سقوط پهپاد آمریکایی چگونه معادلات تنگه هرمز را تغییر می‌دهد؟

گروه بین‌‌الملل خبرگزاری آنا- محمدعلی حسن‌نیا؛ ماجرا از ساعت 00:14 بامداد روز پنج‌شنبه و بر فراز خلیج‌فارس شروع شد. روابط عمومی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که در 30 خرداد یک فروند پهپاد آمریکایی را مورد هدف قرار داده است. مکان اصلی هدف گرفتن این پهپاد جاسوسی آمریکا منطقه روبروی کوه مبارک استان هرمزگان بود. البته منطقه  «راس‌شیر» محل اصلی سقوط این هواپیما است.

در ابتدا تصاویر یا خبر خاصی از هدف گرفتن این پهپاد مخابره نشده بود. مهم‌ترین موردی که درباره پهپاد آمریکایی وجود داشت، اطلاع یافتن دقیق از مکان و نحوه هدف قرار گرفتن آن بود؛ پهپادی که پیشرفته‌ترین و خطرناک‌ترین نوع هواپیمای بدون سرنشین جاسوسی در جهان است. پهپاد «نورثروپ گرومن آر کیو-۴ گلوبال هاوک»! ساخت شرکت نورثروپ گرومن است که توسط نیروی هوایی و دریایی آمریکا به عنوان یک هواپیمای شناسایی به کار برده می‌شود. این هواپیما به «عقاب جهانی» معروف است.

«گلوبال هاوک» نخستین پرواز رسمی خود را در  ۱۹۹۸ انجام داد و هفت دستگاه از این پهپاد‌ها زیر نظر آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی (DARPA) ساخته شد که تاکنون بزرگترین و پیشرفته‌ترین نوع هواپیمای جاسوسی با قابلیت رادارگریزی در جهان است. شرکت نورثروپ گرومن تا نوامبر سال ۲۰۱۲ تعداد ۳۷ فروند از این پهپادها را در اختیار نیروی هوایی آمریکا قرار داده است و در حال حاضر چیزی نزدیک به ۴۲ پهپاد گلوبال هاوک برای مقاصد مختلف در آسمان به پرواز در می‌آیند. برخی از مشخصات این هواپیما پیشرفته به شرح ذیل است:

گلوبال هاوک به رادار‌های بسیار دقیقی با نام «رادار دهانه ترکیبی» (synthetic aperture radar) مجهز است و سنسور‌های الکترو-اوپتیک و مادون قرمز دوربردی دارد (long-range electro-optical/infrared). گلوبال هاوک در ارتفاع بسیار بالا از سطح زمین پرواز می‌کند و نه‌‌تنها از جدیدترین امکانات پیشرفته جاسوسی برخوردار است، بلکه به لحاظ نظامی نیز تا دندان مسلح شده است.

ساخت هر فروند RQ ۴ گلوبال هاوک چیزی در حدود ۲۲۲ میلیون دلار روی دست نیروی هوایی آمریکا خرج می‌گذارد. این پهپاد توسط نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا به مدل ام‌کیو-۴سی تریتون برای استفاده در گشت و جمع‌آوری اطلاعات دریایی ارتقاء یافته است. البته این هواپیما دارای مدل‌های مختلفی است. RQ4 چهار بار تاکنون سقوط کرده، ولی اتفاق اصلی در ماجرای این هواپیما در این است که تاکنون مورد اصابت قرار نگرفته و همیشه بر اثر سانحه با نقص فنی سقوط کرده است.

برخی دیگر از مشخصات فنی این هواپیمای غول‌پیکر نشان می‌دهد که دارای سرعت پرواز ۵۷۵ کیلومتر بر ساعت و برد پروازی ۱۴ هزار کیلومتر است.این هواپیما قادر است 28 ساعت بدون وقفه پرواز کند.  البته این هواپیمای رادارگریز می‌تواند در ارتفاع 18 هزار کیلومتری از سطح زمین نیز به گشت‌زنی خود ادامه دهد. همچنین طول یک بال تا بال دیگر این هواپیما حدود ۴۰ متر است. از سویی دیگر به دلیل جمع‌آوری اطلاعات دقیق توسط این هواپیما به «جاروبرقی» معروف شده است.

 البته ایران و آمریکا در جنگ پهپادی سابقه قبلی نیز دارند.  از جمله می‌توان به رهگیری و یا به دام انداختن پهپاد RQ ۱۷۰ در سال ۱۳۹۰، پهپاد به غنیمت گرفته شده «MQC۱» و پهپاد به غنیمت گرفته شده «shadow۲۰۰»، اشاره کرد.

گفتنی است؛ پهپاد «اسکن ایگل» در آذر ۹۱ به انجام مأموریت مشابه در منطقه عمومی خلیج فارس در حال گشت‌زنی بود و در حین انجام مأموریت همینکه به حریم هوایی ایران متعرض شد، توسط نیروی پدافند هوافضای سپاه طی عملیات پیشرفته جنگال به زمین نشانده و به غنیمت گرفته شد.

نکته اینجاست که بعد از ساقط شدن گلوبال هاوک توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیروهای تروریست‌ آمریکایی در منطقه منکر سقوط چنین پهپادی شدند. «بیل اوربان» سخنگوی فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا در این‌باره‌ گفته بود که هیچ‌یک از هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی روز چهارشنبه در حریم هوایی ایران عملیات انجام نداده‌اند!

بعد از این تأیید و تکذیب‌ها بود که سپاه فیلم منهدم شدن این هواپیما بر فراز خلیج‌فارس را منتشر کرد و بعد از این مورد دوباره آمریکایی‌ها حرفشان را پس گرفتند. اوربان بعد از انتشار تصاویر شلیک موشک گفته بود که ارتباط آنها با یکی از پهپادهایشان قطع شده است.

در اولین ساعات بامداد روز پنجشنبه یک فروند هواپیمای جاسوسی رژیم تروریستی آمریکا با نقض فضای سرزمینی ایران و بدون توجه به اخطار قرارگاه پدافند هوایی ارتش و با زیر پا گذاشتن مقررات بین‌المللی به فضای ایران تجاوز کرد و توسط پدافند هوافضای سپاه مورد اصابت قرار گرفت. نیروهای ایرانی همچنین موفق شدند بخش‌هایی از قطعات این هواپیما را از نزدیکی سواحل ایران جمع‌آوری کنند.

سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران خاطرنشان کرد: هواپیمای جاسوسی آمریکا (MQ-۴C) از پایگاه ظفره امارات و از نزدیکی ابوظبی به پرواز درآمد و با خاموش کردن سامانه‌های فعال و تجهیزاتی که معرف هر هواپیمایی است، به حرکت خود ادامه داد. این هواپیما با پنهانکاری کامل از تنگه هرمز به سمت شرق حرکت کرد و سپس بعد از چند ساعت مجدد به سمت غرب برگشت و قرارگاه پدافند هوایی ارتش مجدداً و ۱۰ دقیقه قبل از شلیک، به این هواپیما اخطار داد.

فرمانده هوافضای سپاه پاسداران در ادامه با اشاره به اینکه این هواپیما اخطارها را به ایستگاه خود منتقل می‌کند بیان کرد: کسانی که هدایت هواپیما را در اختیار دارند اخطارها را دریافت کردند ولی به آن‌ها توجه نکردند. با توجه به اینکه این هواپیما وارد حریم سرزمینی ایران شده بود، هوافضای سپاه آن را سرنگون کرد.

سردار حاجی‌زاده ادامه داد: آمریکا یکی از گران‌ترین و پیشرفته‌ترین هواپیمای جاسوسی خود را از دست داد. قطعات این هواپیما سند تجاوز هوایی آمریکا به سرزمین کشورمان است که البته برای اولین بار رخ نمی‌دهد و ما بزرگترین کلکسیون از پهپادهای آمریکایی را در اختیار داریم. اینها نشانه‌های بی‌توجهی آمریکا به مقررات بین‌المللی است.

روز جمعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی هوافضای آن تصاویر و خبرهای بیشتری از این موضوع نمایش گذاشتند. حاجی‌زاده همچنین اعلام کرد که این هواپیما متعلق به آمریکاست و قصد جاسوسی و عکس‌برداری هوایی از مناطق حساس ایران را داشت و اقدام ایران برای دفاع متقابل بوده است. 

حاجی‌زاده در تشریح سرنگونی RQ4 آمریکایی نیز با اشاره به اینکه ساعت ۲:۰۵ بامداد پنجشنبه دو اخطار و ساعت ۳:۵۵ هم دو اخطار دیگر به این هواپیما داده شد، افزود: این پهپاد نهایتاً در ساعت ۴:۰۵ صبح پنجشنبه مورد اصابت قرار گرفت. او البته تغییر معادله نظامی در تنگه هرمز را اینگونه به آمریکایی‌ها یادآور شد که ایران می‌توانست هواپیمای دیگر آمریکایی‌ها را هم در خلیج فارس بزند که حداقل 35 نفر از سربازان این کشور کشته می‌شدند.

نکته دیگر اینکه هدف قرار گرفتن پهپاد آمریکایی‌ها موج جدیدی از خبر در رسانه‌های جهان را بازنشر کرد. در همین رابطه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در پیامی توئیتری خود اعلام کرد که «در ساعت ۰۰:۱۴ بامداد پنج‌شنبه پهپاد آمریکایی در وضعیت پنهان‌کار از خاک امارات برخاسته و حریم هوایی ایران را نقض کرده‌است».

بر اساس این گزارش؛ تنها هدف قرار گرفتن یک پهپاد در وضعیت پرتنش ایران و آمریکا ملاک نیست، بلکه تغییر معادله بین دو کشور در این شرایط بسیار مهم است. در همین زمینه اولریک فرانک،  متخصص کاربردهای نظامی پهپادها در همین رابطه تحلیل بسیار مهمی را گفته بود. وی گفت: «اگرچه این اولین پهپادی نیست، که ارتش آمریکا از دست داده است؛ اما اولین‌بار است که مورد هجوم قرار گرفته است. صحبت از دست‌ دادن میلیون‌ها دلار است و از دست‌ دادن پرستیژ و وجهه خصوصاً وقتی چنین سیستمی در پی حمله سقوط کند».

اما موضوع دیگری که آمریکایی‌ها بعد از سناریوی انکار دنبال کردند این بود که پهپاد آنها در مرزهای بین‌المللی بوده است. بر اساس داده‌های دریافتی و محاسبات انجام شده توسط متخصصان سازمان نقشه‌برداری کشور، پهپاد آمریکایی در مختصات ٤٣ً ٢٩َ ٢٥ْ شمال عرض جغرافیایی و ٢٥ً ٥٢َ ٥٧ْ شرق طول جغرافیایی، در هشت مایلی خط ساحلی جمهوری اسلامی ایران در سواحل هرمزگان حدفاصل «کرتان» و «کوه مبارک» منهدم شده است. محدوده دریای سرزمینی بر اساس کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها، 12 مایل دریایی (هر مایل دریایی حدود ۱۸۵۲ متر است) از خط مبدأ ساحل دریا است.

مکان سقوط این هواپیما هم در جنوب ایران مشخص شد. کوه مبارک یکی از شهر‌های استان هرمزگان در جنوب ایران و شرق استان هرمزگان است. این شهر در بخش بیابانی شهرستان جاسک و در کرانه دریای عمان واقع شده است. از طریق راه اصلی در ۱۵۵ کیلومتری میناب و ۶۵ کیلومتری جاسک قرار دارد.

در همین رابطه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور عجیب و غریب آمریکا چند ساعت پس از انتشار خبر سرنگونی پهپاد این کشور در خلیج‌فارس درباره دستور حمله به ایران صحبت کرده بود ولی بعد از در توئیتی گفت:  «ما آماده و حاضر بودیم تا دیشب را در سه نقطه مختلف تلافی کنیم. وقتی من پرسیدم، چند نفر کشته می‌شوند، یک ژنرال گفت که ۱۵۰ نفر، قربان! ترامپ ادامه داد: «۱۰ دقیقه پیش از حمله من آن را متوقف کردم».

البته این توئیت‌بازی ترامپ ادامه داشت. وی در توئیت دیگری گفت: «من عجله‌ای ندارم، ارتش ما بازسازی‌شده، نو و آماده است و با اختلاف بهترین در جهان است».

سرنگونی این پهپاد آمریکایی معادلات زیادی را در منطقه تغییر داد. بر همین اساس پس از این اتفاق، تعدادی از شرکت‌های هواپیمایی غیرنظامی، تصمیم به تغییر مسیر پرواز هواپیماهای خود از مسیر جایگزین با تنگه هرمز گرفتند و دلیل اینکار را دوری جستن از درگیری‌های نظامی بین ایران و ایالات متحده آمریکا ذکر کردند.

از سویی دیگر پهپاد آمریکایی توسط موشک‌های پدافندی سوم خرداد منهدم شده است. این سامانه، برای نخستین بار در سال ۱۳۹۳ و در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه رونمایی شد. این سامانه پدافند هوایی، از فناوری آرایه فازی بهره می‌برد. این سامانه، توانایی تمرکز همزمان روی چهار هدف و شلیک هشت موشک به طرف آن‌ها را به این سامانه داده‌ است. پدافند هوایی سوم خرداد از موشک پدافند هوایی صیاد ۲ بهره‌مند است که می‌تواند اهدافی در فاصله ۵۰ تا ۷۵ کیلومتر و ارتفاع ۲۵ تا ۳۰ کیلومتر را منهدم کند.

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز دیروز در حاشیه اجلاس مقامات عالی امنیتی ۱۲۰ کشور جهان در روسیه اعلام کرد: ما بارها تأکید کرده‌ایم که با همه قوا از خطوط هوایی کشورمان و مرزهای آبی سرزمین خود دفاع می‌کنیم.

البته فضاسازی آمریکایی‌های در بهت سقوط هواپیمای غول‌پیکرشان کماکان ادامه دارد. آنها بعد از دو سناریوی مخفی‌کاری و بعد فضاسازی به نظریه جنگ و نامه رسیدند. در همین رابطه شبکه الجزیره اعلام کرد که یک منبع از شورای عالی امنیت ملی ایران در گفت‌وگو با این شبکه تأکید کرده است که خبر ارسال پیام ترامپ به تهران از طریق مسقط و هشدار نسبت به حمله قریب‌الوقوع به ایران صحت ندارد. خبر ارسال پیام ترامپ به مقامات عالی نظام کذب است و ما آن را به طور کامل رد می‌کنیم.

رویترز نیز مدعی شد که یک مقام ایرانی به آنها اطلاع داده است که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا پیامی از طریق عمان به تهران فرستاده و گفته است که آمریکا به دنبال جنگ نیست بلکه به دنبال مذاکره است. این رسانه انگلیسی وابسته به غرب بدون نام بردن از منبع ادعایی خود گفته بود که ترامپ در این پیام ایران را به حمله تهدیدکرده است.

انتهای پیام/4106/4082/پ