گیاهان گوشتخوار چگونه شکار می‌کنند؟ + تصاویر

به گزارش گروه علم و فناوری آنا، گیاهان گوشتخوار گیاهانی هستند که برخی یا بسیاری از مواد مغذی خود را (اما نه انرژی) از تله ‌گذاری و مصرف جانوران و آغازیان، معمولا حشرات و بندپایان دیگربه دست می‌آورند. گیاهان گوشتخوار در مناطقی که در آن خاک نازک و یا دارای فقر غذایی به ویژه نیتروژن است، رشد می‌کنند.

گیاه گوشتخوار با تغییر دادن حالت برگ‌های خود می‌تواند از حیوانی به بزرگی یک‌ قورباغه تا موجودات تک سلولی را بخورد و هضم ‌کند. ساختن تله برای این گیاه کاری دشوار است، به این علت که برگ‌‌های گیرنده آن چندان مناسب برای عمل فوتوسنتز نیستند و رشدی بسیار آهسته دارند.

ونوس

مهم‌ترین خصوصیت گیاه گوشتخواری مثل «ونوس» حرکت سریع برگ‌‌های آن است، که به شکل بادبزن است و مانند تله عمل می‌کند.

ونوس رشد بسیار کندی دارد. دست کم سه تا چهار سال طول می‌کشد که قابلیت شکوفایی پیدا کند. گیاه ونوس در پاییز غیرفعال می‌شود و به خواب زمستانی می‌رود.

قطر بوته این گیاه ۱۸ تا ۲۵ سانتی‌متر است و دارای تعداد زیادی غده‌های قرمز رنگ به بلندی هفت سانتی‌متر و کلفتی پنج میلی‌متر است. برگ‌های این گیاه نیش‌دار هستند.

گیاه حشره‌خوار ونوس که به عنوان مگس دام هم شناخته می‌شود، حشرات به خاطر شهد آن به برگ‌های دهان مانندش جذب می‌شوند. هنگامی که یک حشره وارد تله این گیاه می‌شود موهای ریز روی برگ‌ها را لمس می‌کند. این کار تکانه‌هایی (impulses) را می‌فرستد که گیاه را تحریک می‌کند تا برگ‌هایش را ببندد. غددی که در برگ‌ها واقع شده اند آنزیم‌هایی را آزاد می‌کنند که شکار را هضم می‌کند و مواد مغذی شکار به وسیله برگ‌ها جذب می‌شود.

حرکت این گیاه برای شکار طعمه بسیار سریع است. بدنه‌ این گیاه برای گرفتن طعمه خود مثل عنکبوت یا مگس، در زمانی کم‌تر از یک ثانیه بسته می‌شود. قسمت گیرنده این گیاه حدود ۱۰ سانتی‌متر و قطر آن پنج سانتی‌متر است. به علت دانه‌های برس مانند در دو طرف قسمت گیرنده این گیاه، فرار طعمه امکانپذیر نیست.

نپنتس (Nepenthes)

نپنتس نوعی گیاه گوشتخوار است که فقط در ماداگاسکار وجود دارد. ۹۴ در صد طعمه این گیاه مورچه‌ها هستند. نپنتس شکلی قیف‌ مانند دارد که طعمه درون آن که حالت چاه دارد، می‌افتد. رشد این گیاه حدود ۲۶ سانتی‌متر است.

گیاه کوزه‌ای (pitcher-plant) دارای گونه‌های بسیار متنوع و از بزرگ‌ترین انواع گیاهان حشره‌خوار محسوب می‌شود و ارتفاع بعضی از گونه‌های آن گاهی به ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه بیشتر در مرداب‌ها و لجنزارها می‌روید و هر گیاه دارای یک ساقه بلند و صاف و یک گل بزرگ با گلبرگ‌های سرخ و مادگی چتر مانند است که در تابستان می‌شکفد.

کوزه‌های این گیاه، در واقع برگ‌های آن هستند که دورتا دور این ساقه و نزدیک به زمین قرار دارند. این برگ‌ها لوله‌ای و به شکل کوزه‌ای دهان گشاد هستند. هر گیاه در اواسط بهار پنج یا شش برگ جدید می‌دهد که هر ۱۵ روز یکی از آنها باز می‌شود. در پایان تابستان تمام برگ‌ها رشد می‌کنند و کامل می‌شوند و در طول زمستان و حتی تا تابستان بعدی، باقی می‌مانند.

این برگ‌ها آب را در خود نگه می‌دارند. شهد گیاه در اطراف کلاهک و دهانه کوزه ترشح می‌شود و حشرات را به سوی خود جلب می‌کند، حشره با رسیدن روی برگ به درون کوزه حرکت می‌کند، تارهای مو مانند که به سمت پایین متمایل هستند و سطح لغزنده کوزه، حشره را به پایین هدایت می‌کند و این شکار نگون‌بخت که نمی تواند از کوزه خارج شود، در آب موجود آن غرق می‌شود.

دروزرا (Drosera) یا شبنم خورشید (sundew)

این گیاه در بسترهای خزه خشک شده می‌روید. دروزرا از بالا شبیه یک قطره درشت سرخرنگ و براق به عرض پنج تا ۱۰ سانتی‌متر است. برگ‌های گرد و پهن آن که هر یک روی ساقه‌ای جداگانه قرار گرفته، سرخ و کرک‌دار هستند و قسمت پایین آنها و ساقه سبز رنگ است. گل این گیاه سفید رنگ است و روی ساقه ۱۰ سانتی‌متری که از میان رستنگاه ساقه‌های برگ‌ها خارج می‌شود، می‌شکفد.

این گیاه نیز برای شکار حشرات از برگ‌های خود استفاده می‌کند. تارهای متعدد سوزنی شکل روی برگ وجود دارند که نوک هر یک از آنها یک قطره ماده چسبناک وجود دارد که شبیه قطره شبنم یا شهدی شیرین به نظر می‌رسد. این قطره‌ها، حشراتی چون پشه، مگس و انواع حشرات دوبال را به سوی خود جذب می‌کند. فرود حشره بر روی یک قطره، موجب چسبیدن او بر آن شده و حشره با تقلا برای آزاد شدن، بیش از پیش خود را به دام می‌اندازد.

پس از اینکه حشره تسلیم شد، تارها به ترشح شیره‌ای پر از آنزیم می‌پردازند که حشره را هضم و جذب می‌کند. گاهی تمام برگ به آهستگی به دور شکار می‌پیچد و کار هضم حدود دو روز طول می‌کشد. سپس برگ گشوده و باقیمانده حشره همراه با باد از برگ جدا می‌شود.

باترورت (Butterwort) یا گیاه کره‌ای

باترورت یکی از نامتعارف‌ترین گیاهان حشره‌خوار است. این گیاه روی شکاف سنگ‌ها و صخره‌ها می‌روید. باترورت گل‌هایی ظریف و زیبا – معمولا به رنگ بنفش و آبی- دارد که در ماه‌های آخر بهار می‌شکفند. باترورت نام خود را به خاطر برگ‌هایی که به نظر چرب و «کره ای» شده‌اند به دست آورده است. برگ‌های این گیاه به صورت مجموعه سه تا شش تایی و در گونه‌هایی بسیار بیشتر بر سطح زمین می‌روید. با بررسی دقیق متوجه خواهید شد که برگ‌ها دارای دو نوع غده ترشحی هستند. غدد برآمده‌ای که کار ترشح ماده چسبناک و کره‌ای را بر عهده دارند و غدد کوتاهی که مواد هضم و جذب کننده را ترشح می‌کنند.

این دو غده بویی ایجاد می‌کنند که مگس‌ها، شته‌ها و شش پایان را به تله چسبناک جذب می‌کند. حشره‌ای که به دام بیافتد، با تقلا برای رهایی، موجب ترشح شیره هضم‌کننده می‌شود. برگ‌ها به آهستگی لوله می‌شوند و حشره را هضم و جذب می‌کنند.

بلدرورت (bladderwort)

بلدرورت یا گیاه مثانه دار در برکه‌ها، دریاچه‌ها و نهرهایی با جریان آب آهسته و در کل در آب‌هایی با عمق کمتر از ۶۰ سانتی‌متر یافته می‌شود. این گیاه بدون ریشه در نزدیکی سطح آب شناور می‌شود و شاخه‌های آن تا ۹۰ سانتی‌متر و بلندتر رشد می‌کند و ساقه‌های آن پر برگ هستند. این ساقه‌ها تا ۲۰ سانتی‌متر بالای سطح آب رشد می‌کنند و خوشه‌هایی از گل‌های زرد رنگ که شبیه گل میمون هستند، بر آنها می‌شکفد. ساقه‌های زیرآبی منشعب شده و برگ‌های نخ مانند بسیار از آنها جوانه می‌زند. این برگ‌ها دارای کیسه‌های کوچک و سبکی هستند که مثانه یا bladder نام دارند. مثانه‌های جوان شفاف هستند و به تدریج تیره می‌شوند. هر مثانه در واقع تله ریز و تو خالی است که ورودی آن یک طرفه است.

اگر یک حشره آبزی کوچک یکی از چهار تار محرک این مثانه را لمس کند، در تله باز می‌شود و مانند یک جارو برقی، حشره به داخل این کیسه مکیده می‌شود و درب تله در یک چشم برهم زدن حدود یک ۱۵ هزارم ثانیه – بسته می‌شود. ساقه‌ها که دارای غدد ترشح آنزیم هستند، کار هضم و جذب طعمه را بر عهده دارند. مثانه پس از یک یا دو ساعت آماده شکار طعمه جدید خواهد بود.

گل ساراسینا (Sarracenia)

این گیاه گوشتخوار و زیبا بومی سواحل شرقی آمریکای شمالی، تگزاس و جنوب شرقی کانادا و از خانواده ساراسنیاسه و گیاهی دائمی و با ریزوم است. این گیاه هم حتما باید دارای خاکی ضعیف و مردابی و اسیدی مانند باشد تا نیترات جذب نشود زیرا باید به وسیله حشرات جذب شود. گل‌دهی آنها در اول بهار شروع می‌شود و پس از اتمام شروع به تولید کوزه‌ها تا آخر پاییز می‌کنند در آخر پاییز هم گیاه پژمرده می‌شود و انرژی خود را صرف ذخیره سازی در ریزوم می‌کند تا در بهار گل‌دهی داشته باشد.

برگ‌های این گیاه شبیه به یک قیف تکامل یافته و برگ‌های بالاسری هم مثل یک هود عمل می‌کنند و مثل یک دریچه از نفوذ آب باران به داخل کوزه جلوگیری می‌کنند تا اسید معده یا شیره کوزه رقیق نشوند. گل‌های آن چتر مانند و توسط زنبورها گرده‌افشانی می‌شوند. حشرات به وسیله رنگ و بو و نکتار آن که لبه کوزه ترشح می‌شوند، جذب می‌شوند و مسیر داخلی دیواره کوزه به وسیله آنزیم‌ها و شیره داخل کوزه چرب می‌شود و مسیری یک طرفه را به وجود می‌آورد که دیگر برگشت ممکن نیست. هنگام به دام افتادن حشره بخت‌برگشته، آنزیم‌های پروتاز و دیگر آنزیم‌های تجزیه کننده هجوم می‌آورند و حشره را طوری تجزیه می‌کنند که انگار از اول حشره‌ای نبوده است.