فناوری هستهای؛ موتور محرک توسعه انرژی هستهای
خبرگزاری آنا- گروه علم و فناوری؛ میترا سعیدی کیا؛ سالی از شعار «انرژی هسته ای حق مسلم ماست» می گذرد. در آن زمان مردم به تازگی با این فناوری آشنا شده بودند اما هنوز حتی کاربردهایش را به غیر از ساخت بمب و اسلحه نمی دانستند. اما جالب است بدانیم در فاصله سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ نصب شتاب دهنده «واندوگراف»(واندوگراف دستگاهی است که برای تولید مقدار زیادی الکتریسیته ساکن مورد استفاده قرار می گیرد) و ایجاد مرکز پزشکی هستهای از اولین قدم‌های ایران در مسیر کاربردهای صلح آمیز فیزیک هستهای بود. راه‌اندازی رآکتور آموزشی و تحقیقاتی ۵ مگاواتی ایران در سال ۱۳۴۶ در منطقه امیرآباد شمالی تهران نیز قدم اساسی دیگر ایران در زمینه انرژی هسته ای بود.
البته که سازمان انرژی اتمی ایران متولی کلیه فعالیت‌های اجرایی تحقیقاتی و علمی در زمینه فناوری هستهای در ایران به شمار می‌رود. این سازمان قانونی را در ۱۶ تیرماه ۱۳۵۳ تصویب کرد که فناوری هسته ای و انرژی صلح آمیز هسته ای آنطور که باید رشد و توسعه پیدا کند.
در این قانون آمده است «توسعه و گسترش علوم و فنون اتمی در کشور و ایجاد زیربنای علمی و فنی در برنامه‌های توسعه و تحول کشور»، «انجام مطالعات و تحقیقات لازم در زمینه‌های مربوط به علوم و فنون اتمی»، «اهتمام در کاربرد علوم و فنون اتمی در صنایع کشاورزی و خدمات»، «ایجاد خدمات فنی مورد نیاز کشور در زمینه علوم فنون اتمی»، «انجام بررسی‌ها و عملیات اکتشافی برای تعیین منابع مواد اولیه صنایع اتمی»، «ایجاد نیروگاه‌های اتمی و بهره‌برداری از آنها»، «ایجاد تاسیسات شیرین کردن آب شور و بهره‌برداری از آنها برای کمک به تامین آب مورد نیاز کشور»، «تولید و توزیع رادیو ایزوتوپ‌ها و سایر تجهیزات و مواد برای کاربرد علوم و فنون اتمی کشور» وظایف سازمان انرژی اتمی است.
چه کشورهایی از فناوری هستهای بهره می‌برند؟
حال که میدانیم سر منشا فناوری هسته ای چه بوده شاید به این فکر بیفتیم که چه کشورهایی و به چه صورتی از انرژی هسته ای یا فناوری های هسته ای بهره می برند. عمده کشور‌ها که از این فناوری‌ها بهره می‌برند دو دوسته قرار می‌گیرند؛ کشورهایی که تسلیحات هستهای دارند و کشورهایی که علاوه بر تسلیحات به خوبی از فناوری آن بهره می‌برند.
کشورهای آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه، هند، پاکستان، رژیم صهیونیستی، کره شمالی جز دسته اول و آلمان، ژاپن، کره جنوبی، برزیل، ایران، کانادا، سوئد، آرژانتین، اوکراین و چند کشور جدید مانند مصر و عربستان در دسته استفاده از فناوری هسته ای قرار می گیرند.
این فناوری طوری توسعه یافته که ایران در بین کشورهای دارنده انرژی هسته ای جز ۱۰ کشور اول محسوب می شود.
فناوری هسته ای در چه صنایعی به کار می رود؟
انرژی هستهای، نتیجه فناوری هستهای است. این فناوری میعاد همه فناوری هاست، به این معنی که توسعه فناوری هستهای توسعه سایر فناوری را به دنبال خواهد داشت. همین میعادگاه فناوری ها در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. ایران هم به جز تحقیقات علمی، در صنایع مختلفی بکار گرفته و در حال استفاده است.
خدمات کشاورزی
تولید و اصلاح بذر گندم طبسی یا گندم اتمی و به کارگیری بذر این گندم در بعضی از نقاط کشورتوانسته تا ۱۷ درصد افزایش تولید و همراه داشته باشد.در حال حاضر تقریبا در تمام حاشیه کبیر ایران این نوع گندم در حال کشت است.
پرتودهی مواد غذایی مانند سیر، سیب زمینی، پیاز و میگو، تولید بذر اصلاح شده برنج که نسبت به بیماری و خوابیدگی ساقه مقاومت است از دیگر کاربردهای فناوری هسته ای در بخش کشاورزی محسوب می شود. ایجاد تنوع ژنتیکی برنج، تهیه لاین‌های مقاوم پاکوتاه و مقاوم به بلاست در برنج، نارنگی و ...، استفاده از آب و خاک شور در کشاورزی با تکنیک‌هایی هستهای، بررسی امکان ایجاد موتاسیون با به کارگیری پرتو گاما برای تولید لاین‌های مقاوم به بیماری پژمردگی در ارقام نخود ایرانی، ایجاد لاین‌های زودرس و مقاوم نسبت به ریزش در کنجد، بررسی اثر پرتو گاما در افزایش تولید جوجه‌های گوشتی، جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی و مواد غذایی اولیه تبدیلی و ... از مواردی است که با فناوری هسته ای در صنعت کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته است.
خدمات پزشکی
سازمان انرژی اتمی ایران با تولید رادیو دارو‌های مختلف خدمات شایانی به پزشکی کشور می‌دهد. همچنین بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان برای این منظور اقدامات ارزنده‌ای در حوزه تولید رادیو دارو‌ها و دستگاه‌های درمان و تشخیص بیماری‌ها ارائه کرده اند.
تولید رادیودارویی برای تشخیص بیماری قلبی قابل استفاده در مراکز پزشکی هستهای، رادیو دارویی به منظور تشخیص بیماری عفونی و تومور‌های بدخیم دارویی رادیو دارویی برای مطالعات بیولوژیکی، کیتهای مختلف تشخیصی، رادیو دارویی برای نشاندار کردن مولکول گلوکز برای مطالعه متابولیسم مغز و میوکارد قلبی، دارویی برای تشخیص بیماری‌های ریوی و میزان جریان خون مغزی و ... از جمله محصولاتی بوده که با فناوری هسته ای تولید و مورد استفاده عموم قرار گرفته است.
خدمات صنعتی
به طور کلی حدود ۴۰ سال است که صنایع ایران سیستم‌های رادیو ایزوتوپی استفاده می‌کند تا پیش از تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران هیچ سازمانی مسئولیت چنین فناوری را به عهده نداشت و اگر کارخانه‌ای از چنین سیستمی استفاده می‌کرد صرفاً بنا به تشخیص کارشناسان خارجی که کار طراحی و نصب آنها را به عهده داشتند بود. در حال حاضر بیش از ۶۰۰ کارخانه مهم در ایران از چشم استفاده می‌کنند که مهمترین آنها کارخانجات سیمان قند نساجی صنایع پالایش نفت و پتروشیمی زغال سنگ، لاستیک‌سازی مجتمع‌های فولادی ذوب آهن غنیسازی مس صنایع شیمیایی پلاستیک سازی لوله سازی ریسندگی و ... را می‌توان نام برد.
خدمات دیگر
دیگر کاربردهای فناوری هستهای می‌توان در تحقیقات جنایی اشاره کرد با توجه به دقت اندازه گیری روش فعال سازی نوترونی در تشخیص عناصر و مقدار آنها می‌توان از این رفت برای تجزیه مواد به جا مانده در محل وقوع جنایت استفاده کرد انجام آنالیز موی بدن متهم یک تکه لباس از او می‌تواند پلیس را در تشخیص مجرم یاری کند تشخیص اصل بودن آثار هنری با استفاده از روش فعال سازی نوترونی می‌توان سن یک اثر هنری را تشخیص تعیین کرد و به این ترتیب به خالق واقعی آن پی برد.
ایران و کاربردهای فناوری هسته ای
تولید انرژی الکتریکی
ایران اولین نیروگاه هسته ای خود را در بوشهر با همکاری روسیه راه اندازی کرد. این نیروگاه با استفاده از رآکتور آب سبک (VVER-۱۰۰۰) حدود هزار مگاوات برق تولید می کند. فعالیت این نیروگاه نشان دهنده گام مهم ایران در دستیابی به فناوری تولید انرژی پایدار است.
پزشکی و سلامت
ایران از فناوری هستهای برای تولید ایزوتوپ‌های پزشکی مانند تکنسیوم-۹۹ m (برای تصویربرداری تشخیصی) و ید-۱۳۱ (درمان سرطان تیروئید) استفاده می کند. این مواد در مراکز درمانی مانند بیمارستان‌های خاص تهران و اصفهان کاربرد دارند. توسعه سیکلوترون‌ها و شتابدهنده‌های ذرات برای مقابله با بیماری‌های سرطانی از دیگر دستاوردهاست.
کشاورزی و اصلاح نباتات
ایران از پرتو‌های یونیزان برای ایجاد جهش‌های کنترلشده در گیاهان استفاده کرده است. نمونه‌های موفق شامل گندم مقاوم به خشکی و برنج پرمحصول است. فناوری حشره عقیم سازی شده با پرتو (SIT) برای مقابله با آفات کشاورزی مانند کرم میوه مدیتران‌های بهکار گرفته شده است.
صنعت و معدن
استفاده از پرتو‌های ایکس و گاما برای بازرسی جوشها، شناسایی ترک‌ها در قطعات صنعتی (مانند لوله‌های نفت و گاز)،اندازه گیری ضخامت مواد در صنایع پتروشیمی و خودروسازی از کاربردهای فناوری هسته ای در صنعت معدن ایران بوده است.
مدیریت منابع آب و محیط زیست
استفاده از ایزوتوپ‌های پایدار (مانند اکسیژن-۱۸ و دوتریوم) برای مطالعه چرخه آب و شناسایی آلودگی ها و به کارگیری پرتو‌ها برای تجزیه آلاینده‌های شیمیایی در خاک و آب از جمله فعالیت های ایران در زمینه مدیریت منابع آب و محیط زیست بوده است.
پژوهش و توسعه فناوری‌های پیشرفته
ایران نسل‌های مختلف سانتریفیوژ (IR-۱ تا IR-۹) را برای غنیسازی اورانیوم توسعه داده است. رآکتور تهران (۵ مگاواتی) و رآکتور آب سنگین اراک (IR-۴۰) برای تولید ایزوتوپ‌ها و تحقیقات کاربردی استفاده می شوند. پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه همجوشی (مانند توکامک) در مراکزی مانند پژوهشگاه علوم و فنون هستهای ایران در حال انجام است.
رد فناوری هسته ای در همه حوزه ها
کاربردهای فناوری هستهای امروزه آنقدر وسیع و گسترده شده که کمتر حوزه‌ای را می‌توان یافت که در آن ردی از فناوری هستهای وجود نداشته باشد. مقام معظم رهبری که همواره یکی از شروط توسعه، قدرت و پیشرفت کشور را در استفاده از علم و فناوری و دستیابی به اقتصاد دانش بنیان می‌دانند در سخنان اخیر خود با اشاره به این منبع انرژی بار دیگر تأکید کردند: «یا انصراف از پیشرفت علمی! که بعضی‌ها [میگویند] آقا، مسئله‌ی هستهای را کنار بگذارید؛ مسئله‌ی هستهای این همه حسّاسیّت درست کرده یا مشکل درست کرده. خب مسئله هستهای یک مسئله علمی است؛ مسئله‌ی پیشرفت علمی و فنّاوری آینده ما است.»
انتهای پیام/
