«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
محقق ایرانی دانشگاه ماساچوست: ارتباط صنعت با دانشگاه در ایران عملا دیده نمی‌شود
محمد رستمی، محقق ایرانی دانشگاه ماساچوست آمریکا، معتقد است که دانشگاه‌های تراز اول ایران باید به جای تمرکز محض روی علوم فنی و مهندسی، بخشی از برنامه آموزشی‌شان را به نحوه تعامل با صنعت، نحوه اختراع، کار گروهی و مدیریت پروژه اختصاص دهند. از نظر وی، ارتباط صنعت با دانشگاه در ایران عملا دیده نمی‌شود.
نسترن صائبی، گروه علم و فناوری آنا، محمد رستمی متولد سال ۱۳۶۹ در تهران است. دبیرستان را در مدرسه علامه حلی تهران گذراند و در مقطع کارشناسی مهندسی برق از دانشگاه صنعتی شریف فارغ‌التحصیل شد. بعد از آن حدودا یک سال در شرکت‌های مختلف مشغول به کار بود تا این که در سال ۲۰۱۵ از دانشگاه ماساچوست در امهرست برای تحصیل در مقطع دکترا پذیرش گرفت و در ۲۵ سالگی به قصد ادامه تحصیل به آمریکا سفر کرد.
او هم‌اکنون در دانشگاه ماساچوست به عنوان دستیار پژوهشی (RA) تحت نظر دکتر «گانسان» که از اساتید دپارتمان علوم کامپیوتر است، فعالیت می‌کند. زمینه تحقیقاتی او کار روی نوعی شبکه‌های مخابرات رادیویی بی‌سیم به نام شبکه‌های Backscatter است که این زمینه کاری بسیار نزدیک به رشته مهندسی برق است و به همین علت تغییر رشته از برق به علوم کامپیوتر برایش مشکل آن چنانی ایجاد نکرد.
وی در سال گذشته با همکاری یک تیم تحقیقاتی روشی را ابداع کرد که کاربران می‌توانند باتری وسایل الکترونیک را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
در ادامه مصاحبه ایمیلی ما را با رستمی می‌خوانید:
* تاکنون چند اختراع داشته‌اید؟
در ایران من اختراعی نداشتم. علتش هم این است که در ایران دانشجوی کارشناسی بودم و طبعا بیشتر وقت و تمرکزم روی این بود که درس‌ها را با معدل قابل قبول پاس کنم.
اما در آمریکا، سیستم‌های رادیویی که در ابداع آنها سهیم بودم شامل سیستم Braidio و سیستم SF Backscatter می‌شود که راجع به آنها بعدتر توضیح می‌دهم. هر دوی این سیستم‌ها در دانشگاه ماساچوست و در Sensor Hardware Lab طراحی و ساخته شده‌اند.
سیستم Braidio یک لینک رادیویی متناسب با شارژ باتری است که با ترکیب دو رادیوی بلوتوث و Backscatter به صورت هوشمند مصرف توان فرستنده و گیرنده دیتا را متناسب با شارژ باتری آنها کنترل می‌کند. وقتی شارژ باتری فرستنده بسیار محدود است، به جای تولید سیگنال حامل که توان بسیار بالایی نیاز دارد فرستنده به مدوله کردن اطلاعات روی سیگنال حامل بازتابی که از سمت گیرنده آمده است می‌پردازد و باعث می‌شود توان مصرفی آن هزاران برابر کاهش یابد. اما اگر شارژ باتری فرستنده بیشتر از گیرنده باشد از رادیوی بلوتوثی که در آن تعبیه شده استفاده می‌کند.
سیستم SF Backscatter یک سیستم رادیویی passive (غیرفعال و بی‌اثر) است که برای اولین بار سه قابلیت را به طور همزمان دارد: اولا بسیار کم‌مصرف است (توان مصرفی در حدود چندین هزار بار کمتر از بلوتوث و وای‌فای) و این باعث می‌شود که بتوان از آن در دستگاه‌های بسیار کوچک که محدودیت انرژی دارند- مثل دستگاه‌هایی که باتری ندارن و انرژی مصرفی خودشان را از نور یا امواج الکترومغناطیس محیط جذب می‌کنند- استفاده کرد.
در فیزیک، Backscatter انعکاس امواج، ذرات یا سیگنال‌ها به سمتی است که از آنها آمده است. این انعکاس پراکنده به علت پراکندگی است، در حالی که همانند یک آینه مخالف بازتاب منظم در یک آینه است. بک‌اسکتر کاربردهای مهمی در نجوم، عکاسی و سونوگرافی پزشکی دارد.
ثانیا برد این رادیو در مقایسه با رقبای خودش بسیار بیشتر است. به طور کلی سیستم‌های رادیویی passive برد بسیار کمی دارند اما با تغییر نحوه مدولاسیون و حذف سیگنال حامل تداخلی موفق شدیم برد این رادیو را تا چند برابر افزایش بدهیم؛ به طوری که SF Backscatter قادر است یک منزل مسکونی را به طور کامل پوشش دهد.
ثالثا سیستم ابداعی ما سازگار با رادیوهای استاندارد مثل بلوتوث، وای‌فای و زیگ‌بی (ZigBee) است و بنابراین برخلاف دیگر سیستم‌های Passive نیازی به تهیه و نصب یک دستگاه گران‌قیمت مجزا برای خواندن دیتا نیست.
* چه شد که وارد این حیطه شدی؟ ایده این ابداع از کجا آمده است؟
همانطور که در قبلا اشاره کردم، سیستم Braidio تولید سیگنال حامل را بر دوش ابزاری می‌گذارد که انرژی بالاتری دارد. به این پروسه Offload Carrier گفته می‌شود که باعث می‌شود سیستمی که شارژ باتری کمتری دارد، انرژی بسیار کمی مصرف کند؛ به گونه‌ای که عملا سیستم کم‌شارژتر از شارژ باتری سیستم پرشارژتر برای ارسال دیتا استفاده می‌کند. امروزه مدیریت مصرف انرژی در سیستم‌های مخابراتی بسیار اهمیت پیدا کرده است و رادیوهای دوگانه (Passive + Active) به علت انعطاف بالایی که دارند کاندیدای بسیار خوبی برای نسل بعدی شبکه‌های خانگی هستند.
* در حال حاضر روی چه طرحی کار می‌کنی؟
مدتی هست که روی پروژه جدیدی کار می‌کنم که قرار است در آینده نزدیک دستاوردهایش را منتشر کنیم. موضوع اصلی این پروژه یک سیستم رادیویی با توان مصرفی بسیار پائین است که امکان پردازش ابری (Cloud Computing) را در کاربردهای مختلف خانگی، پزشکی و ورزشی مانند Recognition Activity، Recognition Gesture و Tracking Health فراهم می‌کند.
* برنامه آینده‌ات در زمینه تحقیق و پژوهش چیست؟
بعد از تکمیل و به نتیجه رساندن پروژه بالا، کار را روی سیستم‌های بی‌سیم نسل جدید که سازگار با کاربردهای اینترنت اشیاء، واقعیت مجازی، پهپادهای خانگی باشد ادامه خواهم داد.
* آینده فناوری و وسایل ارتباطاتی را چطور می‌بینید؟
به نظر من پلات‌فرم‌های گوناگون شبکه‌های کامپیوتری و بی‌سیم از شبکه‌های ابعاد بزرگی مثل سلولار و وایمکس گرفته تا شبکه‌های ابعاد کوچک‌تر همانند وای‌فای پیشرفت‌های چشمگیری در جهت ساختن بستری برای مبادله دیتا با سرعت بالا داشتند. حتی برای کاربرانی که با سرعت بالایی در حال حرکت هستند. اما مساله مهم‌تر دیگری که در آینده باید حل بشود این است که چطور از این ظرفیت بالای شبکه‌های مختلف به نحو کارآمدتری از آن چیزی که الان می‌بینیم استفاده بشود.
برای مثال ، اگر بخواهیم فناوری‌هایی همانند پردازش ابری و یا جراحی از طریق اینترنت را فعال‌تر کنیم نیازمند این هستیم که نه تنها ظرفیت شبکه مناسبی داشته باشیم، بلکه تاخیر ارسال دیتا هم باید بسیار پایین باشد. نتیجتا شبکه‌های نسل بعدی باید این طور مسائل را به نحو مناسبی حل کنند.
به علاوه فناوری رادیوهای بسیار کم‌مصرف از جمله رادیوهای پسیو با این که بسیار دیرتر از فناوری‌هایی مثل وای‌فای و بلوتوث ظهور کرده‌اند اما به علت ارزانی و سهولت تولید به‌زودی به اندازه وای‌فای و بلوتوث محبوب خواهند شد و مساله مهم دیگر شبکه‌های بی‌سیم در آینده نحوه تعامل این رادیو‌ها با سیستم‌های کنونی است.
* از نظر شما، محققان ایرانی تا چه اندازه در زمینه وسایل و تجهیزات ارتباطاتی پیشرفت داشته‌اند و در مقایسه با تحقیقاتی که در کشورهای دیگر مثل آمریکا انجام می‌شود، وضعیت این فناوری‌ها در ایران چگونه است؟
نظر شخصی بنده این است که پیشرفت فناوری در ایران با توجه به ظرفیت بالای جوانان ایرانی بسیار کمتر از آن چیزی است که باید باشد و علت این پیشرفت کم را باید در عوامل بسیاری جست‌وجو کرد که از حوصله این مصاحبه خارج است.
* محبوب‌ترین ابزاری که از آن استفاده می‌کنی چیست؟
گوشی موبایلم که اکثر ارتباطات و برنامه‌ریزی‌های روزمره‌ام را با آن انجام می‌دهم.
* زمان‌هایی که اوقات فراغت داری، آیا با گوشی خود بازی می‌کنی؟
گاه‌گداری اگر هوس کنم رکورد کسی را بزنم بازی‌ای را نصب می‌کنم ولی خیلی زود آن را پاک می‌کنم. از بازی‌های رقابتی و با گرافیک ساده لذت بیشتری می‌برم.
* کلا از چه نرم‌افزارهایی در گوشی‌ات بیشتر از همه استفاده می‌کنی؟
از نقشه، پیش‌بینی آب و هوا، مرورگر و کتابخوان گوشی بیشترین استفاده را می‌کنم.
* آیا از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مثل تلگرام یا واتس‌اپ یا ایمو استفاده می‌کنی؟
خیلی کم. فقط از تلگرام و آن هم برای ارتباط با خانواده استفاده می‌کنم؛ شاید در شبانه‌روز ۱۰ دقیقه. معمولا هر چند روز یک بار هم از اسکایپ برای تماس تصویری با خانواده استفاده می‌کنم. بعضی اوقات هم که بسیار نادر است، جلسات آزمایشگاه را از طریق اسکایپ برگزار می‌کنیم.
* فضای پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاهی آمریکا چگونه است؟ سیستم پژوهشی آنجا چطور دانشجویان و دانشمندان را به تحقیق و پژوهش تشویق می‌کند؟ تفاوت میان فضای آموزشی و تحقیقاتی در ایران و آمریکا چیست؟
ویژگی مهمی که به ذهنم می‌رسد این است که مسائل و موضوعات پژوهشی‌ای که اینجا تعریف می‌شوند کاملا منطبق بر نیازی است که وجود دارد و قرار است واقعا گره از کاری گشوده بشود. این یک تفاوت بزرگ بین فضای پژوهشی در امریکا یا هر کشور صنعتی دیگری با فضای پژوهشی آکادمیک در کشوری مثل ایران است.
نکته دیگر ارتباط تنگاتنگ صنعت با دانشگاه است که در ایران عملا دیده نمی‌شود و اگر هم دیده شود به شکلی نمادین و محدود به یکی دو نمایشگاه در سال است که حتی برگزیدگان آن نمایشگاه‌ها هم اقبال خیلی کم و محدودی خواهند داشت که واقعا ثمره کار و ایده‌هاشون را به صنعت تزریق کنند.
به نظرم باید دانشگاه‌هایی که قطب علمی هستند و به طور جدی تحقیقات انجام می‌دهند، روی حل مسائلی که صنعت کشورمان را به پیش ببرد، تمرکز کنند البته نه به طور گلخانه‌ای و محدود، بلکه این تفکر در کل سیستم دانشگاهی تزریق شود. و صد البته صنعت هم باید اعتماد کافی را به اساتید و محققان مشغول در دانشگاه‌های کشور داشته باشد.
* شما سال‌ها در ایران زندگی و تحصیل کردی و با جوانان ایرانی آشنایی داری. میزان سواد و علمی جوانان ایرانی را در چه سطح می‌بینی؟ چه توصیه‌ای به جوانان ایرانی داری؟
جوان ایرانی بسیار باهوش، پرانرژی، فهیم و خلاق است. تنها توصیه من به جوان ایرانی پشتکار بیشتر و ناامید نشدن بعد از شکست‌هاست هر چقدر هم که تعداد شکست‌ها زیاد باشد.
* کلا فضای فناوری و نوآوری در ایران از نظر شما چگونه است؟
از نظر شخص من، یک مشکل بزرگ مشخص نبودن جایگاه دانشگاه و صنعت نسبت به همدیگر و نحوه ارتباطشان است. به نظرم دانشگاه‌های تراز اول مملکت باید به جای تمرکز محض روی علوم فنی و مهندسی لااقل بخشی از برنامه آموزشی خودشان را به نحوه تعامل با صنعت، نحوه اختراع، کار گروهی و مدیریت پروژه اختصاص بدهند و از طرف دیگر صنعت هم باید نحوه مواجهه با فارغ‌التحصیلان دانشگاه را یاد بگیرد.
از نظر من اگر شرکت‌های دانش بنیان درست توسعه و رشد پیدا کنند می‌توانند آینده صنعت و فناوری را در ایران بسیار بهتر از حال حاضر بکنند.
* آیا دوست داری برای زندگی به ایران برگردی؟ فکر می‌کنی چه امکاناتی باید در ایران وجود داشته باشد تا دوست داشته باشی در ایران زندگی کنی؟
طبعا من هم مثل هر ایرانی دیگری عاشق وطنم هستم و دوست دارم که اولویت اولم زندگی و کار در ایران باشد. البته فضای رقابت عادلانه‌تر و سالم‌تر در زمینه‌های علمی و اقتصادی برای همه باید وجود داشته باشد تا فرد بتواند در تصمیم‌گیری‌هایش وزن بیشتری را به زندگی در ایران بدهد.
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۶؛
