه با دستاورد علمی نخواهد داشت. 

وی می‌گوید؛ اگر صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور بتواند رسالت خود در مبلغ حمایتی و نحوه ارائه حمایت را به خوبی انجام دهد، صندوق پربازدهی خواهد بود اما اگر در تصویب پروژه‌ها و حمایت‌ها کم‌کاری کند، بازدهی منفی  برای جامعه خواهد داشت زیرا نه‌تنها از پژوهشگران و دانشمندان حمایت درستی نکرده بلکه حقوق کارکنان آن از دولت گرفته شده است.

تا رسیدن به هدف چقدر فاصله است؟

پژوهشگران، فناوران و محققان همواره از سازوکار پیچیده و دشوار اخذ حمایت از صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور گلایه داشتند. این ساختار ناکارامد در برخی موارد باعث می‌شد که پژوهشگر عطای گرفتن تسهیلات را به لقایش ببخشد و طرح یا پروژه را به طور کامل کنار بگذارد. محققان و دانشمندان زیادی در کشور وجود دارند که موفق به کسب تسهیلات حمایتی این صندوق برای پیشبرد طرح‌های خود نشده‌اند. در حالی که مأموریت اصلی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور حمایت متوازن از تحقیقات و کمک به تولید دانش و فناوری‌های راهبردی برای تحقق جهان پایدار با اتکا به مبانی معرفتی و سرمایه‌های علمی کشور قید شده است اما به نظر می‌رسد این صندوق تا تحقق این امر فاصله بسیاری دارد.

انتهای پیام/4021/