در دومین نشست تخصصی روش‌شناسی تاریخ شفاهی مطرح شد:
تاریخ شفاهی موجود در ایران علم نیست/ تاریخ شفاهی دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند تهیه شود
دومین نشست تخصصی روش‌شناسی تاریخ شفاهی از سوی پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب دانشگاه آزاد اسلامی با همکاری بنیاد تاریخ و با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالمجید معادیخواه رئیس بنیاد تاریخ، دکتر رضا شعبانی و دکتر سینا فروزش استادان تاریخ در دانشکده علوم انسانی واحد علوم و تحقیقات برگزار شد.
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، عبدالمجید معادیخواه، رئیس بنیاد تاریخ در این نشست گفت: «بحث روش‌شناسی تعبیر غلط‌‌اندازی است، اگر ما بخواهیم وارد چنین حوزه‌ای شویم احتیاج به سلسله گفت‌وگوهایی داریم تا هدف‌مان مشخص شود. تاریخ شفاهی در جمهوری اسلامی ایران معنای وسیعی دارد، از خاطره‌نویسی تا تاریخ‌های بی‌سر‌و‌ته همگی تاریخ شفاهی است. ما ابتدا باید واقعیت‌های جامعه را بشناسیم چون بر خلاف آنها نمی‌توان حرکت کرد. فعلا آنچه اسمش تاریخ شفاهی است دچار یک آشفتگی است. از طرف دیگر روش‌شناسی هم ساده نیست ما باید تلاش کنیم روش‌ها را بشناسیم چون در حال حاضر ده‌ها پژوهشکده در خارج و داخل به اسم تاریخ شفاهی شکل گرفته است که خیلی از آنها کارشان صرفا تخلیه اطلاعاتی است.»
معادیخواه گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی در بودجه مشکلی ندارد و مشکل در سازو‌کار حوزه تاریخ شفاهی است که چگونه می‌خواهیم وارد آن شویم. به نظر من ابتدا باید افرادی مشخص شوند، سلسه گفت‌وگوها بین آنها شکل بگیرد و برای این کار تربیت شوند. واقعیت‌هایی که به عنوان تاریخ شفاهی در جامعه مطرح است روش آنها بسیار مهم‌تر است. آنچه الان به عنوان تاریخ شفاهی در بازار وجود دارد صرفا یک گفت‌وگو براساس حافظه مصاحبه‌شونده بوده است و خیلی از چیزها را که در آن موقعیت نبوده و ندیده‌اند بازگو کرده‌اند.»
تاریخ شفاهی دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند تهیه شود
او افزود: «اینکه ما واقعیت‌های خارجی را بشناسیم خود یک تاریخ شفاهی است. شروع تاریخ شفاهی بعد از جنگ جهانی و در غرب بوده است. چند مولفه دست به دست هم داده است و تاریخ شفاهی شکل گرفته است اما دارای روش خاصی نیستند. در روش‌شناسی تاریخ شفاهی تا 5 سال گذشته فقط دو کتاب در کتابخانه کنگره ثبت شده بود و آنها هم تجربه‌هایی‌اند که جمع آوری شده و به روش تبدیل شده‌اند. ما می‌توانیم چیزهایی به اسم تاریخ شفاهی دانشگاه آزاد اسلامی، تاریخ شفاهی حسینیه ارشاد یا جهاد سازندگی را در ایران تهیه کنیم چون همه کسانی که می‌دانند داستان چگونه بوده است زنده و در دسترس هستند.»
رئیس بنیاد تاریخ ادامه داد: «اما متاسفانه اکنون یک هرج و مرج خطرناکی در کشور وجود دارد، سریال معمای شاه صد در صد تحریف تاریخ است. بنابراین باید تعداد کمی افراد با انگیزه زیاد و تاریخ‌دان و متخصص گفت‌وگو تربیت شوند تا این هرج و مرج‌ها را از میان بردارند. دانشگاه آزاد اسلامی هم می‌خواهد قدمی برای روش‌شناسی تاریخ شفاهی بردارد و این زمینه را فراهم کرده است تا تاریخ شفاهی روشمند شود اما متاسفانه تا به حال تاریخ شفاهی در ایران متخصص ندارد و گرفتار خود‌مورخ‌پنداری هستیم.»
او در پایان گفت: «همه حرف من این است که چیزی که با عنوان تاریخ شفاهی در ایران موجود است، علم نیست و باید تلاش کنیم تا دانشگاه آزاد اسلامی با ایجاد یک سلسله گفت‌وگو حرکتی نوین را در این زمینه آغاز کند.»
در ادامه این نشست رضا شعبانی، استاد تاریخ واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی هم درباره روش‌شناسی تاریخ شفاهی گفت: «تاریخ چیزی است که همه ما هر روز با آن ارتباط داریم. مردم عادی با دو کلمه یعنی پزشکی و تاریخ هر روز سر و کار دارند و در آنها صاحب‌نظر هستند. ما باید بتوانیم مبانی تاریخ از جمله فلسفه آن را تبیین کنیم چون تاریخ یعنی بازنویسی گذشته به صورتی که همه آنچه که روی داده است آورده شود.»
دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه تاریخ سخاوت زیادی داشته است
شعبانی گفت: «تاریخ شفاهی تقریبا در یک قرن اخیر در غرب متداول شد و بعد از انقلاب در ایران هم کار خود را شروع کرد. دو تشکیلات همزمان در امریکا و انگلیس راه‌اندازی شدند. کسانی که در غرب در این حوزه فعال هستند خیلی آن را جدی می‌گیرند و آن را راهی برای شناخت واقعی واقعیت می‌دانند اما رعایت‌های زیاد و حساسیت‌هایی در این راه وجود دارد.»
او گفت: «در دوره دکتر جاسبی رساله‌های زیادی در حوزه تاریخ نگاشته می‌شد و این نشان از سخاوت دانشگاه آزاد اسلامی بود. اما در حال حاضر شرایط مملکت ما بسیار حساس است و آدم‌ها بسیار نازک‌خیال هستند و امیدواریم کاری که به اسم تاریخ شفاهی شروع شده است حمایت شود و بودجه لازم در اختیار آن قرار بگیرد چون تاریخ شفاهی انسان‌های مکانیک می‌خواهد و باید تربیت شوند.»
شعبانی در پایان گفت: «به نظر من باید تاریخ شفاهی به صورت واحد درسی نوشته شود و در اختیار دانشجویان قرار گیرد تا به صورت روشمند پیش برود.»
در پایان این نشست سینا فروزش، عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی نیز گفت: «بزرگان ما تاریخ را تاریخ معاصر می‌دانند. اگر ما بخواهیم تاریخ کاربردی شود باید به مسائل و مشکلات روز جامعه بپردازیم. تاریخ شفاهی هم ماهیت بیرونی ندارد و رویکردی برای گردآوری اطلاعات است. متاسفانه عمدتا تاریخ شفاهی را در ایران در حد گردآوری خاطرات و بیوگرافی‌ها دانسته‌اند در حالی که تاریخ شفاهی یا کلا تاریخ مساله‌محور است و باید مساله‌محور هم پیگیری شود.»
فروزش گفت: «یکی از مواردی که در تاریخ شفاهی مهم است بحث زمان است. در حال حاضر بزرگان زیادی در جمهوری اسلامی ایران خاطرات خود را نوشته‌اند اما بر اساس شرایط سیاسی و زمان همان خاطرات را جرح و تعدیل می‌کنند.»
انتهای پیام/
