داده‌ها جان انسان را نجات می‌دهند

دهه‌های اخیر، گسترش فناوری‌های دیجیتال چهره‌ی شهر‌ها را دگرگون کرده است. یکی از تأثیرگذارترین فناوری‌های این دوران، «اینترنت اشیا» یا Internet of Things (IoT) است؛ شبکه‌ای هوشمند از دستگاه‌ها، حسگر‌ها و سامانه‌هایی که با اتصال به اینترنت، داده‌های محیطی را جمع‌آوری و به‌صورت لحظه‌ای تحلیل می‌کنند. این فناوری نه‌تنها کارایی سیستم‌های شهری را افزایش داده، بلکه در حوزه‌ای حیاتی همچون مدیریت بحران‌های شهری، نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند.

پایش هوشمند و پیش‌بینی بحران‌ها

مهم‌ترین کارکرد اینترنت اشیا در مدیریت بحران، توانایی آن در شناسایی زودهنگام خطر است. حسگر‌های لرزه‌ای، دما، رطوبت، فشار و کیفیت هوا می‌توانند داده‌های لحظه‌ای را از محیط جمع‌آوری کرده و با الگوریتم‌های پیش‌بینی تلفیق کنند.

به گزارش (mdpi)در ژاپن، سامانه‌ی ملی هشدار زلزله بر پایه‌ی شبکه‌ای از حسگر‌های IoT فعالیت می‌کند. این شبکه با ثبت ارتعاشات زمین، هشدار‌هایی را تنها چند ثانیه پیش از وقوع زلزله به تلفن‌های همراه، قطار‌ها و مراکز خدماتی ارسال می‌کند. پژوهشی نشان داده است که این فناوری در کاهش تلفات انسانی مؤثر بوده است.

همچنین به گزارش (sciencedirect) در حوزه‌ی سیل نیز، شهر‌های اروپایی از حسگر‌های سطح آب و بارش استفاده می‌کنند. به‌محض افزایش ناگهانی سطح آب، سامانه‌ی مرکزی دستور تخلیه یا بستن مسیر‌ها را صادر می‌کند.

مدیریت لحظه‌ای در زمان وقوع بحران

در مقاله (ITU Smart Sustainable Cities) نوشته شده که در مرحله‌ی وقوع بحران، سرعت واکنش و هماهنگی میان نهاد‌ها اهمیت حیاتی دارد. اینترنت اشیا با فراهم‌کردن داده‌های زنده از زیرساخت‌ها، مسیر‌های ترافیکی، وضعیت ساختمان‌ها و سلامت افراد، به تصمیم‌گیری سریع کمک می‌کند.

از سوی دیگر به گزارش (ideas) پهپاد‌ها و ربات‌های مجهز به حسگر‌های IoT در عملیات جست‌و‌جو و نجات مورد استفاده قرار می‌گیرند. ترکیب داده‌های IoT و تصاویر ماهواره‌ای توانسته است دقت شناسایی مناطق آسیب‌دیده را افزایش دهد.

هماهنگی اطلاعاتی و تصمیم‌گیری یکپارچه

یکی از چالش‌های دیرینه در مدیریت بحران‌های شهری، فقدان هماهنگی میان سازمان‌های مختلف است. سامانه‌های مبتنی بر اینترنت اشیا با ایجاد «پلتفرم‌های داده‌ی یکپارچه»، این شکاف اطلاعاتی را از میان برمی‌دارند.

در مدل شهر هوشمند، داده‌های حاصل از پلیس، اورژانس، آتش‌نشانی، خدمات شهری و حتی شهروندان در یک بستر مرکزی جمع‌آوری می‌شود. سپس الگوریتم‌های هوش مصنوعی با تحلیل هم‌زمان این داده‌ها، بهترین تصمیم را برای تخصیص منابع پیشنهاد می‌دهند.

نقش شهروندان در شبکه‌ی هوشمند بحران

در شهر‌های دیجیتال، شهروندان نه‌تنها دریافت‌کننده اطلاعات، بلکه تولیدکننده داده‌های حیاتی هستند. تلفن‌های همراه، ساعت‌های هوشمند و گجت‌های پوشیدنی بخشی از اکوسیستم IoT محسوب می‌شوند و می‌توانند داده‌هایی، چون موقعیت مکانی، وضعیت سلامت یا تصاویر محیطی را ارسال کنند.

در کره جنوبی، اپلیکیشن ملی هشدار زلزله که بر پایه‌ی اینترنت اشیا طراحی شده، تنها در چند ثانیه پیام‌های اضطراری را به همه تلفن‌های متصل ارسال می‌کند. مشارکت شهروندان، نوعی «مدیریت مشارکتی بحران» را شکل داده است.

بازسازی و ارزیابی پس از بحران

پس از کنترل بحران، داده‌های ثبت‌شده توسط سامانه‌های IoT ارزش بالایی در تحلیل عملکرد، ارزیابی خسارات و برنامه‌ریزی بازسازی دارند. مطابق تحلیل‌ها، استفاده از داده‌های IoT در بازسازی پس از زلزله‌ها به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت بازسازی منجر شده است.

با وجود مزایا، پیاده‌سازی اینترنت اشیا در مدیریت بحران، بدون چالش نیست. امنیت سایبری، حفظ حریم خصوصی و کمبود زیرساخت‌های ارتباطی از مهم‌ترین موانع هستند.

آینده مدیریت بحران شهری در ترکیب سه فناوری کلیدی خلاصه می‌شود. اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ. گزارش‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که تلفیق IoT با مدل‌های «دوقلوی دیجیتال» می‌تواند مدیریت بحران را از واکنشی به پیش‌نگر تبدیل کند.