روند صعودی ارزش صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان طی 4 سال/ ارتقای شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران طی 26 سال اخیر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، بسیاری از کشور‌ها با تمرکز بر دانش، فناوری و نوآوری به سمت توسعه سریع حرکت کرده اند و توانسته اند در سال‌های متوالی اقتصاد کشورشان را متحول سازند. طی دو دهه اخیر نیز ایران با اعمال سیاست گذاری‌ها و راهبرد‌های اساسی توانسته اند در راستای توسعه زیست بوم دانش بنیان و خلاق کشور گام‌های جدی بردارد و علاوه بر رفع نیاز‌های اساسی کشور با ایجاد تعاملات سازنده با کشور‌های دیگر سهمی در صادرات شرکت‌های دانش بنیان داشته باشد. 
در این گزارش نگاهی به وضعیت صادارت شرکت‌های دانش بنیان طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ خواهیم داشت.

صادرات شرکت‌های دانش بنیان

در ســـال ۱۴۰۲ صادرات شـــرکت‌های دانش بنیان بالغ بر ۳,۶ میلیون تن و به ارزش تقریبی ۲,۵ میلیارد دلار بوده که در مقایسه با سال، ۱۴۰۱ افزایش ۳۰۰ درصدی در وزن و افزایشی ۱۷۹ درصدی در ارزش دلاری داشته است.

همچنین تعداد شرکت‌های دانش بنیان فعال در عرصه صادرات از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ روندی صعودی داشته است. به نحوی که از ۱۰۷ شرکت در سال ۱۳۹۹ به ۴۹۴ شرکت در سال ۱۴۰۲ رسیده است.

وضعیت صادرات شرکت‌های دانش بنیان در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ برحسب دلار

حجم صادرات شـــرکت‌های دانش بنیان نیز طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ از رشد ۲۲ برابری برخوردار بوده و از مبلغ ۱۱۲ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ به ۲,۵ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۲ رسیده است.

صادرات شرکت‌های دانش بنیان در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ برحسب وزن

ارزش وزنی صادرات شرکت‌های دانش بنیان طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ از رشد بیش از ۱۵ برابری برخوردار بوده و از مبلغ ۲۳۶,۲۵۳ تن در سال ۱۳۹۹ به ۳,۶۰۵,۶۵۶ تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است.

در این گزارش شـــرکت‌های دانش بنیان بر اســـاس اطلاعات مندرج در ســـایت معاونت توســـعه شـــرکت‌های دانش بنیان در سال‌های مختـــلف طبقه بندی شده اند و تاریخ تأیید دانش بنیانی مبنای محاسبه فعالیت تجاری شرکت‌ها در هر ـسال قرار گرفته است.

وضعیت کلی صادرات محصولات دانش بنیان در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲

یکـــی از چالش هـــای موجـــود در گزارش‌های میزان صادرات شـــرکت‌های دانش بنیان، ارائه اطلاعات بر اســـاس تجارت توســـط شرکت هاست. این در حالی است که بعضی شرکت‌های دانش بنیان، علاوه بر فعالیت‌های دانش بنیان در زمینه‌های غیردانش بنیان نیز فعالیت و تجارت بین المللی دارند. به همین جهت هنوز آمار دقیقی توســـط نهاد‌ها و ســـازمان‌های ذیربط از میزان تجارت بین المللی دانش بنیان به تفکیک محصول، منتشر نشده است.

این نمودار وضعیت صادرات محصولات دانش بنیان در سال‌های هدف را بر اساس کد تعرفه‌های مرتبط نمایش می‌دهد. در سال، ۱۳۹۹، ۲۴۵ کدتعرفه توسط ۱۰۷ شرکت، در سال، ۱۴۰۰، ۴۹۴ کد تعرفه توسط ۲۵۹ شرکت، در سال، ۱۴۰۱، ۶۹۸ کد تعرفه توسط ۳۹۳ شرکت و در سال، ۱۴۰۲، ۸۵۳ کدتعرفه توسط ۴۹۴ شرکت دانش بنیان صادراتی مورداستفاده قرار گرفته است.

گفتنی است، از آنجا که برخی کد تعرفه‌ها در دو یا چند حوزه فناوری مورداستفاده قرار گرفته اند، جمع تعداد کد تعرفه‌های حوزه‌های مختلف با عدد کل تعرفه‌های اشاره شده، مطابقت ندارد.

رتبه پیچیدگی اقتصادی ایران در مقایسه با چند کشور در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۲۱

بررسی آماری کدتعرفه‌های صادراتی شرکت‌های دانش بنیان نشان از روندی مثبت در رشد و توسعه این حوزه دارد. این موضوع در شاخص‌های جهانی معتبری همچون «شاخص پیچیدگی اقتصادی» مورد توجه و اثر است.

 این شاخص میزان توانایی کشور‌ها را در تولید کالا‌های پیچیده از طریق فراهم آوردن زیرساخت‌های مناسب در جهت تعامل افراد متخصص و دانش‌های پراکنده و متنوع و کاربردی ساختن آن نشان می‌دهد. 

از منظری دیگر می‌توان گفت این شاخص با درجه مقاومت اقتصاد کشور در ارتباط است. بر اساس اطلاعات گردآوری شده از نهاد مرجع بین المللی شاخص پیچیدگی که ۱۳۳ کشور را در رتبه بندی خود لحاظ می‌کند، رتبه پیچیدگی اقتصادی ایران از ۱۰۳ در سال ۱۹۹۵ به رتبه ۷۳ در سال ۲۰۲۱ ارتقا یافته است. 
به صورت کلی هرچند روند این شاخص در ایران صعودی اســـت، اما نوســـان‌هایی هم مشاهده می‌شود. به نحوی که رتبه ایران در ســـال ۲۰۰۶ از ۹۶ به رتبه ۱۰۹ در سال ۲۰۰۷ تنزل یافت و ســـپس روند صعودی پی گرفته شـــد. 

در سال ۲۰۱۹ نیز این موضوع با افت رتبه ایران از ۷۵ به ۸۱ تکرار شده است. قابل توجه اینکه در گزارش‌های غیررسمی رتبه ایران در سال ۲۰۲۳ نیز ارتقا داشته و به ۷۱ بهبود یافته است. نمودار زیر روند وضعیت رتبه پیچیدگی اقتصادی ایران در مقایسه با چند کشور در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۲۱ را نمایش می‌دهد.