مجالی برای تنفس اندیشه نیست

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، رشته‌های علوم انسانی از بحث‌برانگیزترین شاخه‌های علم در دانشگاه‌ها و حتی فضای جامعه هستند، در اوج بحث‌برانگیز بودن می‌توان عنوان مظلوم‌ترین رشته‌ها را نیز به آن‌ها اطلاق کرد. بحث‌برانگیز بودن رشته‌های علوم انسانی از آنجا نشئت می‌گیرد که در این رشته‌ها قواعد کلی، جهان‌شمول و متدهای یکپارچه همانند آنچه در رشته‌های فنی‌ومهندسی وجود دارد، دیده نمی‌شود؛ به‌عبارت‌دیگر هر دانش‌آموخته و یا استاد این قبیل رشته‌ها خود را صاحب ادعا، متد و تئوری می‌داند؛ بنابراین دور از انتظار نیست که با اندکی ذوق نوشتن و اتکا به دانشجویان جویای نمره بتوان کتاب‌های بی‌شماری را در این رشته‌ها نوشت، از این منظر هم می‌توان به مظلومیت این رشته‌ها پی برد، چراکه با قدری ضعف نظارت و نبود ضوابط اثربخش با خیل عظیمی از کتاب‌های دانشگاهی که سطح نازلی دارند برخورد می‌کنیم.

زمانی این کتاب‌های سطحی به شکل معضل درمی‌آیند که قرار است با این‌ها نسل بعدی تربیت یابد و این نسل نیز همانند بدعت‌های حرفه‌ای اقدام به تولید کتاب‌های نازل‌تر و نسل سطحی‌تر می‌کنند

زمانی این کتاب‌های سطحی به شکل معضل درمی‌آیند که قرار است با این‌ها نسل بعدی تربیت یابد و این نسل نیز همانند بدعت‌های حرفه‌ای اقدام به تولید کتاب‌های نازل‌تر و نسل سطحی‌تر می‌کنند. سابقه تدریس و تحصیل توأمان در دانشگاه سبب شده است نگارنده بتواند از فضایی نزدیک و بدون پرده با دغدغه‌ها و فضای هر دو قشر دانشجو و اساتید آشنایی داشته باشد. در رشته‌های مدیریت و به‌ویژه رشته مدیریت بازرگانی اگر بخواهیم درنگ و تمرکزی کنیم، اوضاع بغرنج فضای تولید و نشر کتاب شفاف‌تر دیده می‌شود.

اگر به نمایشگاه کتاب تهران رفته باشید یا گذرتان به کتاب‌فروشی‌های اطراف میدان انقلاب تهران افتاده باشد یا حتی کمی نزدیک‌تر در کتاب‌فروشی‌های اطراف دانشگاهتان در دورافتاده‌ترین نقطه کشور، کتاب‌هایی در رشته مدیریت خواهید دید؛ می‌توان در دسته‌های زیر طبقه‌بندی کرد:

کتاب‌های سلبریتی‌نگار

۱_ کتاب‌های سلبریتی‌نگار: سلبریتی‌ها منحصر به هنرمندان یا ورزشکاران نیستند، به‌طورکلی دسته‌ای از انسان‌ها وجود دارند که در تمام موضوعات صاحب‌نظر، تئوریسین و علامه هستند، این افراد همانند بعضی از بازیگران ایرانی با مدارک دانشگاهی مجهول، نامرتبط و حتی بدون داشتن مدرکی خاص اقدام به چاپ و نشر کتاب‌های مدیریتی می‌کنند. ویژگی بارز این کتاب‌ها توانایی پیچیدن نسخه‌ای جهان‌شمول برای درمان تمام مسائل سازمانی است، جالب‌تر اینکه این دست کتاب‌ها شباهت عجیبی به یکدیگر دارند و گویی از یک منبع یا سخنرانی الهام گرفته‌اند، در یک کلام با قدرت ذهن برتر، انرژی کائنات و ازاین‌دست حرف‌های قشنگ می‌خواهند دنیا را تغییر دهند.

کتاب‌های مدیرنگار

۲_ کتاب‌های مدیرنگار: این کتاب‌ها معمولاً در ادارات و برای صرف بودجه سازمانی نوشته می‌شود، در این نوع کتاب‌ها که نگارنده نمونه‌های متعددی از آن‌ها را به یادگار دارد یا کارمندانی دون‌پایه برای اینکه تلاش‌های علمی یا غیرعلمی‌شان به چاپ برسد نام مدیر را در زمره نویسندگان می‌آورند و یا به‌اجبار و تحمیل مدیران، کارمندانی اقدام به تولید کتاب می‌کنند. بعضی از این کتاب‌ها سعادت پیدا می‌کنند که توسط مدیران که اکنون دکتر نیز هستند، به دانشگاه راه پیدا کرده و کتاب‌های درسی نیز شوند؛ ویژگی مشترک این نوع کتاب‌ها صرف بودجه سازمانی، تکراری بودن مطالب و تنوع عجیب حوزه‌های تخصص مدیران است.

کتاب‌های دانشجونگار

۳_کتاب‌های دانشجونگار به کام اساتید: سیستم ارزیابی و ارتقای رتبه اساتید دانشگاه‌های کشور به‌گونه‌ای تدوین شده است که اساتید را بی‌اختیار به سمت افزایش کمی تولید مقالات و کتاب سوق می‌دهد، البته سهم مقالات بیش از کتاب است، بااین‌وجود اساتید به فراخور کلاس کاری و سطح دانشجویان از تلاش‌های آن‌ها استفاده می‌کنند. دانشجویان مقاطع کارشناسی با دو تا ۶ نمره، دانشجویان کارشناسی ارشد با چهار تا هشت نمره و دانشجویان دوره دکتری هم با وعده قبولی در درس، گذراندن آزمون جامع یا اخذ چند واحد برای تدریس اقدام به ترجمه یک تا چند فصل از کتابی می‌کنند که درنهایت قرار است حاصل تلاش علمی اساتید شده، امتیاز علمی-پژوهشی به اساتید تعلق یافته و درنهایت با بودجه دانشگاه نیز چاپ شود. بعضی اوقات دانشجویان برای تقویت رزومه علمی خود، زحمت گردآوری و آماده‌سازی کتابی را می‌کشند و درنهایت آن کتاب با درج نام استاد به‌عنوان مؤلف همکار یا اصلی، منتشر می‌شود.

بعضی اوقات دانشجویان برای تقویت رزومه علمی خود، زحمت گردآوری و آماده‌سازی کتابی را می‌کشند و درنهایت آن کتاب با درج نام استاد به‌عنوان مؤلف همکار یا اصلی، منتشر می‌شود

کتاب‌های ترجمه‌ای تألیفی‌نما

۴_ کتاب‌های ترجمه‌ای تألیفی‌نما: بعضی از کتاب‌ها ظاهرشان با باطن‌شان متفاوت هستند، در ظاهر تأکید دارند که تألیف استاد زبردستی هستند اما با تورقی سطحی می‌توان آثار ترجمه بودن را به‌وضوح دید، هر جا دیدید قواعد زبان فارسی در کتاب لنگ می‌زند و با خواندن چندبارۀ بندی باز متوجه نمی‌شوید نویسنده چه می‌خواهد بگوید بدانید آن قسمت از کتاب ترجمه‌ای بوده که یا توجهی به اصلاح آن نشده یا بی‌تعارف خود مؤلف نیز معنی جمله را درک نکرده است. شاخصه دیگر این کتاب‌ها این است که یا مثال‌های خارجی دارند و یا با اسامی ایرانی اما واحد پولی خارجی بیان شده‌اند، شاهد مثال این بخش اکثریت کتاب‌های بازاریابی، رفتار مصرف‌کننده، مدیریت مالی و نظریه‌های سازمان و مدیریت است.

کتاب‌های طلایی

۵_ کتاب‌های طلایی: برخلاف نام‌گذاری‌های شیک دیگر این نام قدری سطح پایین‌تر از ارزش واقعی این بخش از کتاب‌هاست، این کتاب‌ها حاصل عمر، تجربه و علم اساتیدی است که درنهایت وسواس و دقت نوشته شده است، قیمت گزافی هم ندارند، شاید نویسندگان به‌دنبال تسهیم آموخته‌های خود هستند نه تجارتی پرسود. سخت نیست پیدا کردن این دست کتاب‌ها، حداقل در چند روز حضورم در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نمونه‌هایی از آن‌ها را پیدا کردم.

قبول کنیم که فضا برای تنفس اندیشه‌های جدید در حوزه تولید کتاب‌های خوب، قدری سنگین است و بهتر است بگوییم مجال چندانی نیز برای تنفس اندیشه‌های نو در دانشگاه نیست.

انتهای پیام/۴۱۱۵/پ