ضرورت سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های فایوجی/ تجهیزات ارتباطات نسل جدید بومی‌سازی شود

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری، فرزانه صدقی؛ «5G»، نسل پنجم فناوری ارتباط بی‌سیم یا وایرلس است؛ تکنولوژی که تا چند سال پیش فقط در حد یک ایده بلندپروازانه بود،؛ اما اکنون به تحقق پیوسته و در آینده نزدیک نیز طیف وسیعی از صنایع و کسب‌وکار‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این فناوری استفاده انسان از اینترنت، اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های اجتماعی را به کلی تغییر می‌دهد و نیازتکنولوژی‌های پیشرفته دیگر مانند اینترنت اشیا، متاورس، هوش مصنوعی، اتومبیل‌های خودران را برطرف می‌کند.

اکنون کشور‌های پیشرو از این فناوری روز دنیا استفاده می‌کنند و به نظر می‌رسد به‌کارگیری از این فناوری در ایران همراه با چالش‌ها و موانعی باشد. واکاویی علت چرایی این مسئله باعث شد گفت‌وگویی با سیدمحمد کرباسی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری داشته باشیم.

البته که در این میان یک سال از ایجاد ستاد اتصال پذیری و ارتباطات در معاونت علمی با هدف توجه هرچه بیشتر به این موضوع گذشته و به همین مناسب چنین گفت‌گویی ترتیب داده شد.

مشروح گفت‌وگو به شرح زیر است؛

*آقای دکتر کرباسی به عنوان اولین سوال بفرمایید چرا توسعه فناوری اتصال پذیری و ارتباطات و روی آوردن به انقلاب پنجم فناوری ارتباطات در ایران از اهمیت زیادی برخوردار است؟ 

کرباسی: یکی از روند‌های بزرگ تکنولوژی در آینده حوزه اتصال پذیری و ارتباطات است. اتصال پذیری به طور عمده به معنی ارتباط بین اشیا با هم و ارتباط بین انسان و اشیا تعریف می‌شود. ارتباطات نیز عمدتا به معنای روابط بین شبکه‌ها و بین انسان‌ها در نظر گرفته می‌شود. به طور کلی مفهوم مخابرات و هوشمندسازی را می‌توانیم از این دو عبارت تکنولوژی انتظار داشته باشیم.

اکنون با توجه به انقلاب صنعتی پنجم، دنیا از انقلاب چهارم فناوری ارتباطات در حال گذار به سوی انقلاب پنجم است. هر کشوری نباید از این غافله عقب بماند، زیرا تبدیل به یک مصرف کننده بزرگ این فناوری بزرگ خواهد شد. کشور ایران نیز باید در این راستا پیشرفت حاصل کند، در غیر این صورت عملا باید پذیرای این تکنولوژی از سمت صاحبان این فناوری از کشور‌های دیگر باشد. اکنون ظرفیت و فرصت بزرگی در این خصوص برای ایران به وجود آمده است. این نیازمندی که اکنون به واسطه هوش و فناوری به وجود آمده است ضمن اشتغال‌زایی برای جوانان منجر به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کشور می‌شود. ما باید از این فرصت به نحو شایسته استفاده کنیم.

*اکنون کدام کشور‌ها در زمینه استفاده از این فناوری‎ها پیشگام هستند که ایران نیز باید هم راستا با این کشور‌ها گام‌های اساسی برای تحقق این مهم بردارد؟

کرباسی: در حال حاضر کشور‌های شرق آسیا مانند چین، کره جنوبی و ژاپن پیشرفت‌های خیلی خوبی در این زمینه دارند؛ البته کشور‌هایی مانند ایالت متحده آمریکا و کشور‌هایی اروپایی نیز در این زمینه فعالیت‌های خوبی انجام داده‌اند. این کشور‌ها نیز توانسته‌اند، بحث ارتباطات نسل پنجم را در کشورشان توسعه دهند. نفوذپذیری ارتباطات نسل پنجم برای کشور‌های مختلف متفاوت است.

اکنون شرکت‌های بزرگ توانسته‌اند در رنکینگ جهانی  محصولات گسترده این فناوری را توسعه دهند. بازار عمده این فناوری در جهان دست این شرکت‌هاست، اما به دلیل هزینه‌های نسبتا زیاد هنوز این تکنولوژی در سطح جهانی به بلوغ نرسیده است یعنی بحث تجارت و عایدی که در قبال این هزینه‌ها باید اتفاق بیافتد به نحوی است که لزوما هنوز در همه کشور‌های دنیا محقق نشده، اما حرکت به سمت استفاده و بکارگیری از این فناوری هاست.

طبق آمار سازمان بین المللی از رصد فناوری، پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ عمده ارتباطات دنیا به سمت استفاده از ارتباطات نسل پنجم برود. همچنین نسل پنجم به دلیل ویژگی خاصی که دارد، علاوه بر بحث ارتباطات بین انسان‌ها و تلفن‌های هوشمند، زیرساخت‌های لازم برای بحث هوشمند سازی و اینترنت اشیا را  فراهم می‌کند. راه حل آینده این حوزه در دنیا نیز استفاده از ارتباطات نسل ۵ است. همچنین نسل پنجم در آینده در حوزه‌هایی مانند خودرو‌های هوشمند، خودرو‌های خودران و بحث‌هایی که نیاز به ارتباطات خیلی پهن باند و بلا درنگ دارند، کارایی زیادی خواهد داشت

طبق آمار سازمان بین المللی از رصد فناوری، پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ عمده ارتباطات دنیا به سمت استفاده از ارتباطات نسل پنجم برود. همچنین نسل پنجم به دلیل ویژگی خاصی که دارد، علاوه بر بحث ارتباطات بین انسان‌ها و تلفن‎‌های هوشمند، زیرساخت‌های لازم برای بحث هوشمند سازی و اینترنت اشیا فراهم می‌کند. راه حل آینده این حوزه در دنیا نیز استفاده از ارتباطات نسل ۵ است. همچنین نسل پنجم در آینده در حوزه‌هایی مانند خودرو‌های هوشمند، خودرو‌های خودران و بحث‌هایی که نیاز به ارتباطات خیلی پهن باند و بلا درنگ دارند، کارایی زیادی خواهد داشت. 

* در حال حاضر برای استفاده از این فناوری در ایران با چه چالش‌هایی مواجه هستیم؟ آیا زیرساخت‌های لازم برای استفاده از این فناوری در کشور وجود دارد؟ چه زیرساخت‌هایی باید برای توسعه این فناوری در کشور به وجود آید؟

کرباسی: عدم تطابق تعرفه‌های سرویس‌های ارتباطات هوشمند با هزینه‌هایی که نیاز داریم، یکی از مسائلی است که اکنون در کشور با آن مواجه هستیم و راه حل آن نیز به سادگی قابل رفع نیست. این مسئله برای توسعه این فناوری سدی ایجاد کرده است، زیرا از نظر اقتصادی برای اپراتور‌ها سودی به همراه ندارد تا سرمایه گذاری کنند.

به هر جهت اکنون در کوتاه مدت فرصتی برای بومی‌سازی تجهیزات ارتباطات نسل جدید در ایران ایجاد شده است که باید در این زمینه سرمایه گذاری کنیم تا هنگامی که این عدم تعادل اقتصادی بهم خورد به صورت جدی‎تر به این سمت و سو حرکت کنیم و بتوانیم با توانمندی داخلی و بومی سازی این فناوری، از این فرصت به نفع اقتصاد کشورمان استفاده ببریم.

در حال حاضر بحث سرمایه گذاری توسعه زیرساخت‌ها در کشور لازم و ضروری است. ما در بحث هسته، انتقال و دسترسی به شبکه در نسل پنجم نیاز به بهم‌رسانی شبکه داریم. اکنون تا حد خوبی شاهد نفوذ نسل چهارم در شبکه ایران هستیم، اما برای اینکه این ارتقا در نسل پنجم رخ دهد و در حالت استند الون باشیم، فاصله زیادی با کشور‌های دیگر داریم. امروزه ۱۵۰۰ سایت 5G در کشور نصب شده است. البته این سایت‌ها در حد لایه دسترسی هستند و پیش زمینه‌شان از جنس نسل چهارم است. اگر بخواهیم چنین اتفاقی رخ دهد باید جهشی در تکنولوژی کشور به وجود آید.

ما در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به دنبال این مسئله هستیم که از این فرصت برای بکارگیری از محصولات بومی سازی شرکت‌های دانش بنیان استفاده شود. اکنون نیز در حال مذاکره و تشویق اپراتور‌ها و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستیم که با حمایت و کمک این مجموعه‎ها از شرکت‎های داخلی بتوانیم دستاورد‌های خوبی در این زمینه رقم بزنیم.

*با این وجود هنوز با کشور‌های دیگر در زمینه استفاده از این فناوری فاصله زیادی داریم که باید پر شود.

کرباسی: هرچند در حال حاضر در بحث ۵G در میان ۱۰ کشور برتر دنیا نیستیم و فاصله زیادی با کشور‌های مطرح دنیا داریم، اما مهمترین مسئله بحث بومی‌سازی این تجهیزات و فناوری است. ما در بحث بومی‌سازی هم فاصله زیادی با این کشور‌ها داریم. برای بومی سازی این فناوری باید یک سری مقدمات فراهم شود. قطعا برای رقابت با محصولات مشابه خارجی نیاز به اقدامات اساسی بیشتری داریم.

* به نظر می‌رسد کشور‌های حاشیه خلیج فارس و همسایه بیشتر به این بحث ورود پیدا کرده‌اند و در رقابت از ایران سبقت گرفته‌اند، اینطور نیست؟! 

کرباسی: اگرچه این کشور‌ها در توسعه زیرساخت تا حد خوبی پیش رفته‌اند، اما آنها تجهیزات این فناوری را از کشور‌های خارجی خریداری کرده‎اند و کاری در راستای بومی سازی این فناوری انجام نداده‌اند.

اکنون اپراتور‌های ایران به دلایل مختلفی مانند مسائل اقتصادی توسعه نسل پنجم ارتباطات را در اولویت خود قرار نداده‌اند یعنی در حد ضرورت استفاده از این فناوری پیش می‌رود، اما اگر این اتفاق در کشور رخ دهد و صرفه اقتصادی نیز به همراه داشته باشد، در این هنگام سرمایه گذاری لازم در این حوزه به وجود خواهد آمد. در مجموع استفاده از این فناوری در سطح دنیا گران قیمت است. استفاده از این فناوری در کشور‌های مختلف بنابر تعرفه‌هایی بالایی که تعریف شده است به مراتب از کشور ما گران‌تر است. این مسئله باعث شده یک مقدار چالش اقتصادی استفاده از این فناوری زیادتر شود.

اکنون اپراتور‌های ایران به دلایل مختلفی مانند مسائل اقتصادی توسعه نسل پنجم ارتباطات را در اولویت خود قرار نداده‌اند یعنی در حد ضرورت استفاده از این فناوری پیش می‌رود، اما اگر این اتفاق در کشور رخ دهد و صرفه اقتصادی نیز به همراه داشته باشد، در این هنگام سرمایه گذاری لازم در این حوزه به وجود خواهد آمد. در مجموع استفاده از این فناوری در سطح دنیا گران قیمت است. استفاده از این فناوری در کشور‌های مختلف بنابر تعرفه‌هایی بالایی که تعریف شده است به مراتب از کشور ما گران‌تر است. این مسئله باعث شده یک مقدار چالش اقتصادی استفاده از این فناوری زیادتر شود

*قطعا اگر در این زمینه غفلت کنیم کشور‌های دیگر در این رقابت از کشور ایران پیشی می‌گیرند. آیا امسال برنامه‌ای برای این مسئله در نظر گرفته‌اید؟

کرباسی: اگر در این زمینه غفلت کنیم نه تنها در بحث نسل پنجم بلکه در دیگر فناوری‌ها نیز از غافله عقب می‌مانیم. سال‌هایی اولی که نسل چهارم وارد کشور شد، عملا تولید داخل حرفی برای گفتن نداشت، اما خوشبختانه پس از ۳ الی ۴ سالی که روی بومی سازی این فناوری سرمایه گذاری شد، اکنون با حمایت از شرکت‌ها شاهد اتفاق‌های خوب هم در لایه در دسترس و هم در لایه تجمیع هستیم. امسال هم یک سری برنامه خوب برای حمایت از بومی سازی در لایه هسته شبکه پیش بینی شده است. لایه هسته شبکه پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و از نظر امنیتی و اقتصادی می‌تواند به کشور کمک کند. ما در این لایه می‌توانیم خودکفا شویم.

* در حال حاضر چند شرکت دانش‌بنیان فناور، نوآور و نوپا در این حوزه فعالی هستند؟ نحوه حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان از این شرکت‌ها چگونه است؟

کرباسی: در حال حاضر در حوزه CT بیش از ۴۰۰ شرکت و در حوزه ICT (شامل CT و IT) بیش از ۲ هزار شرکت دانش‌بنیان فعال هستند. تقریبا ۷۰ درصد این شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا هستند. این آمار طبیعی است، زیرا عمده هسته‌های نوپا بسیار بیشتر هستند، اما به مرور زمان تجمیع یا ترکیب شده یا خودشان گسترش پیدا می‌کنند. از نظر آماری میزان این شرکت‌ها کم، اما میزان افراد شاغل بیشتر است.

شرکت‌های بزرگتری هم وجود دارند که عملا با پرسنل بیشتر و قدرت اجرای پروژه‌های بیشتر کار می‌کنند. حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان از این شرکت‌ها انواع مختلفی را شامل می‌شود، این نوع حمایت‌ها به شرایط آن شرکت‌ها بستگی دارد. اکنون شرکت‌های دانش‌بنیان به سه دسته نوپا، نوآور و فناور تقسیم بندی می‌شوند. هرکدام از این شرکت‌ها جایگاه اقتصادی متفاوتی دارند. درآمد آنها متفاوت است.

اگر شرکتی کمتر از ده نفر نیرو، کمتر از ۵ سال سابقه کار و کمتر از ۵ میلیارد تومان گردش مالی داشته باشد، می‌تواند با ارائه یک نمونه اولیه و TRL پایین از محصول دانش‌بنیان، گرید (رتبه) نوپا را اخذ کند. اگر درآمد این شرکت از سقف ۵ میلیارد تومامن عبور کند، به شرکت نوآور تبدیل می‌شود. در نهایت اگر این شرکت افزایش نیرو (بیش از ۱۰ نفر) داشته باشد و بیش از ۵۰ درصد درآمد سالیانه‌اش نیز از فروش محصولات دانش‌بنیان باشد، می‌تواند به شرکت فناور تبدیل شود.

این تقسیم بندی از سال گذشته ایجاد شده و جایگزین تقسیم بندی‌های سال‌های پیشین شده است؛ تقسیم بندی که کاملا منطقی است. جنس حمایتی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در وهله نخست از نوع حمایت‌های معنوی و بهم رسانی است یعنی این شرکت‌ها را به ارگان‌های ذی‌ربط معرفی کرده و برایشان بازار سازی می‌کند. قطعا بازارسازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان ارزش بیشتری نسبت به حمایت‌های مستقیم دارد.

علاوه بر این ارائه تسهیلات بخش دیگر از حمایت‌های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری است. در این راستا صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان همکار نزدیک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری با ماموریت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، مدل‌های مختلفی خدمات ارائه می‌دهد که عمده این خدمات از نوع تسهیلات است. در برخی از موارد این تسهیلات قابلیت تبدیل به گرنت شدن را دارد. در قرارداد‌ها به ازای رسیدن به برخی از اهداف و طی کردن KPI مختلف (شاخص اصلی عملکرد)، بخشی از تسهیلات می‌تواند بلاعوض شوند. عمده تسهیلاتی که به این شرکت‌ها ارائه داده می‌شود، تنفس مناسب دارند و سودشان هم معمولا کمتر از سود تسهیلاتی است که افراد از بانک‌ها دریافت می‌کنند.

* این شرکت‌ها چقدر می‌توانند ارزش افزوده، اشتغال‌زایی به همراه داشته باشند و همچنین از خروج ارز جلوگیری کنند؟

کرباسی: طبق گفته اخیر معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، صادرات دانش بنیان ایران نسبت به سال گذشته ۳ برابر ارزش پیدا کرده است. این امر نشان دهنده رشد قابل توجه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان است. بدون شک باید بپذیریم قانون جهش تولید دانش بنیان_ که عملیات اجرایی آن از سال گذشته شروع شده است_می‌تواند زیست بوم دانش‌بنیان کشور را متحول کند.

ما آینده خیلی روشنی در این زمینه پیش بینی می‌کنیم، زیرا پیش از این شرکت‌های دانش بنیان به صورت گلخانه‌ای مورد حمایت قرار می‌گرفتند. همچنین برای اتصال‌شان به بازار و صنایع بزرگ مدل زیادی برای آنها ارائه نشده بود. قانون جهش تولید دانش‌بنیان سعی کرده مدلی ارائه دهد تا صنایع بزرگ از محل مالیات‌شان به امر تحقیق و توسعه بپردازند یعنی در آن تحقیق و توسعه مجموعه و شرکت‌های دانش بنیان سرمایه گذاری کنند و پروژه‌های تحقیقاتی انجام دهند تا صنعت بتواند چالش‌های خودش را با کمک دانش‌بنیان‌ها و روش‌های جدید فناوران بهبود دهد و این امر نیز منجر به ارزش افزوده و اشتغال دانش‌بنیان شود.

*در آخر خبر خوبی در حوزه اتصال پذیری دارید؟

کرباسی: شاید اولین نمونه از پیشرفتی که در صادرات دانش بنیان صورت گرفته این است که ما انتظار داریم طی ده سال آینده هر سال این موضوع پر رنگ‌تر شود. امسال نیز که سال جهش تولید با مشارکت مردم نامگذاری شده است توقع داریم با کمک قوانین و فرهنگ‌سازی‎ها، سرمایه‌ها به کمک دانش بنیان‌ها بیاید تا شاهد ارزش افزوده بیشتر این شرکت‌ها باشیم. اگر چنین مسئله‌ای رخ دهد قطعا جایگاه بهتری در این حوزه کسب خواهیم کرد.