مسئولان با دیدن نتایج درست پیش‌بینی‌های ما باز هم می‌گویند زلزله قابل پیش‌بینی نیست

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، کانال پیش‌بینی زلزله حدود یک سال پیش راه‌اندازی شده ولی از زمان وقوع زلزله تهران تاکنون مورد توجه بیشتری قرار گرفته است؛ چنانکه تعداد اعضای آن از 30 هزار نفر به 120 هزار نفر رسیده است.

این کانال، 10 روز قبل از وقوع زلزله احتمال وقوع آن را به همراه میزان شدت زلزله منتشر می‌کند و جالب اینجاست که تا حدود زیادی این پیش‌بینی‌ها درست از آب درمی‌آید. مهم‌ترین این پیش‌بینی‌ها، زلزله اخیر کرمان بود که این کانال شب قبل از وقوع احتمال این زلزله را منتشر کرد و صبح روز بعد این زلزله رخ داد و میزان شدت آن تقریبا همان چیزی بود که این کانال ذکر کرده بود.

با توجه به این که از نظر بهرام عکاشه، ملقب به «پدر علم زلزله» زلزله هنوز غیرقابل پیش‌بینی است، سوال اینجاست که پس این کانال چگونه پیش‌بینی‌های زلزله را انجام می‌دهد و این پیش‌بینی‌ها بر چه اساس و پایه‌ای است؟

بعضی سایت‌ها و خبرگزاری‌ها در مورد این کانال مطلب نوشتند: چرا مردم همچنان به شبه علم بیشتر از علم اقبال نشان می‌دهند؟ چگونه یک کانال تلگرامی پیش‌بینی زلزله فردی غیرعلمی طرفدار دارد و مدیران برپایه نظرات افراد ظاهرا علمی غیرمسئول تصمیم می‌گیرند؟

پشت این پیش‌بینی‌ها، علی اصغر برهمند، متولد 1338 در مشهد است که به‌تازگی برخی لقب «نوستراداموس زلزله» به او داده‌اند؛ فردی که هیچ تخصصی از زلزله ندارد و یک فرهنگی بازنشسته با رشته تحصیلی MBA است. اما مهم این است که تمامی این پیش‌بینی‌ها پایه و اساس علمی دارند و مهم‌تر از آن برآیند کار است که احتمالات وقوع زلزله را با احتمال 70 درصد پیش‌بینی می‌کند.

علی اصغر برهمند مسئول انجمن مخترعین خراسان رضوی، رئیس هیات مدیره توسعه ایده‌های دانش‌بنیان و عضو شورای پژوهشی دانشگاه علمی- کاربردی خراسان رضوی است و ده‌ها اختراع و پنج مدال طلا و چهار نقره و یک برنز در زمینه اختراعات و تکنولوژی‌های نو جهانی در کشور سوئیس، مجارستان، روسیه، کره جنوبی، مالزی و چین دارد.

در ادامه مصاحبه ما را با وی می‌خوانید:

چه شد که به فکر افتادید در زمینه پیش‌بینی زلزله فعالیت کنید؟

بحث زلزله برای همه مهم و جذاب است و در واقع یکی از سوالات بی‌پاسخ بشر است. یک سری دلائل و نظریه‌هایی در زمینه زلزله وجود دارد اما موضوع اینجاست که زلزله تا به حال قابل پیش‌بینی نبوده است. یکی از سوالاتی که همیشه بشر از خودش پرسیده این است که چرا حیوانات می‌توانند زلزله را پیش‌بینی کنند اما ما نمی‌توانیم. در حال حاضر محققان فقط می‌توانند

ممکن است که زلزله مخرب در بعضی کشورها تا چند دقیقه هم برسد مثلا فاصله کانونی زلزله تا سطح زمین بسیار زیاد باشد،

ولی در کشور ما فاصله کانونی حدود 5 تا 10 کیلومتر است، اگر متوجه زلزله هم بشویم، فرصتی برای آگاه کردن مردم نداریم. ولی کشورهایی مثل استرالیا و ژاپن چون فاصله کانونی زلزله در آنجا بیشتر است، چند دقیقه قبل از زلزله می‌توانند از وقوع آن باخبر شوند.

پیش‌بینی‌های شما بر چه مبنایی است؟

با بررسی‌های انجام شده متوجه شدیم که فقط برخی کشورها می‌توانند تا چند دقیقه قبل از وقوع، زلزله را پیش‌بینی کنند و حتی کشورهای پیشرفته‌ای مثل آمریکا هم در این امر ناتوان هستند و همین موضوع ما را به فکر انداخت که به دنبال راهکاری برای پیش‌بینی زلزله بگردیم. بعد از بررسی نتایج مطالعاتی که برخی کشورها در این زمینه انجام داده بودند و هزینه و وقت بسیاری را صرف کرده بودند، متوجه ضعف آنها شدیم و سعی کردیم که با رفع مشکلات آنها، راهکار جدیدی را ارائه دهیم.

با بررسی و مطالعات بیشتر توانستیم روش جدیدی را اختراع کنیم که بر اساس داده‌های ماهواره‌ای که از فضا گرفته می‌شود و طی داده‌پردازی، علائمی را پیدا می‌کنیم و بعد از محاسبات، محلی را که قرار است زلزله در آنجا رخ دهد، پیدا و میزان شدت زلزله را نیز محاسبه می‌کنیم. پیش‌بینی‌های با امکانات بسیار اندک و در حد شخصی و بسیار ساده است.

چه تجهیزاتی برای تحقیقات‌تان نیاز دارید؟

ما به یک سری تصاویر ماهواره‌ای بسیار قوی‌تر نیاز داریم و باید در چاه‌های گمانه‌زنی در گسل‌های فعال و نیمه‌فعال سنسورهایی نصب کنیم که فاکتورهایی مثل دمای زمین، میزان به هم خوردن میدان مغناطیسی زمین و گازهای ایزوتوپ‌های اکسیژن 18 را ثبت کنند. گازهای ایزوتوپ‌های اکسیژن 18 قبل از وقوع زلزله از زمین صادر می‌شوند. به غیر از اینها نیاز به دکل‌ها و باندهای حرارتی داریم.

این در حالی است که اگر امکانات و تجهیزات لازم را داشته باشیم، می‌توانیم تا 48 ساعت قبل از وقوع، زلزله را پیش‌بینی کنیم.

در کشورهای پیشرفته آیا روشی شبیه به روش شما برای پیش‌بینی وجود دارد یا خیر؟

اگر روشی وجود داشت که متخصصان زلزله به ما نمی‌گفتند که زلزله قابل پیش‌بینی نیست و کسی که زلزله را پیش‌بینی می‌کند شیاد است! این افراد همان کسانی هستند که می‌گویند چطور در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا و ژاپن که زلزله‌خیز هستند، چنین کاری هنوز غیر ممکن است ولی شما توانستید!

معمولا احتمال پیش‌بینی‌های شما تا چه حد است؟

70 درصد در حال حاضر. ولی اگر امکانات لازم و نیروی انسانی، فضا و اتاق کارشناسی لازم برای رصد 24 ساعته را داشته باشیم این احتمال به 90 درصد هم می‌رسد.

چند سال است روی این پروژه کار می‌کنید؟ در این تیم تحقیقاتی چند نفر هستید؟

حدود 10 سال پیاپی روی این پروژه کار می‌کنیم. تیم ما چهار نفره است که از رشته‌های زمین‌شناس، کارشناس IT و مدیریت هستند.

آیا زلزله‌های تهران باز هم اتفاق خواهد افتاد؟

زلزله تهران طبق پیش‌بینی‌های ما اتفاق افتاد و باز هم حتما اتفاق خواهد افتاد. ولی در حال حاضر زمان وقوع زلزله را 10 روز قبلش می‌توانیم پیش‌بینی کنیم. برای بررسی‌ها و احتمال بیشتر پیش‌بینی‌ها باید در منطقه حضور داشته باشیم و چاه‌های گمانه‌زنی را بررسی کنیم تا پیش‌بینی‌های درست‌تری ارائه دهیم.

ولی موضوع اینجاست که مسئولین هم با ما همکاری کنند. ما نمونه خیلی خوبی داریم که در اسفراین خراسان شمالی اتفاق افتاد. ما چهار روز قبل از وقوع زلزله در سال 90 به مدیریت بحران خراسان وقت آقای آروین اطلاع دادیم که زلزله‌ای در راه است. آقای آروین از ما دعوت کرد و ما به محل رفتیم و بررسی‌ها و مطالعات تکمیلی را انجام دادیم و با احتمال بیشتری اعلام کردیم که تا چهار روز دیگر در اسفراین زلزله خواهد آمد و از آنجا که همه آماده‌باش مردم و دولت و مسئولان بودند، این زلزله با خسارات مالی همراه بود اما هیچ خسارت جانی‌ای نداشت.

اگر مسئولان همکاری کنند، می‌توانیم خسارات جانی را تا حد قابل توجهی کاهش دهیم.

به‌تازگی حتی افراد غیرمتخصص‌ در مورد مساله هارپ صحبت می‌کنند و تمام این زلزله‌ها را به گردن هارپ می‌اندازند و حتی دلیل این امر را نیز نورهای عجیبی می‌دانند که در زمان وقوع زلزله در آسمان دیده شده است. نظر شما در این مورد چیست؟

هارپ یک اصطلاح علمی- تخیلی است و آمریکا این اصطلاح را ساخت تا مردم را بترساند. زلزله‌ای که در کرمانشاه اتفاق افتاد با 700 بمب اتم در یک نقطه برابری می‌کرد. هر بمب 5000 درجه سانتی‌گراد دما دارد و اگر قرار باشد 700 بمب اتم در یک نقطه منفجر شود، باید کره زمین سوراخ می‌شد!

در مورد نورهایی که در آسمان دیده شده است، نمی‌دانم چرا متخصصان شیمی، فیزیک و ژئوفیزیک این مسائل را برای مردم باز نمی‌کنند! واقعیت این است که گازهایی که از اعماق زمین به سطح زمین می‌آیند، به علت مالش و سایش و به گازهای باردار تبدیل می‌شوند و در واقع مثل ابرهایی که رعد و برق‌ می‌زنند، دارای بار الکتریکی می‌شوند. این گازها تحت فشار مواد ماگما و حرارت 5000 درجه اعماق زمین به سطح زمین می‌رسند، ذرات‌شان باردار می‌شوند و مثل باد یخچال که از یک حای فشرده به یک سطح باز می‌رسد، حرارتش را از دست می‌دهد و به هم نزدیک می‌شوند و با جریان‌های بادی ترکیب می‌شوند و فشرده‌تر می‌شوند.

این ترکیب و فشرده شدن باعث تخلیه بار الکتریکی می‌شود و موجب روشن شدن فضای آن منطقه می‌شوند. چون این گازها سنگین هستند در فضا پخش نمی‌شوند و در سطح زمین پخش می‌شوند و به همین دلیل برای ما قابل رویت هستند.

حتی بعضی تحصیل‌کردگان اعلام کردند در بعضی مناطق زلزله‌زده که حوضچه‌های پرورش ماهی وجود داشته، ماهی‌ها مرده‌اند و این دلیل وجود هارپ بوده است! در صورتی که دلیل مردن این ماهی‌ها همان گازهایی است که در اثر زلزله از اعماق زمین به سطح زمین می‌آیند. این گازها حتی از لابه‌لای سنگ‌های بسیار فشرده مثل سنگ گرانیت هم عبور می‌کنند تا خود را به سطح زمین برسانند و به همین دلیل به راحتی می‌توانند به حوضچه‌های پرورش ماهی راه پیدا کنند و با آب حوضچه‌ها ترکیب و باعث مرگ ماهی‌ها شوند.

این افراد تحصیل‌کرده حتی سعی نکردند که آب این حوضچه‌ها را آزمایش کنند و بدون آزمایش این مساله را به هارپ ربط می‌دهند.

من وجود و افزایش این شایعات را گردن همکارانی می‌اندازم که از این مسائل آگاه هستند ولی با نگفتن واقعیت مردم را می‌ترسانند!

آیا سازمان یا نهاد داخلی برای همکاری یا گرفتن اطلاعات با شما تماس گرفته است؟

فقط دو دانشگاه ایران، یکی از تهران و یکی از شیراز، آن هم به صورت غیررسمی با ما صحبت کردند تا با مطالعات ما آشنایی پیدا کنند. اما موضوع اینجاست که برخی از این دانشگاه‌ها و سازمان‌ها و مراکز علمی شروع به تمسخر ما کردند و ما به دلیل ترس از این تمسخر راغب به همکاری نیستیم.

بعضی سازمان‌ها حتی دست به شکایت علیه ما زدند و حتی پلیس فتا خانه ما را بازرسی کرد و ما را به دادگاه کشیدند. ولی معاون دادستان دادگاه انقلاب مشهد زمانی که ثبت اختراع را دید و شش ماه اطلاعات ما را بررسی کرد، به این نتیجه رسید که اطلاعات ما درست بوده و در نهایت تبرئه شدیم. با این حال اکثر مسئولان موافقند که زلزله قابل پیش‌بینی نیست و کار ما را قبول ندارند.

سازمان‌های خارجی چطور؟

جدیدا از آمریکا دعوت‌نامه‌ای دارم و دانشگاه بوستون با پیشنهاد بسیار ناچیزی که دادیم، حدود 50 میلیارد تومان، و حق امتیاز یک زلزله بود موافقت کردند و حتی پیشنهاد دادند که در آلمان تدریس کنیم. این در حالی است که متاسفانه بعضی دانشگاه‌های داخلی ما را زیر سوال می‌برند که اگر زلزله قابل پیش‌بینی بود تا به حال ژاپن و آمریکا این کار را کرده بودند. همین دانشگاه‌ها اگر این دستگاه‌ و روش جدید از آنور آب بیاید به راحتی و با قیمت بسیار گزافی می‌خرند اما حاضر نیستند از ما بخرند.

کشورهای دیگر برای این که بدانند در 10 روز آینده در کدام شهرشان زلزله می‌آید، هزینه بسیار زیادی صرف می‌کنند و ما دانش این کار را داریم.

ما حتی می‌توانیم مجوز بگیریم و وب‌سایتی را راه‌اندازی کنیم که زمان و میزان زلزله را در کشورهای زلزله‌خیر مانند ایتالیا، ژاپن و آمریکا نشان می‌دهد و همین امر کلی ارزآوری برای کشور ما به ارمغان خواهد آورد.

این در حالی است که توانایی ادامه کار دیگر برای ما مقدور نیست. من یک فرهنگی بازنشسته هستم و چقدر می‌توانم هزینه کنم. یا بقیه دوستانم چقدر می‌توانند در راه بشردوستانه کمک کنند و هیچ درآمدی نداشته باشند؟

دلیل وقوع زلزله‌های اخیر در تهران و ایران چیست؟

به طور کلی دلیل وقوع زلزله جزو ابهامات است. یک سری نظریات وجود دارد که می‌گوید زلزله نتیجه حرکات صفحات درون زمین و دور شدن و نزدیک شدن آنها به همدیگر است. ولی بحث زلزله ناگهانی که در تهران اتفاق افتاد ورای این داستان‌هاست. من فکر می‌کنم که به هم خوردن محور زمین که از زلزله فوکوشیمای ژاپن شروع شد و موجب کند شدن سرعت زمین و ایجاد یک آشوب در هسته زمین شد. در واقع این نیش‌ترمز سرعت زمین را به اندازه یک میکروثانیه کند و یک موج و انقلابی در هسته زمین ایجاد کرد که به طور تصادفی به چند کشور وارد شد و کشور ما یکی از این‌هاست.

اگر وب‌سایت سازمان لرزه‌نگاری آمریکا را ببینید، متوجه می‌شوید که در مکزیک هر روز زلزله‌های چهار ریشتری رخ می‌دهد و در هفته حداقل یک زلزله شش ریشتری اتفاق می‌افتد. این در حالی است که صدا و سیما هیچ کدام از زلزله‌های بزرگ کشورهای دیگر را منعکس نمی‌کند و به همین دلیل است که مردم فکر می‌کنند که این اتفاق فقط در ایران اتفاق می‌افتد و آن را به یک جریان آزمایشی بمب اتم یا هارپ نسبت نمی‌دهند.

این زلزله‌ها به هیچ عنوان زلزله‌های دست‌ساز مثل زلزله‌های حاصل از حفاری یا آزمایش‌های موشکی یا اتمی نیست. زیرا اول زلزله‌های دست‌ساز پس‌زلزله و پیش‌زلزله ندارند. ثانیا اگر قرار بود حاصل آزمایش‌های بمب اتم باشد، بلافاصله کل کره زمین ذرات رادیواکتیوی حاصل از تجزیه اورانیوم یا پلوتونیوم را در سطح جهان می‌بینند.

کسانی که این اطلاعات غلط را به مردم می‌دهند، در واقع آب به آسیاب دشمن می‌ریزند!

با این اوصاف که تاکنون هیچ حمایتی از شما در داخل کشور نشده است، آیا دوست دارید بقیه تحقیقات‌تان را در خارج از کشور ادامه بدهید؟

من هر کاری که تا به حال کردم برای مردم و کشورم انجام دادم. اما اگر مسئولان دوست نداشته باشند که من در ایران فعالیت کنم و تکلیف شرعی از گردن من برداشته شود، من مجبورم که از اینجا بروم.

گفت‌وگو از نسترن صائبی