علی فرقانی:انجمن‌های علمی موجب رشد سطح کیفی فعالیت‌های پژوهشی می‌شوند/ امیرکافی: جای خالی شرکت‌های دانش‌بنیان در علوم پزشکی احساس می‌شود

به گزارش خبرنگار حوزه تشکل‌های دانشگاهی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، با توجه به اهمیت ترویج علم برای توسعه کشور در بخش‌های مختلف و عدم توجه کافی نهادهای متولی در پیش‌گیری از پرداخت سطحی به ترویج و توسعه علم در جایگاه حقیقی آن، خبرگزاری آنا را بر آن داشت تا در راستای سیاست ذاتی خود در سلسله گفتگوهایی پای صحبت دانشجویان نخبگان بنشیند و با ارائه راهکارهایی به مسائل و چالش‌های «ترویج علم» در دانشگاه‌ها بپردازد.

بیشتر بخوانید:

«ترویج علم» نیاز به مشارکت همگانی دارد

در این گفتگو میزبان دو تن از فعالان انجمن‌های علمی دانشجویی بودیم، امیرکافی دبیر انجمن‌های علمی پزشکی کشور و علی فرقانی دبیر انجمن علمی کارآفرینی دانشگاه شهید بهشتی؛ که در ادامه مشروح گفتگوی خبرگزاری آنا با شرکت‌کنندگان در این نشست را می‌خوانید.

آنا: وضعیت کلی علم و فعالیت‌های علمی در دانشگاه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

امیر کافی: طی سالیان اخیر با توجه به چرخش کلی کشور به تولید گسترده علم مقداری بستر بهتری برای مقاله‌نویسی، پژوهش و فعالیت‌های اجتماعی فراهم‌شده است، اما هنوز باحالت ایدئال خود فاصله دارد. مشکلات متعددی وجود دارد که اگر حل شوند دانشجویان انرژی و تمایل زیادی نسبت به فعالیت‌های علمی دارند و با حمایت‌های بیشتر مادی و معنوی این انرژی زیاد می‌تواند در بستر مناسب‌تری قرار بگیرد.

همچنین جای خالی استارت‌آپ‌های حوزه سلامت متناسب بافرهنگ کشور حس می‌شود که باید به آن توجه کرد. همین‌طور لازم است دانشگاه‌های علوم پزشکی ارتباط بیشتری را با جامعه داشته باشند و فعالیت‌های اجتماعی به‌ویژه پیشگیری را بر درمان ترجیح بدهند.

علی فرقانی: خوشبختانه در حوزه دانشگاه‌های وزارت علوم رشد دانشجوها و فرایند علمی سرعت بالایی دارد و از طرفی هم متأسفانه رشد سریع خوب نیست چراکه بسترها و زیرساخت‌های لازم آن وجود ندارد و باعث بروز مشکلاتی می‌شود. همچنین خوشبختانه از سال ۹۲ تا الآن رویکرد دانشگاه‌های دولتی به سمتی رفته است که روند فعالیت‌های علمی تسهیل و زودتر به نتیجه برسد؛ اما این رویکرد یک استراتژی بلندمدت است که با چالش‌هایی روبه‌رو است، به‌طوری‌که بعضاً زیرساخت‌ها توسط برخی از مسئولین رعایت نمی‌شود و دستخوش بازیچه‌های شخصی می‌شوند.

یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف در دانشگاه‌های دولتی این است که واژه‌های کسب کار، استارت‌آپ یا کارآفرینی را زود مطرح‌شده، چراکه برخی از مسئولین دانشگاه هنوز شناخت کامل و کافی از آن‌ها ندارند.

آمار مقالات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد ایران کشوری در حال رشد است اما به نظرم دانشگاه محلی برای تولید صرف مکتوبات و کاغذبازی نیست، مخصوصاً در رشته‌های مهندسی که بسیار ضعف داریم به جای کاغذبازی باید به سمت تولید محصولات و تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان برویم.

انجمن‌های علمی موجب رشد سطح کیفی فعالیت‌های پژوهشی می‌شوند

آنا: چرا ذائقه دانشجویان به سمت فعالیت‌های علمی در دانشگاه متمایل نمی‌شود؟

علی فرقانی: بخشی از آن ریشه در فرهنگ ما دارد، به‌طوری‌که توهمی بین ما و خانواده‌ها وجود داشت که اگر بخواهیم پیشرفت کنیم و به‌جایی برسیم باید به دانشگاه برویم، اما بسیاری از دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه با شک عظیمی مواجه می‌شوند؛ چراکه تازه متوجه شده‌اند دانشگاه یک محیط صرف علمی است نه جایی که بتوانند در آن مهارت بیاموزند. این اشخاص در دوران تحصیلات متوسطه به خودشناسی نرسیده‌اند و نمی‌دانند دنبال چه‌کاری هستند تازه بعد از چندترم درس خواندن متوجه می‌شوند علاقه و استعداد آن‌ها چیز دیگری بوده است.

علت دیگر این است که شخصی می‌خواهد درس بخواند و کار علمی انجام دهد، این دانشجو نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی، زیرساخت و سخت‌افزار یا کتابخانه دارد که آن هم برایش فراهم نیست. همه ما افراد تحصیل‌کرده زیادی در اطراف خوب می‌بینیم که درصد کمی از آن‌ها به موفقیت دست پیداکرده‌اند. چراکه علم صرف کافی نیست.

راه‌حل آن تعامل بیشتر بین دانشجویان وزارت بهداشت و وزارت علوم است که می‌توانند در کارهای استارت‌آپی مکمل هم باشند همچنین سیاست‌های وزارت علوم یا بهداشت باید درست اجرا شود چراکه سیاست وزارت علوم در قبال دانشگاه در نسل اول آموزش محور بودن آن‌ها بود، نسل دوم پژوهش محور شد و نسل سوم خیلی سریع وارد کارآفرینی شده است بدون ایجاد زیرساخت‌های آن. حتی نسل‌های قبلی هم به‌درستی اجرا نشده بود.

متأسفانه خواسته منافع شخصی خیلی از مسئولین اولویت دارد که این اتفاق به استراتژی بلندمدت و بزرگ‌ترین آسیب آن به بدنه دانشجویی وارد می‌شود. همچنین می‌توانیم با به‌کارگیری فعالان انجمن‌های علمی در کنار پروژه‌های علمی از تجربیات آن‌ها استفاده کرده و باعث رشد سطح کیفی کارها شویم.

امیر کافی: دو موضوع مهم وجود دارد، یکی نحوه ورود افراد به فضای علمی دانشگاه است و یکی هم نحوه و حمایت از دانشجویانی که می‌خواهند فعالیت علمی انجام دهند. یکی از مشکلات این است که آینده روشنی برای دانشجویان ترسیم نمی‌شوند که اگر کسی می‌خواهد یک‌رشته‌ای را به خاطر علمش بخواند بفهمد که قرار است دقیقاً به کجا برسد یا اگر کسی می‌خواهد پزشکی بخواند به خاطر پول نباشد به خاطر این باشد که جان افراد را نجات دهد. مشکل دیگر هم ورود به دانشگاه است، بسیاری از افراد برای پیدا کردن شغل وارد دانشگاه می‌شوند درصورتی‌که دانشگاه محلی برای پیدا کردن شغل نیست، شاید کسی که کلی درس‌خوانده باشد به نسبت کسی که از همان ابتدا وارد کسب‌وکار شده باشد خیلی عقب‌تر است.

موضوع دوم بحث حمایت از فعالیت‌های علمی است متأسفانه بودجه‌های خوبی به آن تعلق نمی‌گیرد. همچنین ارتباط علوم پزشکی و مهندسی‌ها هستند که بسیار می‌تواند در کنار هم تأثیرگذار باشد اما هنوز این رویکرد شکل نگرفته که باعث می‌شود درزمینهٔ کسب‌وکار هم افراد به رویکرد اصلی که دارند نرسند و هم هدفی که وزارت علوم برای رفتن به سمت دانشگاه‌های نسل سوم دارد یا به آن نرسیم یا حرکت خیلی کند شود. برای همین نکاتی که مهم است آن چارچوب آینده و قاب کلی که افراد باید به آن سمت بروند هنوز کامل ترسیم نشده است.

آنا: رویکرد دانشگاه‌ها در قبال فعالیت‌های علمی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

امیر کافی: اگر بخواهیم حمایت‌های کلی را در نظر بگیریم، از سال ۹۴ به بعد بهتر شده است، چون ساختار با ثبت اساسنامه انجمن‌های علمی علوم پزشکی شکل‌گرفته و وضعیت بهتر شده است.

تمرکز انجمن‌های پزشکی کشوری باعث رشد رویکرد آن‌ها شده است اما بااین‌حال هنوزم مشکلاتی هست که همکاری بین معاونت‌های پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی با این انجمن‌ها به‌خوبی صورت نمی‌گیرد. کسری و کمبود بودجه در این حوزه یکی دیگر از عمده مشکلات انجمن‌های علمی است که آن هم به ساختار مدیریتی معاونت‌ها بازمی‌گردد.

در زمینه جشنواره‌ها، جشنواره‌های فرهنگی به‌وفور دیده می‌شود ولی جای جشنواره‌های علمی خالی است که برای رشد این انجمن‌ها باید به آن توجه شود. وزارت بهداشت سال گذشته مجمع مشترک دبیران انجمن‌های علمی کشوری را برگزار کرد که محیط خوبی را جهت انتقال تجربیات در کنار کارگاه‌های آموزشی به همراه داشت؛ از امسال این مجمع‌ها تخصصی خواهد شد به‌گونه‌ای که هر رشته برای خودش نشست تخصصی می‌گذارد؛ برگزاری یک جشنواره علمی می‌تواند در افزایش روحیه امید و انگیزه در بین انجمن‌ها مؤثر واقع شود.

جای خالی شرکت‌های دانش‌بنیان در علوم پزشکی احساس می‌شود

علی فرقانی: رویکرد وزارت علوم، رویکرد کاملاً درستی در حوزه انجمن‌های علمی است؛ شروع فعالیت انجمن‌های علمی از سال ۷۰ بود که هرچه به زمان حاضر نزدیک می‌شویم وضعیت رو به رشدی را مشاهده می‌کنیم تا جایی سال ۹۷ اوج دوران فعالیت‌های علمی در دانشگاه توسط انجمن‌های علوم شکل‌گرفته بود. بازه سال ۹۴ تا اوایل سال ۹۷ دوران طلایی انجمن علمی‌ها بود چون گروه‌های خیلی قوی در انجمن‌ها پرورش‌یافته بودند و ادوار خوبی تربیت یافته که تجربیاتشان را به نسل جدید انتقال می‌دهند. نزدیک به ۳۹ اتحادیه داشتیم که همه فعال بودند اما با آمدن مدیران جدید نظام‌بندی به‌کلی تغییر یافت که در عین وجود شرایط مساعد کمی از وضعیت کاملاً مطلوب در حال عقب‌گرد است.

تغیر دولت‌ها عمدتاً باعث ضعف فعالیت‌ها در انجمن‌های علمی می‌شود، کمبود بودجه، عدم همراهی معاونت‌ها ازجمله این معضلات است که گریبان‌گیر دانشجویان می‌شود. رویکرد دانشگاه‌ها نیز رویکرد درستی است چون انجمن‌های علمی در بخش معاونت فرهنگی است و در بطن بدنه دانشجویی و مستقیم با نیازهای دانشجوها در ارتباط است اما یک کمبودهایی هم وجود دارد که بزرگ‌ترین مشکل آن‌ها نبود بودجه است.

آنا: نظر شما در مورد بومی‌سازی علوم چیست؟ وضع بومی‌سازی علوم و شرکت‌های دانش‌بنیان را چطور ارزیابی می‌کنید و برای بهبود عملکرد آن‌ها چه ایده‌ای دارید؟

امیر کافی: درزمینهٔ رشته‌های پزشکی کاربردی است زیرا مخاطب علوم پزشکی جامعه است و جوامع با بیماری‌ها و مشکلات متفاوتی درگیر هستند که ناظر به محیط جغرافیایی متغیر به همین جهت باید برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم که خوشبختانه وزارت بهداشت هم به آن سمت حرکت می‌کند.

دانشگاه‌ها به خاطر نوع نظام آموزشی در انتخاب نوع آموزش‌ها محدود هستند، برای رفع این مسئله لازم است که از ظرفیت انجمن‌های علمی جهت آموزش گسترده‌تر علوم، جهت بومی‌سازی استفاده شود که بازدهی بیشتری را هم به ارمغان بیاورد.

جای خالی شرکت‌های دانش‌بنیان در علوم پزشکی احساس می‌شود. تأسیس شرکت‌هایی که با پشتوانه علوم پایه در علم پزشکی فعالیت کنند یکی از اولویت‌های اصلی وزارت بهداشت باید باشد.

علی فرقانی: وضع بومی‌سازی علوم شرکت‌های دانش‌بنیان وضعیت رو به رشدی را دارند، به‌جرئت می‌توان گفت که غریب به ۴۰ درصد دانشجویان به نحوهای مختلفی درگیر این شرکت‌ها هستند. نسل دهه ۶۰ و ۷۰ باید با فعالیت در چنین بستر علمی خود را برای مسئولیت‌های بهتر آماده کنند و در شتاب‌دهی علم و فناوری کمک کنند. معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری شکوفایی، صندوق‌های وابسته به معاونت علمی و حتی وزارت علوم برنامه دارد تا با عملی کردن ایده‌های آن‌ها و افزایش تسهیلات به نسل جوان کمک کند.

صندوق نوآوری و شکوفایی در ۶ ماهه دوم سال ۹۸ از مهرماه فعالیت‌های مناسبی را شروع کرده است. در حوزه فن‌آوری، صنایع های‌تک اتفاقات خوبی رخ داده است حتی در حوزه علوم انسانی نیز همین وضعیت وجود. شرکت‌های دانش‌بنیان وضعیت فوق‌العاده‌ای دارند که باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها کرد.

آنا: آیا موافق گسترش اندیشکده‌ها و مراکز علمی پژوهشی در کنار دانشگاه‌ها هستید؟

علی فرقانی: بنده مخالف جدی این روند هستم، چون اگر ما دانشگاه را مرجع علمی بدانیم که رسالتش تولید است، چه لزومی دارد مجموعه‌های موازی با آن تأسیس شود؟ به‌جای تأسیس این‌طور مراکز باید ساختار دانشگاه را متحول کنیم حتی اگر هم تأسیس شوند باید ذیل دانشگاه باشند. متأسفانه امروزه تأسیس این مراکز شیوه‌ای جدید برای کسب‌وکار است.

امیر کافی: در این موضوع در وزارت علوم خیلی تعریف‌نشده است و جایگاهی مثل وزارت بهداشت ندارند. شاید چیزی که مصداق بیشتری داشته باشد مراکز پژوهشی و پژوهشکده‌هایی است که در حال رشد هستند؛ این مراکز تحقیقاتی مقالات و علم کاربردی‌تری تولید می‌کنند.

آنا: عوامل بازدارنده برای فعالیت‌های علمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

امیر کافی: مشکل این است که آینده واضح حتی برای انجمن‌های علمی وجود ندارد هرچند برای آن‌ها یک چارچوب تعریف‌شده اما معلوم نیست در فعالیت انجمن علمی قرار است به کجا برسیم و خود انجمن‌ها قرار است هدف اصلی آن‌ها چه باشد و دقیقاً چه کاری باید انجام دهند این‌ها هیچ جا مشخص نشده. همچنین باید بیشتر مورد حمایت قرار بگیرند.

علی فرقانی: هم ساختار مشکل دارد هم دانشجوها و هرکدام نقاط مثبت و منفی خود را دارند. باید اول شرایط را بسنجیم بعد از آن برای حل مشکل باید راه‌حل ارائه کنیم. تا راه‌حل هم ندهیم به درِ بسته می‌زنیم. مشکل اینجا است همه به جای کار کردن فقط غُر می‌زنند. باید نیازسنجی همه‌جانبه داشته باشیم و متناسب با شرایط موجود فعالیت کنیم تا نتیجه خوبی گرفته شود. به نظرم انجمن‌های علمی در ۴ یا ۵ سال آینده اتفاقات خوبی را رقم می‌زنند.

*گفتگو از محمدامین اسکندری

انتهای پیام/4133/پ