پیوند «معدن» با فناوری و نوآوری/ برنامه‌ریزی برای افزایش سهم تولید دانش‌بنیان‌های معدنی

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری؛ معدنکاری به مجموعه فعالیت‌ها و عملیاتی اطلاق می‌شود که به استخراج مواد معدنی از منابع طبیعی نظیر زمین و سنگ‌ها، پردازش و تصفیه آن‌ها و تبدیل آن‌ها به مواد خام، مواد پایانی، یا محصولات نهایی می‌پردازند. صنایع معدنی به تکنولوژی‌های مختلفی برای استخراج و فرآوری مواد معدنی برای مصارف صنعتی، اقتصادی و تولید محصولات مختلف نیازمند هستند.

هر کشوری به علت گستردگی فعالیت‌ها در حوزه معدن، ظرفیت خوبی برای ورود فناوری به حوزه معدن و صنایع معدنی ایجاد کرده  است؛ زیرا این می‌تواند موجب اشتغال‌زایی وسیع در کشور شود. همچنین ازآنجایی‌که سهم ارزش بخش معدن و صنایع معدنی از صادرات غیر نفتی از 20 درصد به 33 درصد افزایش یافته است نیز صنعت و معدن می‌تواند در هر کشوری مهم خطاب شود.

ازاین‌رو نوآوری و فناوری سرلوحه کار صنعت و معدن شده به‌طوری‌که چند سالی می‌شود مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و زیر نظر سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ایجاد شد تا حلقه وصلی باشد دانش و فناوری‌های نوین به چرخه معدن و صنایع معدنی تا زمینه سودآوری برای کشور فراهم شود.

شناسایی و کمک به توانمندسازی کسب‌وکارهای نوپای بخش معدن و صنایع معدنی ازجمله وظایف مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران به شمار می‌رود. با توجه به اهمیت این بخش و لزوم حرکت به سمت نوآوری، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در راستای بسط، توسعه و حمایت از کسب‌وکارهای نوپا ( استارت‌آپ‌ها) این مرکز را با تمرکز بر نوآوری و انتقال تکنولوژی در شهریور 1399 راه‌اندازی کرد. 

در راستای اهمیت موضوع معدن و تلفیق آن با فناوری و تکنولوژی به‌واسطه این مرکز درصدد برآمدیم تا با مجید وفایی‌فرد رئیس مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران گفت‌وگویی داشته باشیم.

مشروح گفت‌گو به شرح زیر است؛

*در خصوص اهداف مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران بفرمایید که چه فرقی با مراکز نوآوری دیگری در حوزه معدن و صنایع معدنی دارد؟

وفایی فرد: ایمینو یا طرح ایجاد زیست‌بوم نوآوری و فناوری معدن و صنایع معدنی ایران دو سال گذشته بر اساس تفاهم‌نامه مشترک با معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و ایمیدرو باهدف ایجاد یک مرکز معدنی برای تسهیل گری و شبکه‌سازی در حوزه معدن تشکیل شد.

۵ سال مدیر مرکز تحقیقات فناوری و عضو هیئت اجرایی بودم. عملاً از دی‌ ۱۴۰۱ مدیر این مرکز نوآوری شدم. مرکزی که باهدف نوآوری بود، اما سال ۱۴۰۱ بیشتر به این سمت رفت که در قالب طرح ایجاد زیست‌بوم نوآوری و فناوری معدن و صنایع معدنی در ایمیدرو فعالیت و فراتر از یک مرکز وظیفه رگلاتوری، تسهیل گری، به هم رسانی، تقویت‌کنندگی، تنوع‌بخشی و هم‌آوا سازی در زیست‌بوم معدن و صنایع معدنی کشور را به‌نوعی ایفا کند.

برخی از شرکت‌های معدن و صنایع معدنی مرکز نوآوری تشکیل داده‌اند که برای وظایف حرفه‌ای خودشان است ولی ما در این طرح بیشتر نگاه به هم‌افزایی بین بازیگران این زیست‌بوم داریم. متولی زیست‌بوم نوآوری کشور معاونت علمی ریاست جمهوری است، اما سعی کردیم به‌نوعی زیست‌بوم نوآوری و فناوری بخش معدن را ذیل این زیست‌بوم تشکیل دهیم و تقویت کنیم و گسترش دهیم. 

برای این موضوع تاکنون 12 تور فناورانه برای استارتاپ ها و شرکت‌های دانش‌بنیان از شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی برگزار کرده‌ایم.

*چه تعداد شرکت دانش‌بنیان و استارت‌آپ توانستند به‌واسطه مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران در این صنعت ورود کنند؟

وفایی فرد: نخستین وظیفه‌ای که داریم آشنایی جامعه صنعت و معدن با اکوسیستم فناوری و نوآوری است. به‌هرحال بخش معدن نسبت به سایر بخش‌ها دیرتر وارد این حوزه شد.سعی کردیم در این مرکز نوآوری به نوآوری،  شتاب دهی بیشتر به امور استارت آپ‌ها و ایده‌ها،  تجاری‌سازی و فن بازار داشته باشیم.

در بخش ایده‌ها جشنواره ایده‌های ارزش‌آفرین معدن و صنایع معدنی را برگزار می‌کنیم که بعد از کرونا احیا کردیم. آخرین رویدادی که در این حوزه برگزاری کردیم 350 ایده در حوزه معدن دریافت شد و 12 گروه به مرحله نهایی راه یافتند. قرار است حمایت‌هایی روی افزایش سطح فناوری ایده‌های استارت‌آپی حوزه معدن داشته باشیم.

*چطور جذب ایده می‌کنید؟

وفایی فرد: این رویدادها به‌نوعی پویش جذب ایده هستند که از طریق آن ایده‌ها مطرح می‌شوند. هر گروه استارت آپی می‌تواند از طریق سامانه www.inomine.ir ایده‌های معدنی را وارد کند؛ این ایده‌ها بررسی و داوری می‌شوند و متناسب با آن ارزیابی و در صورت مناسب بودن مورد حمایت ما قرار می‌گیرد.

* اکنون چند شرکت دانش‌بنیان در حوزه معدن فعالیت می‌کنند و شما در مرکز نوآوری با چه تعداد از آن‌ها  ارتباط دارید؟

وفایی فرد: از مجموع ۹ هزار شرکت ۴۵۰ الی۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان معدنی در کشور داریم. تعداد کمی است و بخش عمده‌ای از این تعداد فعال نیستند و حدوداً ۱۵۰ شرکت فعال هستند که ما با آن‌ها در ارتباطیم.

*چرا برخی شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت معدنی ندارند؟

وفایی فرد: افراد یک زمانی شرکت دانش‌بنیانی ثبت کرده‌اند، اما بعد از آن فعالیتی به آن صورت نداشتند، باید این موضوع موشکافی شود؛ بالاخره یا حمایت نشده یا گروه توان ادامه فعالیت نداشته است. برای آن‌هایی که فعال‌اند رویداد جداگانه‌ای با عنوان «دایان» در نظر گرفته‌ایم که ۹ دوره طی دو سال گذشته در حوزه‌های مختلف این رویداد را برگزار شده است. منتخبین این دانش‌بنیان‌ها که ارزیابی و داوری می‌شوند فرصت ارائه طرحشان را به صنایع مصرف‌کننده دارند. لیست منتخبین را برای صنایع فرستاده‌ایم تا از ظرفیت آن‌ها استفاده کنند. 

* چه اقدامات دیگری در راستای استفاده از پتانسیل نوآوری و فناوری در بخش صنعت و معدن انجام می‌دهید؟

 وفایی فرد: چند کار مهم را با دانشگاه‌ها در یکی، دو سال گذشته کلید زده‌ایم من‌جمله طراحی جایزه «سرآمدان فناوری و نوآوری» که قرارداد این جایزه سال گذشته با دانشگاه امیرکبیر منعقد و مدل آن طراحی شد. امسال قرار است به صورت آزمایشی روی زیرمجموعه‌های ایمیدرو این طرح را اجرا کنیم و امیدواریم از سال آینده در تمام حوزه‌های صنایع معدنی پیاده‌سازی کنیم.

به‌واسطه این  مدل، چند شرکت برتر حوزه نوآوری را برای ترغیب و شناسایی می‌کنیم ضمن  اینکه می‌توانیم در سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها از این‌ رویدادها استفاده کنیم. 

یک طرح دیگر را در سامانه ساتب گذاشته‌ایم که طراحی زیست‌بوم نوآوری و فناوری است و تاکنون چند شرکت و چند دانشگاه حضور داشته‌اند و طی یک ماه آینده دانشگاه برتر انتخاب می‌شود و قرارداد منعقد می‌شود تا این طرح زیست‌بوم را انجام دهد. 

همچنین توانستیم سامانه عرضه و تقاضای نوآوری و فناوری را داریم که  تهیه شده و از طریق فراخوان انجام خواهد شد. تعدادی فعالیت دیگر هم داریم، اما مواردی که ذکر کردم کارهای کلیدی و زیربنایی است که در حوزه زیست‌بوم ما به‌عنوان متوالی ایجاد و توسعه انجام می‌دهیم.

*فناوری‌هایی که توسط استارت آپ‌ها و شرکت‌ها به‌واسطه مرکز نوآوری معدن و صنایع معدنی به‌جایی می‌رسند بیشتر در چه حوزه‌ای هستند؟

 وفایی فرد: هر یک از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در حوزه اکتشاف، فراوری، استخراج و ... باشند و ایده‌هایی را مطرح کنند. ما روی محورها کلی کار تحقیقاتی انجام داده‌ایم هم از کلان‌روندهای معدن دنیا درآورده‌ایم و هم با نیازهای فناورانه معدن و شرکت‌های معدنی کشور تطابق داده‌ایم به‌طوری‌که کل زنجیره معدن و صنایع معدنی را پوشش می‌دهد.

*به نظر شما چه کشوری در این حوزه خوب عمل کرده است؟

 وفایی فرد: در حوزه معدنی ازنظر استارت آپی آمریکا نوآوری دارد.

*ما می‌توانیم چه کشوری را هدف قرار دهیم که از جنبه فناوری صنعت و معدن را توسعه دهیم؟

  وفایی فرد: در حوزه معدنی کشورهایی مانند استرالیا، چین و آفریقای جنوبی که معدنی‌تر هستند را هدف قرار داده‌ایم. شیلی ازنظر تعداد، استارت آپ زیاد، اما در کل استرالیا وضعیت خوبی دارد.

*هدف در حوزه معدن به‌واسطه فناوری چیست؟

وفایی فرد: هدفمان در کشور این است که سهم اقتصاد دانش‌بنیان را در حوزه صنایع معدنی ارتقا بدهیم.

*چشم‌انداز معدن را با تلفیق فناوری چگونه می‌بینید؟

وفایی فرد: استراتژی در افق چهارساله و سال ۱۴۰۲ تدوین شده است. از کشور خاصی پیروی صددرصد نداریم، اما کشورهای پیشتاز را مد نظر داریم. چشم‌اندازمان این است که درصد سهم تولید دانش‌بنیان در حوزه خودمان به صورت درصدی افزایش دهیم. اندازه‌گیری شاخص‌ها به لحاظ عددی باید مراجع دیگر اعلام کنند. هدف این است تعداد دانش‌بنیان‌ها، محصولات دانش‌بنیان و هم شتاب‌دهنده‌ها و استارت آپ‌های بیشتری داشته باشیم تا نیازهای فناوری ما را رفع کند و ساخت داخل را در حوزه معدن و صنایع معدنی تعمیق کنیم و به‌نوعی عدم وابستگی به کشورهای خارجی و ارزآوری داشته باشیم.

*با توجه به چشم‌انداز تعریف شده و زیرساخت‌ها، اگر تأمین نیاز کشور انجام بگیرد چه زمانی به چه کشورهایی می‌توانیم خدمات این‌چنینی ارائه دهیم که در حوزه معدن و دانش‌بنیان هستند؟

وفایی فرد: برای ارائه خدمات اولویت با کشورهای منطقه است، کشورها همسایه و خاورمیانه شرایط راحت‌تر است. به لحاظ نیروی انسانی وضعیت خوبی داریم و اگر تحریم‌ها برداشته شود از نیروی انسانی‌مان در پروژه‌های معدنی منطقه و اوراسیا و ... استفاده کنیم. این منوط به این است که تحریم‌ها برداشته و شرایط بین‌المللی بهتر شود.

انتهای پیام/

میترا سعیدی کیا