کورههای ایرانی، پسماندهای کشاورزی را به منبع درآمد تبدیل میکند
کورههای پیرولیز، توسط یک شرکت دانشبنیان ایرانی توسعه یافته است؛ شرکتی که فعالیت خود را از سال ۱۳۹۳ در مرکز رشد فناوری دانشگاه شهید چمران آغاز کرد و با تمرکز بر تبدیل پسماندهای کشاورزی به محصولات کربنی، از سال ۱۳۹۶ بهعنوان واحد فناور در پارک علم و فناوری خوزستان به فعالیت خود ادامه میدهد. این شرکت تاکنون موفق به ثبت اختراع کورههای پیرولیز متناسب با انواع پسماندهای کشاورزی شده و محصولات متنوعی از جمله بایوچار و ذغال بریکت را به بازار عرضه کرده است.
سوزاندن پسماندهای کشاورزی یکی از چالشهای مهم زیستمحیطی کشور، بهویژه در استانهایی مانند خوزستان است. پسماند مزارع نیشکر، گندم و برنج بهدلیل حجم بالا و هزینهبر بودن روش جمعآوری، اغلب سوزانده میشود؛ اقدامی که علاوه بر آلودگی محیطی، تخریب منابع طبیعی، نابودی میکروارگانیسمهای مفید خاک و کاهش حاصلخیزی زمین را بهدنبال دارد. اگرچه قوانین زیستمحیطی برای مقابله وجود دارد، اما نبود صرفه اقتصادی برای کشاورزان باعث تداوم این روند شده است. در همین زمینه، خبرنگار آناتک به گفتوگو با علی پورفلاحی، رئیس هیأت مدیره و مؤسس این شرکت دانشبنیان پرداخته است که در ادامه میخوانید:
مسئله سوزاندن پسماندهای کشاورزی چه ابعادی دارد؟
سوزاندن مزارع نیشکر پیش از برداشت یا باقیمانده پسماندها پس از برداشت در استان خوزستان بسیار رایج است. حتی در برداشت سبز نیز حجم بالایی از پسماند روی زمین باقی میماند؛ حدود ۲۰ تن در هر هکتار. این پسماندها اگرچه بخشی میتواند بهعنوان خوراک دام استفاده شود، اما حجم بالا و دشواری جمعآوری باعث میشود اغلب سوزانده شوند. همین مسئله درباره مزارع گندم و برنج نیز وجود دارد که گاهی آتشسوزی به منابع طبیعی و پوشش گیاهی اطراف نیز سرایت میکند.
در ابتدا تمرکز شما روی چه محصولاتی بود؟
ما در سال ۱۳۹۶ یک کارگاه راهاندازی کردیم و پسماندهای کشاورزی را از شرکت توسعه نیشکر خوزستان دریافت میکردیم. این پسماندها در کورههایی که خودم طراحی و ثبت اختراع کردهام، به کربن تبدیل میشد. از این کربن، دو محصول اصلی تولید کردیم؛ نخست بایوچار یا زغال زیستی که بهعنوان مکمل خاک در کشاورزی و همچنین در تصفیه آب کاربرد دارد. محصول دوم، زغال بریکت یا زغال قالبی است که با راهاندازی یک خط تولید، کربن حاصل را با مواد چسبنده ترکیب و به بریکت تبدیل میکردیم.
با وجود قوانین بازدارنده، چرا این روند همچنان ادامه دارد؟
اگرچه قانون هوای پاک برای سوزاندن پسماندها جریمه و حتی مجازات زندان در نظر گرفته است، اما مشکل اصلی اقتصادی است. جمعآوری پسماند برای کشاورز کار سخت و هزینهبری است و ارزش ریالی پسماند بهگونهای نیست که این هزینه را جبران کند. در نتیجه، سادهترین و البته بدترین راه، سوزاندن پسماند انتخاب میشود.
راهکار شما برای حل این مسئله چیست؟
ما پیشنهاد میکنیم پسماندهای کشاورزی بهجای سوزاندن، در کورههای پیرولیز به بایوچار تبدیل شوند. بایوچار میتواند دوباره به زمین کشاورز بازگردد و باعث کاهش مصرف آب، حفظ رطوبت خاک، کاهش مصرف کود و جلوگیری از شستوشوی کودهای شیمیایی به منابع آب زیرزمینی شود. همچنین ساختار فیزیکی خاک را بهبود میدهد و از فشردگی ناشی از ماشینآلات کشاورزی جلوگیری میکند.
کورههای پیرولیز چه ویژگی متمایزی نسبت به نمونههای مشابه دارند؟
این کورهها بهگونهای طراحی شدهاند که تنها در ابتدای فرایند از سوختهای فسیلی استفاده میکنند و ادامه کار با گازهای متصاعدشده از خود پسماند انجام میشود. به همین دلیل، فرایند تولید بایوچار در این کورهها «کربنمنفی» است؛ یعنی نهتنها کربنی آزاد نمیشود، بلکه کربن از چرخه طبیعی خارج و تثبیت میشود. بهطور متوسط، به ازای هر تن بایوچار تولیدی، حدود ۳ تن دیاکسیدکربن رسوب داده میشود.
آیا این کورهها برای انواع پسماندها یکسان عمل میکنند؟
خیر. طراحی کورهها بسته به نوع پسماند متفاوت است؛ کوره مخصوص کاه و کلش گندم با کوره پسماند نیشکر یا شاخه و برگ درختان شهری تفاوت دارد. این تفاوتها هم در طراحی فیزیکی و هم در تنظیمات دما، فشار و پروفایل حرارتی فرایند اعمال میشود.
نقش فناوری اینترنت اشیا (IoT) در این کورهها چیست؟
ما از فناوری IoT در کورهها استفاده کردهایم تا دادههایی مانند دما، رطوبت، گازهای متصاعدشده و وزن را بهصورت آنلاین دریافت کنیم. این دادهها از طریق API به سرور شرکت منتقل و تحلیل میشوند. این کار هم امکان نظارت از راه دور را فراهم میکند و هم خطای انسانی را کاهش میدهد. علاوه بر این، یکنواختی محصول نهایی نیز بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد.
آیا این دادهها کاربردهای دیگری هم دارد؟
میزان معادل دیاکسیدکربنی که از چرخه خارج شده با تحلیل این دادهها محاسبه میشود. برنامه ما این است که بر اساس همین دادههای صحتسنجیشده، به کشاورز اعتبار کربن تعلق بگیرد و در ازای آن، پرداخت مالی انجام شود. اینجاست که جمعآوری پسماند برای کشاورز از نظر اقتصادی توجیهپذیر میشود.
بازار اعتبار کربن در این طرح چه جایگاهی دارد؟
بازار اعتبار کربن در سطح جهانی فعال است و حتی کشاورزان اعتبار کربن خود را پیشفروش میکنند. در ایران چنین بازاری وجود ندارد. ما با سازمان ملی محیط زیست وارد گفتوگو شدهایم تا نسخه بومی این بازار را ایجاد کنیم. هدف این است که کشاورز با تبدیل پسماند به بایوچار، هم خاک خود را بهبود دهد و هم از محل اعتبار کربن درآمد کسب کند.
تحریمها چه تأثیری بر توسعه این بازار داشتهاست؟
تحریمها مانع اتصال ما به بازار جهانی اعتبار کربن شدهاند؛ بازاری که بخش عمده آن به شرکتهایی وابسته است که سهامداران آمریکایی دارند. به همین دلیل، توسعه این فناوری را در قالب یک استارتآپ خارجی نیز دنبال کردهایم تا بتوانیم از ظرفیت بازار جهانی استفاده کنیم.
در صورت فراگیر شدن این فناوری، چه تغییری در آینده محیط زیست کشور ایجاد میشود؟
باید گفت در وهله نخست سوزاندن پسماندهای کشاورزی و انتشار دود، بهطور جدی کاهش مییابد. کیفیت خاک بهبود پیدا میکند، میکروارگانیسمهای مفید خاک حفظ میشوند و حاصلخیزی زمین افزایش مییابد. از سوی دیگر، مردم در فصل برداشت محصولات با آسمانی صافتر و هوای پاکتری مواجه خواهند شد؛ دستکم در بخشی که به فعالیتهای کشاورزی مربوط میشود.
انتهای پیام/
