عزم ملی برای پیشرفت فنی کشور وجود ندارد/دوستانم که به خارج رفته‌اند از نظر موقعیت، کار و زندگی در جایگاه بهتری هستند

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا؛ دکتر محمدرضا نوروزی متولد 1350 در اراک است؛ در سال 1368 در رشته برق دانشگاه صنعتی شریف مشغول به تحصیل شد. در سال 1373 برای دریافت مدرک کاشناسی ارشد در رشته مهندسی پزشکی به دانشگاه امیر کبیر رفت. وی در سال 1379 وارد مقطع دکتری شد و مدرک دکترای مهندسی پزشکی خود را نیز از دانشگاه امیرکبیر اخذ کرد. همچنین نوروزی چهار سال عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اراک بوده است.

دکتر نورورزی در حال حاضر عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز و همچنین مدیر عامل شرکت دانش بنیان رایابین است که محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی و پردازش تصویر، در شاخه تشخیص هویت را تولید می‌کند.

تا به حال چند طرح یا اختراع داشتید؟

سال‌هاست که در حال کار و تحقیق هستم و عملا شمارشی روی محصولاتی که تولید کرده‌ام، ندارم. در حال حاضر روی سیستم‌های تشخیص هویت کار می‌کنم. در این زمینه نیز سه محصول تشخیص هویت توسعه داده شده است که از طریق عنبیه، اثر انگشت و چهره کار می‌کنند.

سیستم تشخیص چهره، عملا یک نرم افزار کامپیوتری است که تصاویر گرفته شده از دوربین را با تصاویر از قبل ذخیره شده در بانک اطلاعاتی مقایسه می‌کند و در صورت تطابق، اجازه دسترسی را به کاربر می‌دهد. این محصول می‌تواند در شکل‌های مختلف به مشتریان ارائه شود، در حالت ساده مجوز دسترسی به رایانه و محتویات داخل آن تنها به کاربر اصلی و واقعی رایانه داده می‌شود؛ درصورت ترک رایانه، سیستم به صورت خود به خود قفل می‌شود. محصول مورد نظر می‌تواند یک سیستم امنیتی پیچیده‌تر باشد که جلوی در منازل نصب می‌شود و ورودی را تنها به روی کسانی باز می‌کند که چهره‌شان در بانک اطلاعاتی این سیستم ثبت شده باشد. حتی می‌توان از این سیستم برای حضور و غیاب سر کلاس‌ها نیز استفاده کرد.

محصولات شرکت به اندازه‌ای پیشرفته هستند که می‌توانند در عرصه‌های بین‌المللی عرض اندام کنند.

کنار این محصولات اصلی، چند محصول فرعی نیز وجود دارد. یکی از این محصولات فرعی نرم‌افزار پلاک‌خوان است که از دقت بالایی در خواندن پلاک‌ خودروها برخوردار است. سعی کردیم که نقاط ضعف نرم‌افزارهای مشابه در بازار در پلاک‌خوان رفع شود تا محصول بهتری را ارائه کنیم.

این نرم‌افزار را چند سال قبل توسعه دادیم اما در آن زمان پلیس‌ راهور و مجموعه نیروی انتظامی استقبال چندانی از این طرح نکرد تا این که چندی پیش در نمایشگاه امنیت و پلیس (ایپاس) چندین بار به ما مراجعه کردند و درباره نرم‌افزار پلاک‌خوان پرسیدند. مشخص شد که نرم‌افزارهای فعلی یک سری خطاهایی در قرائت دارند که لازم است با نرم‌افزار دقیق‌تری جایگزین شوند.

چند طرح نیز در زمینه پزشکی داریم که در حال حاضر در فاز تحقیقاتی به سر می‌برند و هنوز آماده ارائه تجاری نیستند. یکی از آنها یک نرم‌افزار آموزشی برای بچه‌های مبتلا به اوتیسم است. پروژه دیگر نیز نرم‌افزاری است برای انحراف چشم کودکان که در حال حاضر در مرحله آزمایشی قرار دارد. نتایج اولیه خوب بوده است اما باید تست‌های بیشتری انجام شود تا مطمئن شویم که می‌تواند بخشی از بیماران این حوزه را درمان کند.

از دو سال پیش شروع به آزمایش این نرم‌افزار کردیم؛ فرآیند درمان انحراف چشم زمانبر است. مدتی است که یک بیمار مبتلا به انحراف چشم با این روش تحت درمان قرار گرفته و پزشک مربوطه اعلام کرده است که فعلا نیازی به عمل جراحی نیست. فکر می‌کنم این نرم‌افزار تا حدودی بتواند جلوی جراحی را بگیرد. به صورت کلی نمی‌توان با یک یا دو نمونه در خصوص اثربخشی یک روش اظهارنظر کرد و نیاز است که جامعه آماری بزرگ‌تری داشته باشیم و تست‌های میدانی انجام شود. علی‌رغم تست‌های محدود، روش ارائه شده ما کاملا از نظر تئوری درست و منطقی است.

بخش اثر انگشت در پروژه کارت ملی هوشمند کشور جمهوری اسلامی ایران نیز یکی دیگر از کارهای شرکت ما است که مبتنی بر الگوریتم‌های پردازشی خالص است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کارت‌های هوشمند، تراشه الکترونیکی است که داخل این نوع کارت تعبیه شده است و امنیت بسیار بالایی را فراهم می‌کند. این تراشه می‌تواند حاوی اطلاعات مختلفی باشد؛ از جمله اطلاعات هویتی، نمونه اثرانگشت، اطلاعات رای‌گیری و سایر اطلاعات مهم شخصی.

امنیت کارت ملی هوشمند بسیار بالاست و عملا هیچ اطلاعاتی از آن به بیرون درز نمی‌کند. این ویژگی بسیار مهمی برای سیستم‌های امنیتی به شمار می‌رود.

همچنین در تابستان 96 پروژه اولیه‌ای را با رایتل و تامین اجتماعی در زمینه دفترچه‌های بیمه هوشمند شروع کردیم. قرار بود که دفترچه‌های کاغذی فعلی جمع شوند و گوشی‌های تلفن تبدیل به دفترچه‌های الکترونیک شوند. در این راستا، سیستم احراز هویت از طریق اثر انگشت و چهره را به صورت همزمان روی سیم‌کارت‌های رایتل پیاده کردیم. علی رغم موفقیت اولیه 100 درصد، متاسفانه درخواست بعدی از طرف کارفرمای پروژه صورت نگرفت و به پیگیری‌های شرکت نیز پاسخ مناسبی داده نشد.

شرکت رایابین، بیشتر روی محصولات خاص کار کرده است اما در حال حاضر سعی می‌کنیم که به سمت محصولات عامه‌پسند نیز حرکت کنیم. امیدواریم بدین‌ترتیب محدودیت‌های ما در بخش درآمد حل بشود. درآمد که باشد، شرکت جذب نیرو دارد و با جذب نیروی جدید می‌توان تحقیقات گسترده‌تری انجام داد.

آخرین اختراع یا طرحتان چه بوده است؟

زیاد با کلمه اختراع راحت نیستم. از نظر محتوایی این کلمه به معنی تولید چیزی است که قبلا وجود نداشته است. این عنوان بیشتر جنبه خبری و نمایشی دارد تا از نظر محتوایی بتواند ارزش ذاتی کار را نشان دهد. می‌توانید به بسیاری از اختراعات ثبت شده داخلی و خارجی مراجعه کنید و عملا با عناوینی برخورد کنید که حتی مضحک به نظر برسند.

اگرچه تمامی طرح‌های ارائه شده در شرکت، کاملا مطابق تحقیقات و توسعه داخلی تهیه شده‌اند اما نمی‌توان ادعا کرد که تمامی این طرح‌ها از صفر متعلق به شرکت است چرا که ممکن است این طرح‌ها از ایده‌های داخلی یا خارجی الهام گرفته شوند، به عبارتی ایده‌ اولیه وجود داشته و شرکت بر اساس دانش فنی خود توانسته است مسیر اجرایی آن را عملیاتی کند. در خصوص محصول کمک درمانی انحراف چشم، این ادعا وجود دارد که ایده اولیه و محصول نهایی تماما در شرکت ایجاد شده است بنابراین می‌توانیم برای این محصول عنوان اختراع را لحاظ کنیم. برای پروژه کارت ملی، فقط می‌دانیم که شش شرکت خارجی محصولی را در اختیار دارند که می‌تواند روی کارت هوشمند احراز هویت اثر انگشت را انجام دهد؛ دیگر هیچ پروژه یا مقاله خارجی که بخش فنی کار را توضیح داده باشد وجود ندارد، بنابراین می‌توان به این محصول نیز عنوان اختراع را تخصیص داد.

اما پروژه‌ای مانند سسیتم تشخیص چهره جدید نیست؛ تقریبا 25 سالی می‌شود که در جهان روی آن کار می‌شود. در حالی که ما حدود 12 سال پیش کار را شروع کردیم. در این مسیر مقالات و پروژه‌های دیگران برای خواندن و الهام گرفتن در دسترس بود. اصولا وقتی کسی از وسط کار شروع می‌کند؛ در جای پای دیگران پا می‌گذرد و رهرو مسیر آنها می‌شود، به عبارتی لازم نیست که همه چیز را از صفر شروع کند.

به همین دلیل هم با کلمه اختراع مشکل دارم؛ با وجود این که از پروژه‌ خارجی به صورت مستقیم الهام نگرفتیم اما خیلی از نوآوری‌ها قبل از این وجود داشته است؛ مخصوصا ابزارهای اوپن سورس که به تنوع در بستر اینترنت در دسترس می‌باشند. بعضی از کارهای ما ترکیبی از ایده‌های خودمان و ابزارهای تهیه شده توسط دیگران است. تاکید می‌کنم که در تمامی موارد ایده‌های اصلی و الگوریتم‌های بنیادی از خودمان است و از جای دیگری گرفته نشده است.

در حوزه سیستم‌های تشخیص هویت چند محصول داریم که قابل رقابت در سطح بین‌المللی هستند. روی سیستم تشخیص هویت عنبیه هنوز تست‌های بین‌المللی و گسترده انجام نشده اما چندین مقاله درباره آن به چاپ رسیده است. ادعا می‌کنیم که سیستم‌های تشخیص چهره و اثر انگشت ما محصولات بسیار خوبی هستند. حالا امیدواریم که بتوانیم این محصولات را به‌درستی به بازار داخلی معرفی کنیم.

از سال 1381 روی سیستم‌های تشخیص هویت شروع به کار کردم و اولین مقاله مربوط به عنبیه را در همان سال منتشر کردم. در آن زمان در مرکز تحقیقات مخابرات ایران در گروه بیومتریک به سرپرستی استاد گرانقدرم آقای دکتر معین مشغول به کار شدم و البته به صورت همزمان دانشجوی دوره دکتری نیز بودم؛ تز دکتری بنده نیز در زمینه حالات احساسی چهره بود.

برای ثبت اختراع یا تجاری‌سازی با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم کردید؟

هیچ کدام از محصولات ما ثبت اختراع نشده‌اند، زیرا اولین مرحله از ثبت اختراع ارائه دقیق مشخصات فنی محصول است که در رابطه با سیستم‌های امنیتی، این امر توجیه شده نیست. البته برای دانش بنیان شدن نزدیک به 14 محصول در دو سال پیش ثبت شدند. اما به عنوان ثبت اختراع هیچ محصولی را به ثبت نرساندیم چرا که برای ما خیلی مهم نبوده است و ارزش آنچنانی نیز ندارد. در حال حاضر کشور ما به جای پیشروی به سوی محتوا و عملیاتی بودن، به سمت عناوین کاغذی و اسم و رسم پیش می‌رود.

در راه تجاری‌سازی با مشکلات زیادی مواجه بوده و هستیم؛ به جز پروژه کارت ملی و پروژه پلاک‌خوان که در حال حاضر در فاز عملیاتی قرار دارند باقی پروژه‌ها برای ما جنبه سرگرمی را دارند؛ درواقع اوقات فراقتمان را به تحقیق می‌پردازیم. گاهی پیش آمده است که مجبور شدم از حقوق هیات علمی خودم برای شرکت هزینه کنم.

البته همه محصولات تجاری‌سازی شده‌اند. اولین قرارداد پروژه کارت ملی را دوسال پیش بستیم و قرارداد فاز دوم آن نیز را در سال 96 بسته شد. حتی قرار است سیستم عامل ملی برای کارت هوشمند بنویسیم. همچنین سیستم اثر انگشت و چهره با کیفیت بسیار بالایی را توسعه داده‌ایم که مخصوص لپ‌تاپ یا سخت افزارهای سنگین‌تر است و از سرعت و دقت بالایی برخوردار است. یکی از کاربردهای اصلی این سیستم به عنوان سیستم‌های پرتابل گشت‌های پلیس‌ است.

برای مثال وقتی پلیس به شخصی مظنون می‌شود، می‌تواند اثر انگشت شخص را بگیرد. اگر اثر انگشت در بانک اطلاعاتی باشد ظرف چند ثانیه به پلیس اطلاع داده می‌شود که این فرد جزو مظنونان است یا خیر. سرعت سیستم تشخیص چهره روی یک لپ‌تاپ معمولی سه میلیون مقایسه در ثانیه و سیستم اثر انگشت 700 هزار مقایسه در ثانیه است.

هدف از ساخت سیستم‌های تشخیص هویت در ایران چیست؟

هدف نهایی این است که بتواند مجرمان را به صورت سریع شناسایی کند. بدین شکل که دوربین‌های سطح شهر از چهره افراد تصاویری را می‌گیرند، این عکس‌ها پردازش می‌شوند و اگر سیستم، چهره شخص مظنونی را شناسایی کند، به پلیس هشدار فرستاده و مشخص می‌شود که این شخص در چه ساعتی و در چه مکانی دیده شده است.

منتهی برای اجرای این طرح نیاز به حمایت دولت داریم. همچنین باید به بانک اطلاعاتی کشور دسترسی داشته باشیم تا بهترین کیفیت را ارائه کنیم.

بنیاد ملی نخبگان یا صندوق حمایت چه تسهیلاتی را در اختیارتان قرار خواهند داد؟

این سازمان‌ها به محققان وام می‌دهند که وام مشکلی را از ما حل نمی‌کند. جذب یک نیروی متخصص که بتواند کار تخصصی سنگین انجام دهد، هزینه‌هایی دارد که با این وام‌ها قابل پرداخت نیست. وقتی از پروژه‌ها حمایت نمی‌شود چه فرقی دارد که چقدر پروژه را به جلو پیش ببریم. اگر به جای اتاق کوچکی که در مرکز رشد دانشگاه امیرکبیر داریم یک ساختمان چند طبقه هم داشتیم تاثیری روی عقد قراردادها نداشت. عقد قرارداد در داخل کشور به غیر از جنبه فنی، مسایل حاشیه‌ای زیادی را دارد.

آیا فضای فعلی آموزشی در دانشگاه‌ها به نوآوری یا کمک به بروز ایده‌ها کمک می‌کند؟

دانشجویان علاقه بسیار زیادی دارند که کار جدیدی را شروع کنند اما با بازار کار و حواشی آن آشنایی ندارند؛ همچنین تجربه‌ای در خصوص شروع یک کسب و کار جدید را نیز در اختیار ندارند. این‌ها مشکلات اساسی دانشجویان در بدو راه اندازی کسب و کار شخصی است.

به نظرم باید کلاس‌ها یا دوره‌های آموزشی گذاشته شود تا دانشجویان با این مسائل آشنا شوند. حتی با وجود این که تعداد دانشجوهای شاغل در دانشگاه آزاد زیاد است و از جهتی با بازار کار آشنا هستند اما فکر می‌کنم که اگر بخواهند خودشان تجارتی را شروع کنند با مشکلات عدیدهای مواجه ‌شوند.

دوست دارید برای کار یا انجام تحقیقات پژوهشی به خارج از کشور بروید؟

علاقه زیادی به کارم دارم و اگر در زمان عقب برگردم هم دوباره این مسیر را انتخاب می‌کنم. البته شاید یک یا دو تصمیم را عوض کنم ولی همین مسیر تحقیقاتی و همین زمینه را انتخاب خواهم کرد. یکی از این تصمیمات مهم این بود که در ایران نمی‌ماندم.

از کلاس 30 نفره‌ای که در دوره کارشناسی بودیم تنها چهار نفر در کشور ماندند و بقیه برای ادامه تحصیل یا کار به کشورهای دیگر رفتند. دوستانی که رفتند از نظر موقعیت، کار و زندگی در جایگاهی قرار دارند که ما در اینجا می‌دویم تا به آنها برسیم.

در کشورهای خارجی به کارهای تحقیقاتی اهمیت داده می‌شود، هزینه‌هایی که به این امور اختصاص می‌یابد، ارقام قابل توجهی است. این در حالی است که بودجه برای کارهای تحقیقاتی در داخل کشور بسیار پایین است و یا حداقل این بودجه‌ها به مساوات تقسیم نمی‌شود. بهتر است واقعیت‌های را بپذیریم، با این هزینه‌ها نمی‌توان کار تحقیقاتی را پیش برد.

به هیچ‌کدام از دانشجویانم توصیه نمی‌کنم که شرکت بزنند مگر این که مانند من سرشان برای کارهای تحقیقاتی درد کند و البته کفش آهنی به پا کنند. هرچه تحقیقات شما خاص‌تر باشد احتمال آن که از نظر کسب‌وکار موفقیت پیدا کنید کمتر است. این مشکل نیز به این برمی‌گردد که عزم ملی برای پیشرفت فنی کشور وجود ندارد.

بسیاری از مدیران ارشدی که هم‌اکنون در راس کار قرار دارند یا داشتند، اعتقادی به تولید داخلی ندارند. شعار آنها این است: «به سیستمی که کار می‌کند دست نزنید». آنها در مورد سیستمی صحبت می‌کنند که خارجی‌ها آن را راه انداخته‌اند و پشتیبانی قطعه‌ای و فنی آن را به عهده دارند. عنصر داخلی فقط نقش اجرایی و بهره‌برداری را به دوش می‌کشد. آرزو می‌کنم که این همه ذخایر طبیعی برای فروش نداشتیم، دراین شرایط احتمالا وضعیت بهتری داشتیم.

گفت‌وگو از هانا حیدری