سطح علمی رشته تاریخ در حد انتظار نیست/ آرامگاه شیخ زاهد گیلانی را یافتم، مانع نشر آن شدند

جایگاه و سطح علمی رشته تاریخ در کشور و موانع موجود در راستای گسترش این رشته،ارتقای علمی استادان، ایجاد رشته گرایش‌های جدید در دانشگاه آزاد، طرح‌های تحقیقاتی و نقش مراکز تحقیقاتی، رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان در کاربردی شد رشته تاریخ، محور گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری آنا با دکتر عباسقلی غفاری مهر عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی است که از نگاه کاربران می‌گذرد.

سطح علمی رشته تاریخ را در دانشگاه‌های ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ضمن عذرخواهی از همکاران گرانقدر، بنده سطح علمی رشته تاریخ در دانشگاه‌های ایران را در حد انتظار برآورد نمی‌کنم. این ضعف نه متوجه استادان و ناتوانی دانشجویان، بلکه برآمده از یک نظام آموزشی کهنه است. مخصوصا ضعف علمی در دبیرستان‌ها که ناشی از‌‌ همان برنامه است و به عنوان پایه دانشگاه، تاثیر مطلوبی در مراحل تحصیلی دانشگاه‌ها ندارند.

آیا موانعی برای توسعه این رشته در کشورمان وجود دارد؟

عمده‌ترین مانع،‌‌ همان عدم هماهنگی برنامه آموزشی کنونی با برنامه‌های پژوهش محور در کشورهای صاحب علم است. عدم اطلاع رسانی کافی در مورد مقالات و کتب و عدم دسترسی پژوهشگر به منابع مورد نیاز هم از موانع توسعه رشته تاریخ است. از این گذشته، تدریس تاریخ عمدتا به شیوه گذشته به حفظی‌ها تکیه دارد تا پرورش اندیشه و اندیشه ورزی.

پیشنهاد شما برای ارتقاء علمی استادان این رشته چیست؟

بهترین راه ارتقاء علمی برای استادان تاریخ، پژوهش، مطالعه، استفاده از فرصت‌های مطالعاتی، آشنایی با زبان‌های خارجی، تالیف، ترجمه، تصحیح و نوشتن مقالات علمی است، مشروط بر اینکه ابزار لازم در اختیار آنان قرار بگیرد. ضمنا رفع تبعیض‌های نابجا که عمدتا مایه دلسردی است می‌تواند نقش قابل توجهی در ایجاد انگیزه برای ارتقاء دانش استادان باشد.

نظرتان درخصوص ایجاد رشته گرایش‌های جدید در دانشگاه آزاد چیست؟

با آماده سازی زیرساخت‌های لازم و مطالعه کافی درباره نتایج انبوه فارغ التحصیلان و ورود آنان به بازار کار، می‌توان برنامه ریزی بهتری برای گرایش‌های جدید در مقاطع مختلف تهیه کرد. در کوتاه مدت می‌توان به صندلی‌های خالی فکر کرد، اما در دراز مدت ممکن است نتایج نامطلوبی برای جامعه علمی کشور و اعتبار خود دانشگاه‌ها ایجاد شود.

سوابق جنابعالی در حوزه تالیف کتب و مقالات و هدایت پایان نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی چیست؟

بنده در زمینه تالیف، حدود پانزده جلد و به‌‌ همان تعداد ترجمه و تاکنون یک تصحیح انجام داده‌ام. مقالات بنده عمدتا در مجلات علمی پژوهشی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، مجله تاریخ و جغرافیای کتابماه، روزنامه اطلاعات و کیهان فرهنگی بوده و تعداد آنها از بیست مقاله متجاوز است. مجله علمی پژوهشی تاریخ واحد بجنورد و واحد محلات و مجله پژوهشی ادبی دانشکده ادبیات واحد تهران مرکزی، سهم بیشتری در چاپ مقالات بنده داشته‌اند. همچنین راهنمای تعداد حدود پنجاه پایان نامه کار‌شناسی ارشد و مشاور مقطع دکتری بوده‌ام.

در صورتی که طرح تحقیقاتی بین المللی و داخلی داشته اید به صورت مختصر توضیح دهید؟

بنده با تحقیق موفق شدم آرامگاه شیخ زاهد گیلانی را که گمان می‌شد در لاهیجان قرار دارد در شیخه کران در لنکران جمهوری کنونی آذربایجان پیدا کنم و به تردید‌ها و گمان‌های چندصد ساله در این باره پایان بدهم. مقاله این تحقیق در مجله علمی پژوهشی تاریخ، واحد بجنورد و در ضمیمه «تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران در دوره صفوی»، چاپ سمت، منتشر شده است. اما هیچ مرکز آموزشی و رسانه‌ای از این تحقیق استقبال نکرد و حتی برای جلوگیری از انتشار آن گویا تلاش‌هایی نیز انجام گرفت.

بنده در امور اداری و اجرایی، تجربه و‌ شناختی ندارم. اما معتقدم، رشته تاریخ در بسیاری از کشورها کاملا کاربردی شده و بهترین جنبه کاربردی آن «شناخت» است که لازمه کار هر مدیر و مجری است. بهترین وسیله کاربردی در سطح روابط خارجی کشور‌ها،‌‌ همان تاریخ است که بهتر از هر وسیله دیگری زمینه شناخت ملل و دول را فراهم می‌آورد و مدیران می‌توانند بر اساس همین شناخت، تصمیم‌های سازنده بگیرند. ضمن آنکه در امور داخل نیز، «آزموده»‌ها را در پیش چشم مدیران و مجریان می‌گذارد تا از تکرار آزموده‌های ناگوار بپرهیزند.

تا چه حد مراکز تحقیقاتی، رشد و شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند در کاربردی شدن این رشته کمک نمایند؟

وجود مرکز تحقیقاتی، مرکز رشد و شرکت دانش‌بنیان، لازمه کاربردی شدن تاریخ است و آن را از جنبه ذهنی و حفظی محض نجات داه و جنبه عملی به آن می‌دهد. ضمن آنکه در چنین مرکزی، امکان تعامل و تبادل اندیشه‌ها بهتر و مطلوب‌تر فراهم می‌آید. البته به شرطی که دانش و آگاهی گردانندگان چنین مرکزی از تناسب لازم برخوردار باشد.

بنده معتقدم سرمایه گذاری برای آموزش تاریخ، یک سرمایه گذاری مطمئن و پرسود است. این نوع سرمایه گذاری هرگز نه زیان می‌کند و نه شکست می‌خورد. هر چند ممکن است ثمردهی آن در کوتاه مدت چشمگیر نباشد، اما در درازمدت سود قابل توجهی به بار خواهد آورد. اساس پیشرفت کشور‌ها بر فرهنگ و شناخت جامعه و ملل و ممالک جهان و تعامل آگاهانه با آنهاست. چه وسیله‌ای بهتر از علم تاریخ می‌تواند این امکان را فراهم بیاورد و انتظار بنده به عنوان یک دانش آموز مکتب تاریخ که حداقل چهل سال تداوم داشته، این است که اداره آموزش، سرپرستی و برنامه ریزی آن به دست «اهل فن» سپرده شود.

تا چه حد نتایج تحقیقاتی این رشته قابلیت کاربردی شدن در کشور را دارد؟

لازمه کاربردی کردن رشته‌های علوم انسانی به ویژه تاریخ، تعامل با رشته‌های دانشگاهی و گروه‌های پژوهشگر از حوزه‌های مختلف و گفتگوهای صمیمانه و تخصصی است. حاصل دیدگاه‌های چندجانبه، بسیار مفیدتر و فراگیر‌تر از یک دیدگاه محدود خواهد بود. از مجموع نظر اهل فن می‌توان ابزاری مناسب برای کاربردی کردن رشته‌ها درست کرد و مسائل اداری و اجرایی را به صورت دانش بنیان درآورد.

به گزارش خبرنگار آنا، عباسقلی غفاری مهر ۱۳۳۰ در اردبیل به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و دوره دبیرستان را در‌‌ همان شهر به پایان رساند و در سال ۱۳۵۱ در رشته ادبی فارغ التحصیل شد. در مهر همان سال در رشته تاریخ در دانشگاه تبریز پذیرفته شد. وی در سال ۱۳۵۲ مجددا در کنکور سراسری شرکت کرد و در رشته حقوق دانشگاه ملی (شهیدبهشتی) تهران پذیرفته شد. اما تحصیل در رشته تاریخ را ادامه داد و در سال ۱۳۵۵دوره لیسانس (کار‌شناسی) را به اتمام رساند و به خدمت سربازی رفت.

در سال ۱۳۵۸ در وزارت آموزش و پرورش استخدام و در سال ۱۳۶۴ در دوره فوق لیسانس (کار‌شناسی ارشد) دانشگاه تهران پذیرفته و در سال ۱۳۶۶ فارغ‌التحصیل شد. در سال ۱۳۷۰ همکاری خود را با دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج آغاز کرد.

غفاری‌فرد در سال ۱۳۷۲ در رشته تاریخ در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی پذیرفته و در سال ۱۳۷۵ موفق به دریافت مدرک دکتری شد و از سال ۱۳۷۷ تاکنون به عنوان عضو هیئت علمی با واحد تهران مرکزی همکاری می‌کند.

گفت‌وگو: عامر عابدی