پرندگان می‌توانند در هنگام پرواز بخوابند

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از ScienceAlert، دانشمندان نه‌تنها کشف کردند که پرندگان در حین پرواز می‌توانند بخوابند، بلکه تحقیقات آنها نشان داد که روش خواب آنها در هنگام پرواز بسیار عجیب‌تر از چیزی است که تاکنون تصور می‌شد.

یافته این دانشمندان می‌تواند در نهایت به درک بهتر نحوه پرواز پرندگان در ساعت‌های متوالی که گاهی به روزها و هفته‌ها می‌رسد، کمک کند. پرندگان گاهی بدون لحظه‌ای فرود و استراحت روزها و هفته‌ها پرواز می‌کنند و دانشمندان با این تحقیق جواب برخی سوالات را گرفتند از جمله اینکه آیا پرندگان در طول مهاجرت‌شان بیدار می‌مانند یا اینکه فقط یک نیم‌کره از مغزشان در زمان‌هایی خاص استراحت می‌کند. زیرا پرندگانی مثل اردک روی زمین برای مصون ماندن از شکارچیان، در زمان‌های استراحت نیز نیمی از کره مغزش بیدار می‌ماند.

تحقیقات جدید هم نتایج قابل انتظار و هم غیرمنتظره‌ای به همراه داشت. دانشمندان با اندازه‌گیری میزان فعالیت مغز «قناری پرسرخ» دریافتند که پرندگان می‌توانند در هنگام پرواز نیم‌کره‌ای از مغزشان را به حالت غیرفعال درآورند. قناری پرسرخ نوعی مرغ دریایی است که به دلیل پرواز‌های چند هفته‌ای و طولانی‌اش بر فراز آب اقیانوس‌ برای یافتن ماهی شناخته شده است. اما چیز عجیبی که دانشمندان در این تحقیق به آن پی بردند این است که پرندگان می‌توانند به طور همزمان به هر دو نیم‌کره مغزشان استراحت بدهند. این مساله‌ای بود که دانشمندان اصلا انتظارش را نداشتند.

تیمی از زیست‌شناسان موسسه پرنده‌شناسی «مکس پلانک» آلمان برای پی بردن به نحوه خوابیدن این پرندگان در هنگام پرواز از یک دستگاه کوچک نوار مغزی (EEG) استفاده کردند که خودشان طراحی کرده‌اند. این دستگاه فعالیت‌های مغزی پرندگان و تغییرات آنها را اندازه‌گیری و ثبت می‌کند.

این دستگاه که نام آن را «ثبت‌کننده اطلاعات پرواز» گذاشته‌اند، می‌تواند امواج مربوط به خواب عمیق و خوابی را که در آن چشم حرکات سریع دارد (REM) شناسایی کند. این دستگاه را به ۱۵ قناوری پرسرخ بالغ ماده متصل کردند. این تیم تحقیقاتی فعالیت مغزی این 15 پرنده را به مدت 10 روز و بیش از 3000 کیلومتر پرواز آنها ثبت کردند. علاوه بر این، ابزار GPS‌ (مکان‌یاب جهانی) نیز موقعیت و عرض جغرافیایی‌ پرنده را در هر لحظه ردیابی می‌کرد.

بعد از اینکه پرندگان روی زمین برای استراحت نشستند، دانشمندان دستگاه‌های ثبت‌کننده اطلاعات پرواز را از آنها جدا کردند تا اطلاعات آنها را تحلیل کنند. آنها از نتایج به دست آمده غافلگیر شدند.

در طول روز، پرندگان کاملا بیدار بودند و به صورت کاملا هوشیار برای جست‌وجو و یافتن ماهی فعالیت کردند. اما زمانی که خورشید غروب می‌کرد، پرندگان شروع به خوابیدن‌های عمیق و چند دقیقه‌ای در حین پرواز بر فراز آب اقیانوس کردند. اغلب یک نیم‌کره از مغز آنها به حالت استندبای درمی‌آمد.

البته دانشمندان انتظار چنین چیزی را داشتند. زیرا نمونه‌هایی از این پدیده را روی زمین و به غیر از اردک‌ها در دلفین‌ها هم دیده‌ بودند. دلفین‌ها زمانی که در حال شنا کردن هستند، می‌توانند بخوابند و یک نیم‌کره از مغزشان را فعال و دیگری را غیرفعال نگه دارند. نیم‌کره فعال مغز آنها برای آگاهی از خطرات احتمالی بیدار می‌ماند.

قناری پرسرخ

البته ما انسان‌ها هم این اتفاق برایمان می‌افتد. زمانی که ما در محیط جدیدی به خواب می‌رویم، یک نیم‌کره مغزمان بیدار می‌ماند و به همین دلیل است که اکثر افراد می‌گویند که وقتی جایشان عوض می‌شود، نمی‌توانند بخوابند.

دستگاه‌های ثبت‌کننده اطلاعات پرواز نشان داد که با افزایش جریان هوا، قناری‌های پرسرخ شروع به دور زدن دور یک دایره می‌کنند و در این حالت است که تنها یک نیم‌کره از مغزشان بیدار است و این نیم‌کره‌ای است که به چشم در حال گردش مربوط می‌شود. این بدان معناست که این پرندگان در هنگام خواب مسیرشان را می‌بینند.

نیلز راتنبورگ، مدیر این تیم تحقیقاتی، می‌گوید: «قناوری پرسرخ یک چشمش را برای عدم برخورد با پرندگان دیگر باز نگه می‌دارد؛ دقیقا همانند اردک‌ها که برای آگاهی از حضور شکارچیان این کار را انجام می‌دهند».

این دستگاه به غیر از خواب یک نیم‌کره مغز در این پرندگان، نشان داد که بعضی اوقات هر دو نیم‌کره مغز آنها به خواب می‌روند و در همان حال نیز به مسیرشان ادامه می‌دهند. این نتیجه‌ای بود که دانشمندان واقعا انتظارش را نداشتند. آنها حتی زمانی که دو نیم‌کره مغزشان خواب است، می‌توانند حالت آئرودینامیکی‌شان را حفظ کنند و در مسیر خود به پرواز ادامه دهند.

جالب است که دانشمندان متوجه شدند زمانی که این پرندگان به خواب عمیق یا REM می‌روند، فقط چند ثانیه است و تنها زمانی است که سر آنها کمی پایین‌تر می‌آید. جالب‌تر آنجاست که آنها در همین حالت خواب عمیق هم می‌توانند روی یک پا بایستند.

گزارش: نسترن صائبی