مسیر‌های تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان/نقش‌آفرینی بازار سرمایه در انقباض بازار پول

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، یکی از مهمترین دغدغه‌های شرکت‌های فعال در زیست‌بوم نوآوری، تامین مالی است؛ دغدغه‌ای که از ابتدای مسیر شکل‌گیری تا پیمودن مسیر رشد و توسعه همواره در مرتبه نخست چک لیست چالش‌های هر کسب و کاری قرار دارد. این فاکتور به دلیل ماهیت ریسک پذیر شرکت‌های نوآور و ریسک‌گریزی حاکم بر بانک‌ها، با مشکلات بیشتری نیز دست به گریبان است. 

محمد کلاهی معاون امور اعتباری و تجاری‌سازی صندوق توسعه فناوری‌های نوین در تشریح روش‌های پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان برای تامین مالی گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان در مرحله نخست که نوپا محسوب می‌شوند می‌توانند حمایت‌های تسهیلاتی معاونت علمی و صندوق نوآوری و شکوفایی را دریافت کنند. همچنین می‌توانند Angel Investor یا سرمایه گذاران فرشته را جذب کنند. ضمن اینکه اگر کسب و کار در چرخه ارزش این سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی قرار گیرد، بهتر می‌توانند به سوددهی و عاقبت پروژه و شراکت به آن اعتماد کنند.

وی با اشاره به مسیر رشد یک کسب و کار دانش‌بنیان افزود: شرکت‌ها باید تلاش کنند تا ظرف دو تا سه سال از آغاز فعالیت، محصول خود را تجاری کرده و به درآمدزایی از محل فروش محصول خود دست پیدا کنند. به این ترتیب با قابل قبول شدن گردش مالی، اعتبار و حجم فعالیت، صورت‌های مالی آنها Bankable و مورد تائید سیستم بانکی شده و به این ترتیب می‌توانند از طریق سیستم بانکی تامین مالی کنند. 

صندوق‌های پژوهش و فناوری، بانک‌های حوزه نوآوری 

کلاهی عدم رغبت بانک‌ها در تامین مالی مستقیم شرکت‌های نوآور و فناور را به دلیل ریسک مترتب بر این شرکت‌ها و ریسک‌پذیری بانک‌ها ارزیابی و خاطرنشان کرد: ماهیت بانک‌ها ریسک‌گریزی و ماهیت شرکت‌های حوزه نوآوری ریسک‌پذیری است و این عدم رغبت بانک‌ها نسبت به تامین مالی کسب و کار‌های نوآور یک امر طبیعی و ناگزیر محسوب می شود.

وی اضافه کرد: در همه کشور‌ها تامین مالی این حوزه در رسته تامین مالی خطرپذیر جای می‌گیرد و در کشور ما نیز این وظیفه از سوی قانونگذار به صندوق‎های پژوهش و فناوری محول شده است. این صندوق‌ها با وجود عمر اندک خود تاکنون مسئولیت‌های بزرگی را با موفقیت به انجام رسانده‌اند و امروز به عنوان یکی از مهترین بازیگران تامین مالی در زیست بوم فناوری و در جایگاه درست خود قرار دارند.

وی در تشریح نحوه فعالیت صندوق‌های پژوهش و فناوری افزود: این صندوق‌ها امکان ارائه انواع خدمات مالی اعم از ارائه تسهیلات، صدور ضمانت‌نامه تامین مالی از بانک‌ها یا سکو‌های تامین مالی، سرمایه‌گذاری و مشارکت در طرح‌های اقتصادی شرکت‌ها و سایر روش‌ها را در سبد ابزار‌های تامین مالی خود دارند. البته در این میان شاید پراستفاده‌ترین روش‌های تامین مالی صندوق‌های پژوهش و فناوری نخست استفاده از تسهیلات خط اعتباری صندوق نوآوری و شکوفایی و دیگری استفاده از ضمانت‌نامه بانکی باشد.

نقش‌آفرینی بازار سرمایه در انقباض بازار پول

صاحب نظر حوزه فناوری تغییر در سیاست‌های پولی-مالی بانک مرکزی را سبب برخی نااطمینانی‌ها برای تامین مالی از طریق بانک‌ها دانست و گفت: ممکن است تسهیلات بانکی اعم از سرمایه در گردش و سرمایه ثابت (بسته به سیاست حاکم بر بانک‌ها اعم از سیاست‌های انبساطی و انقباضی)، همیشه در دسترس نباشد. به همین دلیل باید مسیر‌های دیگر را بررسی و از روش‌های نوین تامین مالی نیز بهره برد. این روش‌ها در همه کشور‌ها به عنوان ابزار‌های نوین تامین مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در کشور ما نیز به تدریج رواج یافته‌اند.

 وی با تاکید بر ضرورت استفاده از ظرفیت بازار سرمایه در کشور خاطرنشان کرد: چنانچه شرکت‌ها به شرایط و حجم قابل قبول مالی برسند و نیازمند تامین مالی بزرگتری باشند، می‌توانند از روش‌های نوینی مانند انتشار انواع اوراق در بورس استفاده کنند. ابزار دیگر تامین مالی نوین که چند سالی است در کشور ما نیز ایجاد شده است، سکو‌های تامین مالی جمعی است که این سکو‌ها نیز از ابزار‌های نوین بورسی به حساب می‌آیند. البته ذیل فرابورس تعریف شده اند و رگولاتور آنها نیز شرکت فرابورس ایران است. 

کلاهی در خصوص زمان مناسب مراجعه شرکت‌ها برای تامین مالی از طریق این ابزار افزود: شرکت‌های دانش بنیان به دلیل Base Knowledge بودن و ارزش افزوده مبتنی بر دانش، زمانی که به فروش مطلوب بازار و حاشیه سود مناسب رسیده باشند می‌توانند از ابزار تامین مالی مانند سکو‌های تامین مالی جمعی استفاده کنند که به مراتب ارزان‌تر از بانک است. در این روش مردم و شرکت‌هایی که به سرمایه‌‎گذاری در طرح‌ها و شرکت‌های دانش بنیان علاقمند هستند و همچنین می‌خواهند بازدهی و سود بالاتری از سیستم بانکی را کسب کنند، سرمایه‌های خرد خود را به واسطه این سکو‌ها به مسیر توسعه شرکت‌های دانش بنیان هدایت می‌کنند.

وی یادآور شد: جدیدترین مدل این سکوها، سکوی تامین مالی جمعی ارزی است که به منظور پاسخگویی به نیاز ارزی شرکت‌ها ایجاد شده است تا به این وسیله ارز مورد نیاز برای سرمایه در گردش آنها را تامین کند. البته ابزار‌های دیگری نیز برای تامین مالی وجود دارند، اما هنوز در کشور ما فراگیر و مرسوم نشده‌اند.

کدام روش طرفدار بیشتری دارد؟

معاون امور اعتباری و تجاری‌سازی صندوق توسعه فناوری‌های نوین در خصوص ارزیابی خود از پرطرفدارترین روش‌های تامین مالی در زیست بوم نوآوری گفت: معمولا شرکت‌ها تلاش می‌کنند در اوایل فعالیت خود با نرخ ارزان‌تری تامین مالی کنند و به همین دلیل از تسهیلات حمایتی با نرخ ترجیحی صندوق نوآوری و شکوفایی استفاده می‌کنند. همچنین منابعی نیز از محل تبصره ۱۶ و تبصره ۱۸ وجود دارد که از سوی سازمان‌ها و نهاد‌ها به منظور توسعه کسب و کار‌ها به شرکت‌ها داده می‌شود که این منابع نیز دارای نرخ ترجیحی است. نهایتا نیز تامین مالی از طریق بانک‌هاست که به دلیل نرخ سود ۲۳ درصد و نرخ موثر بالاتر در اولویت سوم قرار می‌گیرد. 

وی یادآور شد: البته اگر شرکتی امکان بهره‌گیری از تسهیلات بانکی را به دلایلی اعم از پُر شدن سقف تسهیلات، عدم تامین نظر صورت‌های مالی از سوی بانک‌ها و موارد دیگر نداشته باشد، سکو‌های تامین مالی جمعی می‌تواند گزینه مناسب‌تری باشد که در مجوز‌های جدید تا سقف ۵۰ میلیارد تومان و دو بار در سال مجموعا ۱۰۰ میلیارد تومان امکان تامین مالی ایجاد می‌کند. ضمن این که برای شرکت‌های بزرگتر بحث تامین مالی می‌تواند از طریق انتشار اوراق در بورس صورت گیرد. روش دیگر تبدیل شرکت‌ها به سهامی عام و ورود سهام شرکت‌ها به بورس از طریق عرضه اولیه است.

توصیه به شرکت‌ها قبل از مراجعه به نهاد‌های مالی

کارشناس حوزه تامین مالی دانش بنیان رعایت برخی اصول و پیش‌شرط‌ها را برای عبور از مسیر‌های ارزیابی و اعتبارسنجی نهاد‌های مالی از جمله صندوق‌های پژوهش و فناوری را ضروری دانست و در توصیه به شرکت‌های دانش بنیان قبل از مراجعه به این نهاد‌ها گفت: نخستین توصیه من این است که در مرحله جذب سرمایه‌گذار همواره هدف او از این کار باید مشخص باشد؛ این که آیا سرمایه‌گذار فقط انتظار سود دارد یا این که فعالیت شرکت سرمایه پذیر در زنجیره ارزش او قرار دارد که حالت دوم می‌تواند بهتر محسوب شود. چون شرایط برای توسعه و رشد شرکت دانش‌بنیان با تکیه بر ابزار‌ها و ظرفیت‌های سرمایه گذار مهیاست.

وی تصریح کرد: شرکت‌ها برای مراجعه به هر یک از نهاد‌های مالی اعم از صندوق‌های پژوهش و فناوری به عنوان بانک‌های حوزه نوآوری، باید طرح توجیهی (Feasibility Study) داشته باشند، ضمن این که شرکت به لحاظ فنی مراحل تولید و محصول پایدار را طی کرده باشد تا اقبال بیشتری برای تامین مالی از سوی آنها را داشته باشد. همچنین قرارداد و پتانسیل فروش خوب داشته باشند و محصول توانایی رقابت در بازار داخلی را داشته باشد و نهاد مالی سرمایه‌گذار دغدغه بازار را در آن طرح نداشته باشد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر مجوزهای لازم برای فعالیت و فروش توسط شرکت اخذ شده باشد و اصطلاحا گره قانونی برای فعالیت نداشته باشد و مورد اعتماد بازار باشد.

کلاهی با تاکید بر ضرورت ارائه مستندات واقع بینانه به نهاد‌های مالی خاطرنشان کرد: در طرح توجیهی باید هزینه و سودآوری به طور دقیق و واقع بینانه برآورد شده باشد. همچنین خروجی اقتصادی طرح اعم از نرخ بازدهی داخلی و نرخ بازگشت سرمایه آن به دقت برآورد شده باشد. ضمن این که سابقه تجربی تیم اجرایی و هیئت مدیره شرکت و میزان دغدغه‌مندی و اهلیت آنها نیز بسیار حائز اهمیت است و در فاکتور‌های ارزیابی و اعتبارسنجی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در پایان...

هر یک از شرکتهای دانش بنیان با یک هدف مشخص و راهه ای متفاوت از در اکوسیستم فناوری قدم برداشته اند تا در نهایت کشور متکی به دستاوردهای بومی خود تامین نیاز کند و درآمدزایی داشته باشد. برای تامین مالی هر کدام از شرکتها راه های مختلفی وجود دارد که بنا به شرایط و ویژگی های روش های موجود راه خود را انتخاب میکنند تا به مقصود نهایی که سربلندی کشور در زمینه تولیدات ایرانی است برسند.