ضرورت پیاده سازی قانون جهش دانش‌بنیان در دولت جدید

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری؛ طی دو دهه اخیر راهبردها و سیاست‌گذاری های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری منجر به توسعه کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان شده است.

با تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در سال 1401 و ایجاد ابزارهای حمایتی و اعتبارهای مالیاتی نیز شرکت ها و صنایع بزرگ توانستند با فعالیت‌های به روز علمی خود و حرکت در مرز دانش نقش مهمی در رشد اقتصادی کشور ایفا کنند.

این شرکت ها با خلاقیت و نوآوری توانسته‌اند ضمن رفع نیاز‌های مصرف‌کنندگان داخلی، سهمی نیز در بازار‌های جهانی داشته باشند. قطعا این شرکت ها در ادامه این مسیر همانند دولت های پیشین نیاز به حمایت های دولت چهاردهم دارند از این‌رو معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور به عنوان سکاندار این نهاد باید طی چهار سال خدمت خود تدابیری راهبردی و سیاست‌گذاری هایی مناسب اتخاذ کند.

اهمیت این مسئله باعث شد تا گفت‌وگویی با دکتر محمد حسین بهشتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران، سرپرست صندوق شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری، معاون اسبق نوآوری و تجاری سازی معاونت معاونت علمی، فناوری، اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و رئیس پیشین مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی، فناوری، اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری داشته باشیم.

مشروح گفت‌وگو به شرح زیراست:

*آقای دکتر به نظر شما چه نهادهایی در اجرای قانون جهش تولید دانش بنیان نقش کلیدی دارند؟

بهشتی: زیست بوم علمی، پژوهشی و نوآوری اجزای سیاست‌گذاری و اجرایی دارد. یک بخش از اجزای آن در ارتباط با سیاست گذاری نهاد‌هایی مانند معاونت علمی، فناوری و دانش‌بنیان ریاست جمهوری، شورای عالی عتف،شورای عالی انقلاب فرهنگی_ پیشران دو وزارتخانه علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی_، کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی و مراکزی مانند همکاری تحول و پیشرفت هستند.

در بحش اجرا نیز علاوه بر معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، دانشگاه ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز نوآوری و کارآفرینی فعالیت دارند. طی ۲ الی ۳ سال اخیر یک سری مهارت افزایی و اشتغال زایی در دانشگاه‌ها راه اندازی شده است. مراکز رشد به عنوان یکی از اجزای مهم پارک‌های علم و فناوری کشور نیز از افزایش رشد خوبی برخوردار بوده است. پردیس‌هایی علم و فناوری، کارخانه‌های نوآوری، صندوق‌های پژوهش و فناوری نیز شکل گرفته اند؛ اکنون بیش از ۶۰ صندوق پژوهش و فناوری در سراسر کشور فعال هستند.

کانون پتنت ایران، سازمان‌های همکاری علمی و بین المللی، جشنواره‌های مانند خوارزمی، فارابی، اندیشمندان و دانشمندان جوان، انجمن‌های علمی (بیش از ۴۰۰ انجمن علمی در ایران فعال است)، فن بازار، صندوق‌هایی مانند نوآوری و شکوفایی، بنیاد ملی علم ایران، صندوق شورای عالی عتف، شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های خلاق و شهرک‌های صنعتی از دیگر اجزای این زیست بوم هستند.

هریک از این اجزا باید تلاش کنند کار خود را خوب انجام دهد و نهاد‌های سیاستگذار از جمله معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به عنوان یکی از ارکان اصلی این زیست بوم باید نظارت خوبی برهریک از این اجزا داشته باشد تا کارشان را به خوبی انجام دهند و از وظایف اصلی که به دلیل آن شکل گرفته اند، منحرف نشوند. همچنین انتظار می‌رود صندوق نوآوری و شکوفایی نیز نظارت خوبی بر صندوق‌های پژوهش فناوری داشته باشد. از سوی دیگر وزارت عتف که سهامدار دانشگاه‌ها و پژوهشگاه هاست باید نظارت خوبی بر این صندوق‌ها داشته باشد تا کارشان را درست انجام دهند.

*به نظر شما معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در دولت جدید باید چه راهبردها و سیاست هایی در زیست بوم علم و فناوری کشور در پیش بگیرد؟

بهشتی: با توجه به اینکه معاونت علمی، فناوری، اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در جلسات هیئت دولت شرکت می‌کند، یکی از معاونت‌های اصلی رئیس جمهور محسوب می‌شود و تشکیلات و مسئولیت فرا وزارتخانه‌ای دارد به همین دلیل با بخش‌های دیگر همپوشانی ندارد. این معاونت برای توسعه علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در کشور باید هماهنگی‌های خوبی بین وزارتخانه‌های مختلف برقرار کند.

*معاونت علمی و فناوری در دولت سیزدهم  به مسئله اقتصاد دانش‌بنیان و پیاده سازی قانون جهش تولید دانش‌بنیان توجه ویژه ای داشت. این مسئله چقدر باید در دولت چهاردهم نیز مورد توجه قرار گیرد؟

بهشتی: یکی از وظایف اصلی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، توجه و تمرکز به مسئله اقتصاد دانش‌بنیان است. اهمیت این مسئله باعث شده قانون جهش تولید دانش‌بنیان تصویب شود. این قانون بستر و پلتفرم اصلی حوزه اقتصاد دانش‌بنیان است که باید طی دو الی سه دهه آینده از آن به خوبی استفاده شود.

 معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان از سال شکل گیری تاکنون سیر تکاملی خود را سپری کرده تا به جایگاه کنونی دست پیدا کرده است. اکنون باید بر بحث مهم پیاده سازی قانون جهش تولید دانش‌بنیان تمرکز کند؛ قانونی که پیاده سازی آن می‌تواند نقش جدی در زیست بوم علم، فناوری و نوآوری کشور ایفا کند بنابراین بازارسازی، توسعه بازار محصولات دانش‌بنیان در سطح داخل و خارج از اهیمت زیادی برخوردار است می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد کشور و کاهش اتکا به اقتصاد نفتی بر عهده داشته باشد.

*تمرکز معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان روی جه مواردی باشد؟

بهشتی: اگر کشوری بخواهد در این بخش دستاورد‌های خوبی کسب کند باید به موضوع جهش تولید دانش‌بنیان بپردازد از اینرو معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان باید روی پیاده سازی قانون جهش تولید دانش‌بنیان، روان سازی فعالیت‌های تولید و زدودن مقررات زائد تمرکز زیادی داشته باشد؛ در حال حاضر مقررات عجیب و غریب داریم که دست و پا گیر هستند. 

معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با ورود به این بخش و زدودن این مقررات زائد، فرایند تولید دانش‌بنیان را تسهیل و روان سازد تا انرژی زیادی از مدیران صنایع گرفته نشود و آنها بتوانند کارهایشان را به شکل خوبی پیش ببرند

*بهبود روابط بین المللی چقدر می تواند در پیشبرد اهداف این حوزه موثر واقع شود؟ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان برای تحقق این مهم باید چه نکاتی را مد نظر قرار دهد؟

بهشتی: هرچند توسعه بازار داخلی اهمیت دارد و صنایع باید از محصولات دانش‌بنیان ساخت ایران در بخش‌های مختلف استفاده کنند، اما این بازار محدود است و باید بازار خارجی مان را نیز توسعه دهیم. 

 اگرچه اکنون در ارتباطات بین المللی دچار یک سری محدودیت‌ها و تحریم‌ها هستیم و با آن دست و پنجه نرم می کنیم، اما در همین شرایط نیز می‌توانیم بازار خارجی را نیز توسعه دهیم. خوشبختانه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری طی دو سه سال اخیر فعالیت‌های خوبی در این زمینه انجام داده است که از جمله آنها می‌توان به راه اندازی خانه‌های نوآوری و فناوری (iHiT) در کشور‌های مختلف اشاره کرد.

*ارزآوری منوط به فعالیت های خانه هاست؟

بهشتی: قانون گذار نیز جایگاه این خانه‌ها را افزایش داده و اکنون تبدیل به سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین المللی شده است تا در این بخش تلاش و کوشش‌های بیشتری انجام شود. این سازمان که زیرمجموعه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری فعالیت می‌کند باید امسال و سال‌های آینده انرژی بیشتری صرف کند تا میزان ارزآوری کشور از صادرات محصولات دانش‌بنیان افزایش یابد و اتکایمان به اقتصاد نفتی کاهش پیدا کند.

*یعنی تنها کمک کننده شرکتهای دانش بنیان در بحث صادرات معاونت علمی است؟

بهشتی: اکنون بسیاری از محصولات دانش‌بنیان که در داخل کشور تولید می‌شوند می‌توانند بازار‌های خوبی داشته باشند. هرچند برخی از شرکت‌ها نیز هنوز آمادگی لازم برای برقراری ارتباطات خارجی ندارند. ارتباطات خارجی آماده سازی‌های خاصی می‌طلبد که معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری باید در این زمینه شرکت‌های دانش بینان و فناور را کمک کند.

اگرچه کشور‌های متخاصم ایران مانند آمریکا قصد دارند ایران را منزوی سازند، اما در برخی از حوزه‌ها هیچگاه نمی‌توانند در فعالیت‌های بین المللی تاثیری داشته باشند. ایران با توسعه علم و فناوری می‌تواند ارتباطات بین المللی خوبی به وجود آورد.

*پس توسعه خانه های نوآوری اهمیت دارد؟

بهشتی: قطعا توسعه خانه‌های نوآوری و فناوری می‌تواند تاثیر قابل توجهی در توسعه ارتباطات بین المللی داشته باشد تا بتوانیم با داشتن بازار‌های خارجی اقتصاد کشورمان را خصوصا در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان شکوفاتر سازیم.