تعزیه نباید با مستندات تاریخی یکسان باشد

داوود فتحعلی‌بیگی در گفتگو با خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا گفت: اساساً مبحث نسخه‌های تعزیه، موضوعی پیچیده است، چون ممکن است در دوره‌ای که نسخ تعزیه ساخته و پرداخته شده‌اند، افراد تحت تأثیر ادبیات عامیانه قرار گرفته باشند یا با آن قرائتی که ما امروز داریم فرق داشته باشند؛ به‌همین دلیل هم یکسری اصلاحات در برخی مجالس لازم است.

وی تأکید کرد: باید توجه داشت که ایجاد تغییرات در نسخ تعزیه کار هرکسی نیست و برخلاف اینکه برخی‌ها فکر می‌کنند که باید با مستندات تاریخی یکی شود، نباید صرفاً بر اساس وقایع ثبت شده در تاریخ دستخوش تغییر شوند.

این مدرس و پژوهشگر تئاتر اظهار کرد: تاریخ، درام و نمایش نیست. ممکن است قصه‌هایی داشته باشد که از جوهره درام برخوردار باشند ولی نمایشی‌ شدن آن توسط هنرمندان باید انجام شود. بر همین اساس هم اگر قرار است اصلاحی هم در نسخه‌های تعزیه‌خوانی انجام شود، باید اهلش تشخیص دهند و گرنه نسخ از بین می‌رود.

وی در تشریح برنامه‌هایی که برای تغییرات نسخ اجرایی می‌شود، بیان کرد: انجام این امر مستلزم هزینه است و نه اینکه اراده‌ای نباشد. این کار فردی به‌شمار نمی‌رود که بگوییم نشستیم و انجام دادیم. معمولاً متولی دولتی مسئول چنین مواردی می‌شود و با تشکیل یک گروه و هدفمندی مشخص، کار زیر نظر کارشناسان خبره انجام می‌شود.

وی در اشاره به کارهایی که تا امروز انجام شده گفت: ما در این زمینه یک کار کرده‌ایم که نسخه تعزیه حضرت مسلم (ع) بود. این نسخه زیر نظر مؤسسه ادبیات هنر هلال که وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است، انجام شد؛ اگرچه سرمایه‌گذاری صرفاً روی یک مجلس بود.

فتحعلی‌بیگی افزود: این تیم هم تعزیه‌شناس، هم تعزیه‌خوان، هم کارشناس تاریخ، هم متخصص موسیقی تعزیه و هم روحانی داشت و بیت به بیت مجلس تعزیه حضرت مسلم (ع) بررسی شد تا آنهایی که با قرائت امروز همخوانی نداشت را اصلاح کنیم. در نهایت هم توانستیم یک مجلس تعزیه کامل را تصحیح کنیم که هم ویژگی‌های سنتی خود را حفظ کند و هم به لحاظ شیوه اجرا و درام‌نویسی روند مناسبی را داشته باشد.

وی یادآور شد: موارد اصلاحی‌ را زیر نظر کارشناسان تعزیه و شاعر مرثیه‌سرا به گونه‌ای عمل آوردیم که با آنچه در نسخه قدیمی بود نیز همخوانی داشته باشد.

این مدرس تئاتر تصریح کرد:‌ تعزیه هنری است که هنوز پاسخگوی نیاز جامعه است؛ بنابراین کنار گذاشتنش ممکن نیست. جدال حق با باطل مضمون کهنه‌ای است و همیشه در تاریخ بوده و بعد از این هم خواهد بود. اگرچه برخی بخش‌ها وجود دارد که با خوانش و قرائت امروز ما از مذهب و شخصیت‌های اولیا سازگاری ندارد، اما مردم کشورمان هم علاقه‌مند به تعزیه و معتقد به جایگاه و اهمیت آن هستند.

وی گفت:‌ تعزیه، همیشه در فرهنگ عامه متأثر از ادبیات عامیانه بوده و حماسه‌هایی که در قالب نقل و نقالی گفته می‌شده است، از دیرباز برای مردم کشورمان جالب بوده است.

فتحعلی‌بیگی در ادامه اظهار کرد: پیش آمده برخی از علاقه‌مندان خواسته‌اند با مستندات تاریخی تعزیه‌ها را اصلاح کنند که تبدیل به نمایش خشک و بی‌روحی شده که ارتباط عاطفی با تماشاگر برقرار نمی‌کند. به‌همین دلیل تعزیه‌خوانان آنچه را می‌خوانند که در قدیم خوانده می‌شده و مردم با آن ارتباط برقرار می‌کرده‌اند.

وی با بیان اینکه تاریخ درام نیست، افزود: شاعر، شعرش را به زبان حال می‌سراید؛ یعنی تخیّل او درباره واقعه‌ای مثل وداع وهب با عروسش، می‌شود بار دراماتیک.

این پژوهشگر تئاتر دینی و آیینی تشریح کرد: تعزیه را از چهار منظر باید مورد توجه قرار داد. اول، منظر فقهی و مذهبی، دوم منظر تاریخی، سوم منظر هنری و چهارم منظر عرفانی. هر چهار منظر در تعزیه مطرح است و هر چهار عنصر باید کنار هم باشد تا اثری مطلوب ارائه شود. کسی که هرگونه دگرگونی در تعزیه ایجاد می‌کند، باید هر چهار منظر را بشناسد. برای مثال در تعزیه «روح‌الارواح» همه شخصیت‌ها روح هستند و یکی از آنها مأمور بهشت است. مردم مگر ارواح را دیده‌اند که بخواهند بگویند ارواح شهدای کربلا چه می‌کردند؟ بنابراین چنین مواردی مستند تاریخی ندارد، ولی بر اساس باور شکل گرفته است. این نوع پرداخت به‌لحاظ فلسفی جزو علم حضوری است یعنی از درون و بر اساس باور و اعتقادات افراد شکل می‌گیرد. چه کسی می‌تواند بگوید ارواح انبیا حاضر و ناظر واقعه کربلا نبوده‌اند؟

وی در خصوص انتشار نسخه‌های تعزیه تشریح کرد: نسخه‌های تعزیه را از دو منظر می‌توان چاپ کرد. یک منظر به عنوان سند تاریخی چراکه نمی‌توان در آن دست برد و یک منظر مثل مجلس تعزیه حضرت مسلم (ع) که با تغییر چاپ شد.

انتهای پیام/4031/خ